آخرین به‌روزرسانی: ۱۴۰۴/۰۲/۲۸ ساعت ۱۱:۰۳
در دندانپزشکی مدرن، تکنولوژی با سرعتی چشمگیر جایگزین روش‌های سنتی می‌شود و یکی از برجسته‌ترین تحولات، قالبگیری دیجیتال یا دیجیتال ایمپرشن است. این فناوری که با اسکنرهای داخل دهانی انجام می‌شود، نه‌تنها سرعت و دقت درمان را افزایش داده، بلکه تجربه بیماران را نیز متحول کرده است. در ادامه، مزایا، معایب، مراحل کار، تأثیر بر سرعت ساخت روکش و انتخاب نوع مناسب پروتز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
📌 قالبگیری دیجیتال چیست؟
قالبگیری دیجیتال فرایندی است که به‌جای استفاده از مواد قالبگیری سنتی مانند آلودینات یا سیلیکون، از اسکنر نوری برای ثبت آناتومی دهان و دندان استفاده می‌شود. نتیجه این اسکن، یک مدل سه‌بعدی دقیق از دندان‌ها و بافت‌های اطراف است که می‌تواند بلافاصله در نرم‌افزار طراحی مورد استفاده قرار گیرد یا به لابراتوار دیجیتال ارسال شود.
✅ مراحل قالبگیری دیجیتال
- آماده‌سازی دندان: مثل روش سنتی، ابتدا دندان ترمیمی تراش داده می‌شود تا فضای مناسب برای روکش ایجاد گردد.
- خشک‌کردن و آماده‌سازی محیط: برای دقت بالاتر، باید دهان خشک و خونریزی کنترل شود تا بافت نرم تداخل نکند.
- اسکن با دستگاه داخل دهانی (Intraoral Scanner): دندان، بافت اطراف، دندان‌های مقابل و اکلوژن به‌صورت سه‌بعدی ثبت می‌شوند.
- بررسی زنده و اصلاح آنی: تصاویر ثبت‌شده بلافاصله روی مانیتور نمایش داده می‌شوند و در صورت خطا یا نقص، همان‌جا اصلاح می‌گردند.
- ارسال دیجیتال به لابراتوار: مدل سه‌بعدی مستقیماً از طریق اینترنت یا سیستم CAD/CAM داخلی برای ساخت روکش ارسال می‌شود.
⭐ مزایای قالبگیری دیجیتال
۱. دقت بسیار بالا
با حذف خطاهای فیزیکی مانند تغییر حجم مواد، حرکت بیمار یا پارگی قالب، اسکن دیجیتال دقتی در حد میکرون ارائه می‌دهد. این دقت باعث افزایش تطابق نهایی روکش با دندان می‌شود و احتمال مشکلاتی مانند تراش زیاد یا پوسیدگی ثانویه را کاهش می‌دهد.
۲. تجربه راحت‌تر برای بیمار
قالبگیری سنتی به‌ویژه برای بیماران با رفلاکس تهوع، ترس از دندانپزشکی یا مشکلات تنفسی آزاردهنده است. در مقابل، اسکن دیجیتال بدون دخالت ماده قالبگیری و به‌صورت غیرتماسی انجام می‌شود.
۳. سرعت بالا در ساخت پروتز
از لحظه اسکن تا طراحی و ساخت نهایی روکش می‌تواند در همان روز یا روز بعد انجام شود، مخصوصاً اگر کلینیک به سیستم CAD/CAM مجهز باشد. این ویژگی باعث کاهش جلسات درمانی و افزایش رضایت بیماران شاغل یا پرمشغله می‌شود.
۴. قابلیت ذخیره و بازبینی دیجیتال
برخلاف قالب فیزیکی که ممکن است گم شود یا تغییر شکل دهد، فایل دیجیتال بدون افت کیفیت برای مراجعات بعدی قابل بازیابی است.
۵. ارسال سریع به لابراتوارهای دیجیتال
نیازی به پیک، بسته‌بندی یا آسیب فیزیکی وجود ندارد. فایل‌ها با یک کلیک برای لابراتور ارسال شده و فرایند ساخت بلافاصله آغاز می‌شود.
⚠️ معایب قالبگیری دیجیتال
۱. هزینه بالای تجهیزات
اسکنرهای دیجیتال هزینه اولیه بالایی دارند. همچنین نیاز به نرم‌افزارهای طراحی، پرینتر سه‌بعدی یا فرز دیجیتال می‌تواند هزینه سرمایه‌گذاری را افزایش دهد.
۲. نیاز به آموزش تخصصی
کار با اسکنرها نیازمند آموزش حرفه‌ای است. یک اپراتور ناآشنا می‌تواند اسکن‌های ناقص یا خطادار تهیه کند که نتیجه نهایی درمان را تحت‌تأثیر قرار دهد.
۳. محدودیت در برخی موارد درمانی
در برخی موارد خاص مانند زیر لثه‌ای شدید یا خونریزی فعال، اسکنر نمی‌تواند تصویر دقیق ارائه دهد. در این شرایط، قالبگیری سنتی هنوز هم کاربرد دارد.
🚀 تأثیر قالبگیری دیجیتال بر سرعت ساخت روکش
در سیستم‌های سنتی، معمولاً بین ۳ تا ۷ روز زمان برای قالبگیری، ساخت، ارسال و نصب روکش نیاز است. با دیجیتال شدن فرایند:
- در سیستم‌های درون‌کلینیکی (chairside) مثل Cerec یا Planmeca، روکش می‌تواند در همان جلسه آماده شود.
- در سیستم‌های ترکیبی (اسکن دیجیتال + ارسال به لابراتوار)، این زمان به ۱ تا ۲ روز کاری کاهش می‌یابد.
این سرعت باعث می‌شود درمان‌هایی که نیاز به چند هفته داشتند، در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت نهایی شوند. این موضوع به‌ویژه در ترمیم‌های موقت یا بیماران از راه دور بسیار کاربردی است.
👑 انواع روکش‌های قابل ساخت با قالبگیری دیجیتال
- روکش زیرکونیا (Zirconia Crowns):
- مقاوم، زیست‌سازگار، بدون فلز
- مناسب دندان‌های خلفی و بیماران با آلرژی به فلز
- روکش E.max (لیتیوم دی‌سیلیکات):
- زیبایی فوق‌العاده، شفافیت نزدیک به مینای طبیعی
- مناسب دندان‌های قدامی یا زیبایی‌محور
- روکش PFM (فلز-سرامیک):
- سنتی‌تر، مستحکم، قیمت مناسب‌تر
- ممکن است در قالبگیری دیجیتال نیاز به ترکیب با مراحل سنتی داشته باشد
- روکش‌های رزینی موقت یا دائم:
- قابل ساخت با پرینترهای سه‌بعدی با دقت بالا
- بیشتر در بازسازی‌های فوری یا اقتصادی استفاده می‌شوند
🔬 تحلیل نهایی از دید دندانپزشک
به‌عنوان یک دندانپزشک، نمی‌توان نقش انکارناپذیر تکنولوژی دیجیتال در بهبود کیفیت درمان را نادیده گرفت. با قالبگیری دیجیتال، میزان خطاهای انسانی به شدت کاهش یافته و امکان شخصی‌سازی درمان‌ها به اوج رسیده است. در گذشته، روکش‌هایی که نیاز به چند بار تنظیم داشتند، اکنون با دقت میلی‌متری در همان بار اول جاگذاری می‌شوند. این یعنی صرفه‌جویی در وقت، انرژی و مهم‌تر از همه، افزایش رضایت بیمار.
اما همان‌قدر که این تکنولوژی هیجان‌انگیز است، باید بدانیم که در برخی شرایط خاص، هنوز ابزار سنتی جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. انتخاب میان دیجیتال و سنتی باید براساس مورد بالینی، شرایط بافت نرم، بودجه بیمار و امکانات کلینیک انجام شود.
