روکش دندانی و قالبگیری دندان

روکش دندانی، رستوریشن یا ترمیم ریختگی خارج تاجی و سمان شونده ای است که شکل دندان از دست رفته را بازسازی می کند و در نتیجه ساختار باقی مانده را حفظ می کند. اگر کروان تمامی سطح تاج را بپوشاند، به آن کروان کامل و اگر قسمتی از تاج را بپوشاند، به آن پارسیل کراون گفته می شود.

لازم است برای انجام این عمل و پس از ساخت پست های ریختگی و یا بازسازی تاج دندان، دندان ها تراش داده شود(در تراش دندان به اندازه ضخامت روکش از حجم دندان کاسته می شود) و سپس قالب گیری انجام شود. زمانی که روکش ساخته و آماده شد، آن را به وسیله سمان بر روی دندان می چسبانند.

روکش نوعی پروتز (Prothesis) به معنای اندام مصنوعی یا اعضای مصنوعی است که جایگزین اندام یا عضو از دست رفته در بدن می شود و وظایف آن عضو ر به عهده می گیرد، مانند دست مصنوعی چشم مصنوعی و دندان مصنوعی.

رشته پروتزهای دندانی شاخه ای از علم دندان پزشکی است که به علم و هنر ساخت پروتزهای دندانی می پردازد. دندانپزشکان متخصص این رشته را پروستودنتیست (Prosthodontist) می نامند که با همکاری تکنسین لابراتوار، پروتزهای دندانی را می سازند.

هدف اصلی از درمان پروتز موارد زیر است:

• تامین زیبایی 
• بازگرداندن عمل جویدن
• کمک به صحبت کردن و تلفظ درست حروف
• حفظ انساج باقی مانده حفره دهان

• محافظت از دندان اندو شده در برابر شکسته شدن در اثر نیروهای ناشی از جویدن;
• رفع نازیبایی و ناهماهنگی دندان ها;
• تصحیح جویدن و صحبت کردن بیمار.

روکش از لحاظ مواد به کار رفته در ساخت آن به انواع سرامیکی، PFM (پریان متثا له غار)، زیرکونیا و تمام فلزی دسته بندی می شود که هریک در موارد خاصی کاربرد دارند.

روش های موقت مستقیم: مستقیما در دهان بیمار ساخته می شود.

روش غیر مستقیم: در خارج دهخان بر روی کست انجام می شود.

کراون موقت توسط سمان موقت سمان می شود.

وظایف روکش موقت:

1. حفافظ از پالپ در دندان زنده;
2. ثبات موقیت دندان تراش خورده;
3. تامین زیبایی;
4. حفظ سلامت لثه;

روکش تمام سرامیک (All Ceramic): فریم فلزی ندارد و حداکثر زیبایی را فراهم می کند. روکش تمام سرامیک در مواردی که بیمار به فلز آلرژی داشته باشد، در دندان های خلفی و قدامی با رعایت اصول خاصی به کار می رود. از انواع آن می توان روش E Max را نام برد.

پرسلن متصل به فلز (PFM): لایه داخلی آن فریم فلزی دارد که با دندان تراش خورده در تماس است و بخش بیرونی آن از پرسلن تشکیل شده است. در دندان قدامی و خلفی کاربرد دارد و زیبایی قابل قبولی را فراهم می کند و بیشتری کاردبرد را در مطب های دندان پزشکی دارد.

روکش زیرکونیا(Zirconia): در دندان قدامی و خلفی کاربرد دارد. فریم فلزی ندارد و استحکام بالایی دارد.

روکش تمام فلزی (Full Metal): از آلیاژ فلزات ساخته می شود و جنس فلز آن خالص نیست. معمولا در نواحی خلفی که دید ندارد، کاربرد دارد.

روکش موقت (Temporary Crown): روکش های موقت را می توان بر اساس نوع ساخت به انواع پیش ساخته (Prefabricated) و ساختنی (Custommade) تقسیم بندی کرد. از انواع پیش ساخته می توان به کروان های سلولوئیدی یا شفاف، فلزی و همرنگ دندان اشاره کررد. نوع ساختنی به دو روش مشتقیم و غیر مستقیم ساخته می شوند.

قالب گیری اولیه: این قالب گیری برای تهیه تری اختصاصی در پروتز متحرک، ساخت پروتز موقت، کست تشخیصی برای طرح درمان و ساختن فضای نگهدارنده استفاده می شود.

قالب گیری اصلی (نهای): در این نوع قالب گیری جزئیات حفره دهان و دندان ها با دقت بیشتری ثبت می شود.

• آماده کردن بیمار: به بیمار توصیه کنید برای قابل گیری فک بالا به طور عمود و مستقیم و برای قالب گیری فک پایین به حالت عمود و متمایل به سمت عقب بر روی صندلی یونیت قرار گیرد;
  به طوری که در هر دو حالت وقتی دهان باز است، سطح اکلوزال دندان ها موازی با سطح زمین باشد.
  ارتفاع صندلی بیمار برای تسلط در قالب گیری باید طوری باشد که دهان بیمار هم سطح آرنج دندانپزشک باشد. برای جلوگیری از آلودگی برای بیمار از پیشبند استفاده کنید.
• موقعیت دندانپزشک نسبت به بیمار: دندانپزشک در قالب گیری فک بالا پشت بیمار و در قک پایین در جلوی بیمار قرار می گیرد. دندانپزشک بنا به عاد، می تواند ایستاده یا نشسته قالب گیری کند( در حالت ایستاده معمولا تسلط بیشتر است)

در بسیاری از درمان های دندانپزشکی ، قالب گیری از بافت های دهان و دندان امری ضروری است. قالب گیری برای ایجاد یک مدل برای تشخیص شرایط دهان بیمار، ساختن تری اختصاصی، کراون موقت و یا برای تکنسین های لابراتوار برای ساختن یک کست از فک بیمار انجام می شود. امروزه مواد قالبگیری مختلفی در بازار موجود است و لازم است دستیاران دندانپزشک در خصوص شناخت انواع مختلف این مواد، قلبگیری، روش کار و مخلوط کردن مطلع باشند.

قالب گیری یا Impression عبارت است از ثبت نمونه منفی بافتا های حفره دهان. چنانچه این نمونه منفی توسط گچ به نمونه مثبت تبدیل شود، به آن کست (Cast) گفته می شود که از لحاز اندازه و شکل دقیقا شبیه بافت های دهان است.

ابزار مود نیاز برای قالب گیری شامل تری دندان پزشکی و مواد قالب گیری است.

۱- تری دندانپزشکی وسیله ای است که مواد قالب گیری با استفاده از آن به داخل دهان منتقل و پس از سفت شدن مواد از دهان خارج می شود.

انواع قالب گیری

تری پیش ساخته یا آماده (Stock Tray): این نوع تری در اشکال و ابعاد مختلف تمام فک (فک بالا و فک پایین)، نیم فک (Quadrant) و قدامی (Sectional) و همچنین در جنس های مختلف پلاستیکی و فلزی در دسترس است. انواع فلزی آن قابلیت استریل کردن دارند; اما تری های پلاستیکی یک بار مصرف هستند.

انواع تری سوراخ دار یا بدون سوراخ با توجه به نوع ماده قالب گیری انتخاب می شوند.

تری اختصاصی (ُSpecial Tray): قالب اولیه ابتدا توسط تری پیش ساخته از بیمار تهیه می شود و تری اختصاصی پس از آن و با استفاده از کست تشخیصی ( کست تشخیصی با استفاده از قاب اولیه بیمار تیهی می شود) ساخته می شود. تری اختصاصی مخصوص خود بیمار است و برای قابلگیری نهایی یا اصلی به کار می رود. تری اختصاصی از مواد رزین آکریلیک ساخته می شود.

• انتخاب تری مناسب: پس از امتخاب اندازه مناسب، تری محتوی ماده قالب گیری را داخل دهان بیمار قرار می دهند. تری باید تقریبا پنج میلی متر وسیع تر از سحطح خارجی ریج باشد و تا عمق وستیبول را پوشش دهد.
• نحوه قرار دادن تری داخل دهان: گوشه دهان بیمار را با استفاده از بدنه تری کنار زده و تری را به ورت مایل وارد دهان بیمار می کنند( هیچ گاه به صورت افقی تری را داخل و خارج نمی گذارند) با حرکت چرخشی به موازات ریج آلوئول و دندان ها، تری را ار انتهایدر دهان قرار می دهند. لب بیمار را از روی تری جدا می کنند تا در معرض کشش قرار نگیرد. هیچ گاه برای نگاه داری تری داخل دهان بیمار از دسته تری استفاده نکنید; زیرا حرکت الاکلنگی ایجاد می کند و به دلیل جدا شدن تری از قسمت انتهایی قالب درستی تهیه نمی شود.

روکش های متداول حال حاضر در دندانپزشکی در حال حاضر روکش PFM و زیرکونیم(زیرکونیا) که بشترین استفاده را دارند، می باشند. روکش پی اف م PFM به دلیل قیمت خیلی مناسبتر نیز استفاده خیلی بیشتری در میان درخواست بیماران دارند. روش زیرکونیم به دلیل استفاده فلز گران بهاتر در ساخت آن قیمت بالاتر و دوام بهترین نیز دارد. در جدول زیر هزینه آخرین قیمت روکش پی اف ام PFM و زیرکونیا در کلینیک دندانپزشکی زاگرس برای سال ۱۴۰۱ آورده شده است.

هنگام تحویل پروتز ثابت به بیمار مواردی از قبیل تماس های پروگزیمالی، تطابق مارجین(لبه های پروتز)، اکلوژن و زیبایی پروتز در دهان بیمار ارزیابی می شود و در نهایت، پروتز ثابت توسط سمان دائم چسبانده می شود.

در مواردی که پروتز ثابت (روکش یا بریج) از نوع PFM باشد، دندانپزشک قبل از تحویل نهایی پروتز مرحله ای به نام امتحان فریم را انجام می دهد. به این ترتیب که فریم فلزی بر روی پایه دندانی از لحاظ تطابق با پایه و نشست صحیح با ماده ای به نام Fit Checker کنترل می شود و در صورت نیاز، اصلاحات انجام می شود و پس از آن فریم دوباره به لابراتوار برگردانده می شود تا پرسل یا چینی روی فریم فلزی قرار داده شود و در نهایت و پس از ارزیابی دوباره، پروتز PFM (فریم فلزی با رویه چینی) با سمان دائم در دهان بیمار چسبانده می شود.