سلامت دهان و دندان بخش مهمی از سلامت و تندرستی کلی شماست. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان میتواند منجر به حفرههای دندانی و بیماری لثه شود. همچنین به بیماری قلبی، سرطان و دیابت مرتبط است.
حفظ سلامت دندانها و لثهها یک تعهد مادام العمر است. هرچه زودتر عادتها و روتین بهداشت دهان و دندان مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و محدود کردن مصرف قند را شروع کنید گرفتار اقدامات دندانپزشکی پرهزینه و مشکلات سلامتی طولانی مدت نمی شوید. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس با حقایقی در مورد دهان و دندان و اقدامات لازم برای حفظ سلامتی آن آشنا میشویم.
حقایقی در مورد سلامت دهان و دندان
حفرههای دندانی و بیماری لثه بسیار شایع هستند. به گفته منبع مورد اعتماد سازمان بهداشت جهانی:
· بین ۶۰ تا ۹۰ درصد کودکان مدرسه ای حداقل یک حفره دندانی دارند.
· تقریباً ۱۰۰ درصد بزرگسالان حداقل یک حفره دندانی دارند.
· بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از بزرگسالان ۳۵ تا ۴۴ ساله بیماری شدید لثه دارند.
· حدود ۳۰ درصد از افراد ۶۵ تا ۷۴ ساله در سراسر جهان هیچ دندان طبیعی ندارند.
· در بیشتر کشورها، از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر، بین ۱ تا ۱۰ مورد سرطان دهان وجود دارد.
· بار بیماریهای دهان در گروههای جمعیتی فقیر یا محروم بسیار بیشتر است.
اقدمات لازم برای حفظ سلامت دهان و دندان
اقدامات زیادی وجود دارد که میتوانید برای حفظ سلامت دندانهای خود انجام دهید. به عنوان مثال، با کارهای زیر میتوانید بیماریهای دندان و دهان را تا حد زیادی کاهش دهید:
· حداقل دو بار در روز دندانهای خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
· حداقل یک بار در روز نخ دندان بکشید (یکی از مفیدترین کارهایی که میتوانید برای جلوگیری از بیماری در حفره دهان خود انجام دهید).
· جرم گیری دندانها هر شش ماه یکبار توسط متخصص دندانپزشکی توصیه میشود.
· از مصرف محصولات حاوی تنباکو اجتناب کنید.
· رژیم غذایی پر فیبر، کم چربی و کم قند که شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات است را دنبال کنید.
· تنقلات و نوشیدنیهای شیرین را محدود کنید.
· نوشیدن آب حاوی فلوراید مناسب است.
· مراقبتهای دندانپزشکی حرفه ای را دنبال نمایید.
· مصرف مواد غذایی با قندهای پنهان را کاهش دهید. مواد غذایی با قند پنهان عبارتند از:
۱. چاشنیهایی مانند سس کچاپ و باربیکیو
۲. برش میوه یا سس سیب در قوطیها یا شیشههایی که قند اضافه دارند.
۳. ماست طعم دار
۴. سس پاستا
۵. چای سرد شیرین شده
۶. جوش شیرین
۷. نوشیدنیهای ورزشی
۸. آبمیوهها
۹. گرانولا و غلات
۱۰. کلوچه
علائم مشکلات دهان و دندان
برای ویزیت دندانپزشک خود نباید منتظر بمانید تا علائم ظاهر شود. دو بار در سال رفتن به دندانپزشکی باعث میشود تا قبل از بروز علائم، مشکلات دندانی تشخیص داده شده و مورد درمان قرار بگیرند.
اگر هر یک از علائم هشداردهنده زیر را در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان تجربه کردید، باید در اسرع وقت سراغ یک دندانپزشک با تجربه بروید.
· زخمها یا نواحی حساس در دهان که بعد از یک یا دو هفته بهبود نمی یابند.
· خونریزی یا تورم لثهها بعد از مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن مشاهده شود.
· بوی بد مزمن، که شما و اطرافیان را آزار میدهد.
· به دماهای سرد و گرم حساسیت ناگهانی ذاشته باشید.
· دندان درد به سراغ شما بیاید.
· دندانها ناگهان لق شوند.
· عقب رفتن لثه یکی از نشانههای عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است.
· هنگام جویدن یا گاز گرفتن خوراکیها درد احساس کنید.
· صورت و گونه شما متورم شود.
· دندانهای ترک خورده یا شکسته داشته باشید.
· خشکی مکرر دهان که چندین روز ادامه داشته باشد.
اگر هر یک از این علائم همراه با تب بالا و تورم صورت یا گردن باشد، باید به دنبال درمان فوری پزشکی باشید.
چگونه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به دندانها آسیب میرساند؟
حفره دهان شما انواع باکتریها، ویروسها و قارچها را جمع آوری میکند. برخی از باکتریها به آنجا تعلق دارند و فلور طبیعی دهان شما را تشکیل میدهند. آنها معمولاً مقادیر کم آنها بی ضرر هستند. اما رژیم غذایی سرشار از قند شرایطی را ایجاد میکند که در آن باکتریهای تولید کننده اسید، میتوانند رشد پیدا کنند. این اسید مینای دندان را حل میکند و باعث ایجاد حفرههای دندانی میشود.
باکتریهای نزدیک خط لثه شما در یک ماتریکس چسبنده به نام پلاک رشد میکنند. اگر پلاک به طور منظم با مسواک زدن و نخ دندان برداشته نشود، در طول دندان شما جمع و سفت میشوند و به سمت پایین حرکت میکنند. این امر میتواند لثههای شما را ملتهب کرده و باعث ایجاد وضعیتی به نام ژنژیویت شود.
افزایش التهاب باعث جدا شدن لثه از دندانها میشود. این فرآیند کیستهای چرکی را به وجود میآورد. این بیماری، پریودنتیت نامیده میشود.
عوامل ایجاد کننده ورم لثه
عوامل زیادی در ایجاد ورم لثه و پریودنتیت نقش دارند، از جمله:
· سیگار کشیدن
· مسواک نزدن
· مصرف مکرر غذاها و نوشیدنیهای شیرین
· دیابت
· سابقه خانوادگی یا ژنتیک
· برخی عفونتها مانند HIV یا ایدز
· تغییرات هورمونی در زنان
· رفلاکس اسید یا سوزش سر دل
· استفراغ مکرر که باعث اسیدی کردن محیط دهان میشود.
· استفاده از داروهایی که میزان بزاق دهان را کاهش میدهند.
روشهای تشخیص بیماریهای دندان و دهان
اکثر مشکلات دندانی و دهانی را میتوان در طول معاینه دندان تشخیص داد. در طول معاینه، دندانپزشک شما دندانها، دهان، گلو، زبان، گونهها، فک و گردن را از نزدیک بررسی میکند.
دندانپزشک شما ممکن است برای کمک به تشخیص، با ابزارهای مختلف به دندان شما ضربه بزند یا دندان را خراش دهد. تکنسین در مطب دندانپزشکی از دهان شما عکس اشعه ایکس میگیرد. در صورت بارداری حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید. زنان باردار نباید اشعه ایکس انجام دهند.
ابزاری به نام پروب میتواند برای اندازه گیری پاکت لثه شما استفاده شود. این خط کش کوچک میتواند به دندانپزشک شما بگوید که آیا بیماری لثه دارید یا خیر. در دهان سالم، عمق پاکتهای بین دندانها، معمولاً بین ۱ تا ۳ میلیمتر است. هر اندازه گیری کمتر یا بیشتر از آن ممکن است به معنای ابتلا به بیماری لثه باشد.
اگر دندانپزشک شما هر گونه توده، ضایعات یا رشد غیرطبیعی در دهان شما پیدا کند، ممکن است بیوپسی لثه را انجام دهد. در طول بیوپسی، یک قطعه کوچک از بافت که رشد غیر طبیعی دارد یا ضایعه، برداشته میشود. سپس نمونه برای بررسی زیر میکروسکوپ برای بررسی سلولهای سرطانی به آزمایشگاه فرستاده میشود.
در صورت مشکوک بودن به سرطان دهان، دندانپزشک آزمایشهای تصویربرداری را برای بررسی گسترش سرطان تجویز میکند. همچنین آزمایشات زیر باید برای تشخیص قطعی انجام شود.
· اشعه ایکس
· اسکن امآرآی
· سی تی اسکن
· آندوسکوپی
انواع بیماریهای دندان و دهان
ما از دندانها و دهان خود استفاده زیادی میکنیم، بنابراین تعجب آور نیست که در طول زمان در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به مشکل دچار شوند و نیاز به درمان داشته باشند. با رعایت بهداشت دهان و دندان میتوان از اکثر مشکلات دندانی و دهانی پیشگیری کرد. در ادامه برخی از مشکلات دندانی که در اثر رعایت نکردن روتین بهداشتی دهان و دندان اتفاق میافتد را بررسی میکنیم.
· حفرهها
به حفرهها، پوسیدگی دندان نیز میگویند. اینها قسمتهایی از دندان هستند که برای همیشه آسیب دیده اند و حتی ممکن است سوراخهایی در آنها وجود داشته باشد. حفرهها و پوسیدگیها نسبتاً رایج هستند. این مشکلات زمانی رخ میدهند که باکتریها، غذا و اسید، روی دندانهای شما را میپوشانند و پلاک تشکیل میدهند. اسید روی دندان شروع به از بین بردن مینا و سپس عاج زیرین یا بافت همبند میکند. با گذشت زمان، این کار منجر به آسیب دائمی میشود.
· بیماری لثه (ژنژیویت)
بیماری لثه که ژنژیویت نیز نامیده میشود، التهاب لثه است. این بیماری نتیجه ایجاد پلاک روی دندانها به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و عادتهای نامناسب در مسواک زدن و نخ دندان کشیدن است. التهاب لثه میتواند باعث تورم و خونریزی لثهها در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن شود. در صورت درمان نکردن ژنژیویت این بیماری منجر به بیماری پریودنتیت شده که یک عفونت جدی تر را ایجاد میکند.
· پریودنتیت
با پیشرفت پریودنتیت، عفونت میتواند به فک و استخوان شما سرایت کند. همچنین میتواند باعث ایجاد التهاب در سراسر بدن فرد شود.
· دندانهای ترک خورده یا شکسته
دندان ممکن است در اثر آسیب به دهان، جویدن غذاهای سفت یا ساییدن دندانها در شب (دندان قروچه) ترک خورده یا بشکند. دندان ترک خورده میتواند بسیار دردناک باشد. اگر دندان ترک خورده یا شکسته دارید باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید.
· دندانهای حساس
اگر دندانهای شما حساس هستند، پس از خوردن غذاها یا نوشیدنیهای سرد و گرم احساس درد یا ناراحتی میکنید. حساسیت دندان به عنوان حساسیت بیش از حد عاج نیز نامیده میشود. اما گاهی اوقات به طور موقت پس از عصب کشی یا پرکردن دندان ایجاد میشود.
در چه مواردی حساسیت دندانی خواهیم داشت؟
· بیماری لثه
· عقب رفتن لثه
· دندان ترک خورده
· پرکنندهها یا روکشهای فرسوده
برخی افراد به طور طبیعی دندانهای حساسی دارند زیرا مینای دندان نازک تری دارند. اغلب اوقات، دندانهای حساس طبیعی را میتوان با تغییر در رژیم روزانه و بهداشت دهان درمان کرد. برندهای خاصی از خمیردندان و دهان شویه برای افراد با دندانهای حساس وجود دارد که باید آنها را خریداری نمایید.
· سرطان دهان
هر کدام از قسمتهای دهان میتواند دچار سرطان شود:
· لثهها
· زبان
· لب
· گونه
· کف دهان
· کام سخت و نرم
دندانپزشک معمولاً اولین کسی است که سرطان دهان را تشخیص میدهد. مصرف دخانیات، مانند سیگار کشیدن و جویدن تنباکو، بزرگترین عامل خطر ابتلا به سرطان دهان است.
بر اساس گزارش بنیاد سرطان دهان تقریباً ۵۰۰۰۰ آمریکایی در سال به سرطان دهان مبتلا میشوند. به طور کلی، هرچه سرطان دهان زودتر تشخیص داده شود، احتمال درمان و بهبودی آن بیشتر میشود.
ارتباط بین سلامت دهان و دندان با سایر ارگانهای بدن
سلامت دهان و دندان در سالهای اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده است، زیرا محققان ارتباط بین عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و شرایط سیستمیک زمینهای را کشف کردهاند. به نظر میرسد که یک دهان سالم میتواند به شما در حفظ بدنی سالم کمک کند. طبق گفته دندانپزشکان و محققان، باکتریهای دهان و التهاب آنها ممکن است با بیماریهای قلبی، اندوکاردیت یا التهاب غشای داخلی قلب، تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد ارتباط مستقیم داشته باشد.
باکتریها میتوانند از حفره دهان به جریان خون رفته و باعث اندوکاردیت عفونی شوند. اندوکاردیت عفونی دریچههای قلب افراد را تهدید میکنند. به همین دلیل زندگی فرد به خطر میافتد. دندانپزشک در این موارد قبل از انجام هر گونه اقدام دندانپزشکی که باعث حرکت باکتریها در دهان میشود، به عنوان یک اقدام پیشگیرانه آنتیبیوتیک تجویز میکند.
۱۴ روش درمانی مشکلات دهان و دندان
در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و بروز مشکل، موارد زیر میتواند کمک کننده باشد.
۱- ویزیت سالانه دندانپزشک
حتی اگر به خوبی از دندانهای خود مراقبت میکنید، باز هم باید دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت نیاز، دندانپزشک جرم گیری حرفهای برای شما انجام میدهد. در صورت بروز علائم بیماری لثه، عفونت یا سایر مشکلات، دندانپزشک شما درمانهای دیگری را شروع میکند.
۲- نظافت دهان و دندان
جرم گیری حرفه ای میتواند پلاکهایی را که هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن پاک نشده اند را از بین ببرد. همچنین باعث از بین بردن تارتار نیز میشوند. جرم گیری معمولا توسط دندانپزشک قابل انجام است. پس از برداشتن تمام جرم از روی دندانهای شما، دندانپزشک از یک مسواک پرقدرت برای مسواک زدن دندانهای استفاده میکند. سپس با نخ دندان بین دندانها را تمیز کرده و با یک شستشو کامل تمام کثیفیهای دندان شما را پاک میکند.
جرم گیری عمیق برای سلامت ریشه نیز مفید است. تارتار را از بالا و پایین خط لثه که در مسواک زدن معمولی نمی توان آن را پاک کرد از این طریق از بین میبرند.
۳- درمانهای فلوراید
پس از تمیز کردن دندان، دندانپزشک شما ممکن است از فلوراید درمانی برای کمک به مبارزه با پوسیدگی دندان استفاده کند. فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است. میتواند به تقویت مینای دندان شما کمک کند و آنها را در برابر باکتریها و اسیدها مقاوم تر کند.
۴- آنتی بیوتیکها
اگر علائم عفونت لثه یا آبسه دندانی دارید که به دندانهای دیگر یا فک شما سرایت کرده است، دندانپزشک آنتی بیوتیکها را برای کمک به خلاص شدن از شر عفونت تجویز میکند. آنتی بیوتیک ممکن است به شکل دهانشویه، ژل، قرص خوراکی یا کپسول باشد. ژل آنتی بیوتیک موضعی نیز ممکن است در طول درمان روی دندانها یا لثههای شما قرار دهند.
۵- پرکنندهها، روکشها و سیلانتها
از پر کردن برای ترمیم حفره، ترک یا سوراخ در دندان استفاده میشود. دندانپزشک ابتدا از مته برای برداشتن ناحیه آسیب دیده دندان استفاده میکند و سپس سوراخ را با موادی مانند آمالگام یا کامپوزیت پر میکند.
اگر قسمت بزرگی از دندان شما نیاز به برداشتن داشته باشد یا به دلیل جراحت، پاره شده باشد از روکش استفاده میکنند. دو نوع روکش وجود دارد: روکش ایمپلنت که روی ایمپلنت گذاشته میشود و روکش معمولی که روی دندان طبیعی قرار میگیرد. هر دو نوع روکش، شکافی که ظاهر طبیعی دندان شما را با مشکل رو به رو کرده است را پر میکند.
سیلانتهای دندانی پوششهای نازک و محافظی هستند که روی دندانهای عقب یا مولرها قرار میگیرند تا از ایجاد حفره جلوگیری کنند. دندانپزشک شما ممکن است به محض در آوردن اولین دندان آسیاب کودکتان، در حدود شش سالگی و دوباره هنگامی که دومین مولر خود را در حدود سن ۱۲ سالگی در میآورد، یک سیلانت را برای آنها توصیه کند. گذاشتن سیلانتها آسان و کاملاً بدون درد هستند.
۶- عصب کشی
اگر پوسیدگی دندان به تمام طول دندان تا عصب برسد، ممکن است نیاز به درمان کانال ریشه یا عصب کشی داشته باشید. در طول کانال ریشه، عصب برداشته شده و با یک ماده پرکننده گیاهی به نام گوتاپرکا، که ترکیبی از شیره گیاه و سیمان چسبنده است، جایگزین میشود.
۷- مصرف پروبیوتیکها
پروبیوتیکها بیشتر به دلیل نقششان در سلامت گوارشی شناخته شده اند. اما تحقیقات جدید نشان داده است که باکتریهای سالم برای دندانها و لثهها مفید هستند.
ثابت شده که پروبیوتیکها از ایجاد پلاک جلوگیری کرده و بوی بد دهان را درمان میکنند. همچنین به پیشگیری از سرطانهای دهان و دندان کمک زیادی میکنند.
در حالی که آزمایشات بالینی بزرگ برای اثبات اثربخشی پروبیوتیکها مورد نیاز هستند، اما نتایج تا به امروز امیدوارکننده بوده اند. از مکملهای پروبیوتیک یا غذاهای حاوی باکتریهای مفید مانند ماست، کفیر و کیمچی استفاده نمایید تا دندانهای سالم تری داشته باشید.
۸- تغییر عادات روزانه
حفظ سلامت دهان یک تعهد روزانه است. دندانپزشکان میتوانند به شما یاد بدهند که چگونه به درستی از دندانها و لثههای خود مراقبت کنید. علاوه بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، برنامه روزانه شما میتواند شامل دهانشویه، شستشوی دهان و احتمالاً ابزارهای دیگر مانند نخ دندان واترپیک باشد.
۹- جراحی برای مشکلات دندان و دهان
جراحیهای دهان معمولاً برای درمان موارد جدی تر بیماری پریودنتال انجام میشود. برخی از جراحیهای دندانی نیز میتوانند برای جایگزینی یا ترمیم دندانهای از دست رفته و شکسته ناشی از تصادف انجام شوند.
۱۰- جراحی فلپ
در حین جراحی فلپ، جراح یک برش کوچک در لثه ایجاد میکند تا بخشی از بافت را بلند کند. سپس تارتار و باکتریها را از زیر لثه پاک میکنند. در انتها فلپ در جای خود در اطراف دندانها بخیه میشود.
۱۱- پیوند استخوان
پیوند استخوان زمانی لازم است که بیماری لثه باعث آسیب به استخوان اطراف ریشه دندان شما شده باشد. دندانپزشک استخوان آسیب دیده را با پیوند جایگزین میکند. این استخوان میتواند از استخوان خود فرد، یک استخوان مصنوعی یا یک استخوان اهدایی ساخته شود.
۱۲- پیوند بافت نرم
پیوند بافت نرم برای درمان لثههای عقب رفته استفاده میشود. دندانپزشک یک تکه کوچک از بافت دهان شما را بر داشته و آن را به قسمتهایی از لثه که از دست رفته است متصل میکند.
۱۳- کشیدن دندان
اگر دندانپزشک شما نتواند دندان شما را با روت کانال یا جراحیهای دیگر نجات دهد، احتمالاً دندان باید کشیده شود.
همچنین اگر دندان عقل یا آسیاب سوم شما نهفته باشد، ممکن است نیاز به کشیدن دندان داشته باشید. گاهی اوقات، فک یک فرد به اندازه کافی بزرگ نیست که بتواند دندانهای آسیاب سوم را در خود جای دهد. یک یا چند دندان عقل در هنگام بیرون آمدن به دام میافتد و نمی تواند به طور کامل رشد کنند. دندانپزشک معمولاً توصیه میکند که در صورت ایجاد درد، التهاب یا مشکلات دیگر، دندان عقل کشیده شود.
۱۴- ایمپلنتهای دندانی
ایمپلنتهای دندانی برای جایگزینی دندانهای از دست رفته استفاده میشوند. ایمپلنت با جراحی در استخوان فک قرار میگیرد. پس از کاشت ایمپلنت، استخوانهای شما در اطراف آن رشد خواهند کرد.
هنگامی که این فرآیند کامل شد، دندانپزشک شما یک دندان مصنوعی جدید که مطابق با دندانهای دیگر شما طراحی شده است را میسازد. این دندان مصنوعی به تاج معروف است. سپس تاج جدید به ایمپلنت متصل میشود. اگر بیش از یک دندان را اینپلنت میکنید، دندانپزشک شما ممکن است یک بریج را برای قرار دادن در دهان شما طراحی کند. بریج دندانی از دو روکش در دو طرف شکاف ساخته میشود که دندانهای مصنوعی را در محل خود نگه میدارد.
اگر بیماری پریودنتال درمان نشود چه عواقبی دارد؟
بیماری پریودنتال در نهایت میتواند استخوانی را که از دندانهای شما حمایت میکند، تجزیه کند. این کارعوارض زیادی دارد. احتمالاً برای حفظ دندانهای خود به درمان دندانپزشکی نیاز خواهید داشت.
خطرات و عوارض بیماری پریودنتال درمان نشده عبارتند از:
· آبسه دندان
· سایر عفونتهای دهانی
· تکان خوردن و حرکت دندانها
· عوارض بارداری
· در معرض عفونت قرار گرفتن ریشه دندانها
· سرطان دهان
· از دست دادن دندان
· افزایش خطر ابتلا به دیابت، بیماریهای قلبی، سرطان و بیماریهای تنفسی
در صورت عدم درمان، عفونت ناشی از آبسه دندان میتواند به سایر قسمتهای سر یا گردن شما سرایت کند. حتی میتواند منجر به سپسیس(که نوعی عفونت خونی و تهدید کننده زندگی است) شود.
جمع بندی
در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان مشکلات زیادی به سراغ افراد میآید. در صورت تاخیر در مراجعه به دندانپزشک مشکلات تنها در دهان اتفاق نخواهد افتاد. عفونت دهان میتواند تمام بدن را فرا بگیرد. حتی میتواند به تهدیدی برای زندگی تبدیل شود.
کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس با سالها تجربه و همراهی دندانپزشکان مجرب هر گونه خدمات مربوط به سلامت دهان و دندان را ارائه میدهد. در این کلینیک خاطره ای خوش از کارهای دندانپزشکی خود و کودکانتان خواهید داشت. همین حالا با شمارههای موجود تماس گرفته و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.