قالبگیری دندان در دندانپزشکی در موارد مختلفی مانند ساخت پروتزهای دندانی، دندان مصنوعی و لمینت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند شکل دهان و دندان‌های بیمار را به خوبی منعکس می‌کند. خیلی از خدمات دندانپزشکی وابسته به لابراتوارها و آزمایشگاه‌های دندان هستند و آن‌ها با توجه به نوع درمان، به اطلاعات دقیق و کاملی از وضعیت دندان‌ها نیاز دارند.
شیوه کار به این صورت است که دندان‌پزشک، با تهیه قالبی از دندان‌های بیمار آن را به لابراتور ارسال می‌کند تا فرآیند ساخت را شروع کنند. با توجه به اهمیت این موضوع ما تصمیم گرفته‌ایم که در این مطلب مراحل قالبگیری دست دندان کامل را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم، بنابراین اگر علاقمند هستید که در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید پیشنهاد می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
قالبگیری دندان (Dental impression) چیست؟
منظور از قالبگیری دست دندان کامل ایجاد کپی از مجموعه دندان‌های بیمار یا بافت دهان و یا هر دو است که در لابراتوارها کاربرد دارد. در طی فرآیند قالبگیری، یک تری پلاستیکی یا فلزی که شکلی مانند نعل اسب دارد داخل دندان و لثه‌ها قرار می‌گیرد. از تری برای دندان‌های بالا، پایین و یا هر دو استفاده می‌کنند. پروسه قالبگیری دندان، دهان و فک با اهداف متفاوتی انجام می‌شود و انجام بسیاری از درمان‌های دندانپزشکی بدون آن امکان‌پذیر نیست.
اهمیت قالبگیری دندان
ساخت انواع نایت گاردها، ریتینرها، تاج و پروتزها به صورت عادی نیز امکان‌پذیر است اما با قالبگیری دندان‌پزشک و لابراتوار سنجش دقیق‌تری از دندان‌ها و ساختار دهان خواهد داشت و درمان با دقت بیشتری انجام می‌شود. به‌طورکلی به دو دلیل زیر قالبگیری دندان ضرورت دارد:
جلوگیری از عدم تناسب
با قالبگیری دندان جنبه‌های مختلف دهان بیمار مانند لثه‌ها و دندان‌ها با دقت بالا نشان داده می‌شود. آبجکت‌های دندانپزشکی که به صورت عادی و بدون قالبگیری ساخته شده‌اند ممکن است برای دهان بیمار گشاد یا تنگ باشند، که موجب تحریک و آزار بیمار می‌شود.
جلوگیری از ترمیم‌های نادرست
تکنیک‌های ضعیف در قالبگیری دندان موجب پارگی یا فاصله زیاد فضای حاشیه‌ای می‌شود و کیفیت ترمیم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، ازاین‌رو می‌تواند عملکرد نامناسبی را به دنبال داشته باشد. بنابراین برای جلوگیری از کارهای تکراری و صرف هزینه‌های غیرضروری دندانپزشکی بهتر است که به یک دندان‌پزشک مجرب مراجعه کنید. به بیانی دیگر اطمینان حاصل کنید که دندان‌پزشک شما دارای تجربه و مهارت کافی است.
انواع قالبگیری دندان
قالبگیری دندان انواع مختلفی دارد که به شرح زیر است:
قالبگیری اولیه
از این نوع قالبگیری در روکش موقت، مدل تشخیصی، تری‌های اختصاصی، مدل درمان و سابقه درمان و ارتودنسی استفاده می‌شود.
قالبگیری نهایی
قالبگیری نهایی جهت ترمیم در لابراتوار، جزئیات دقیق ساختار بافت و دندان را به خوبی نشان داده و تکنسین‌های لابراتوار می‌توانند با استفاده از آن اقدامات لازم را انجام دهند.
ثبت اکلوزال (بایت)
در هنگام بستن دندان‌ها، رابطه اکلوزالی دندان‌های ماگزیلاری و فک پایین را تولید می‌نماید.
انواع روش‌های قالبگیری دندان
این فرآیند به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی دارند.
قالبگیری به روش دیجیتال و اپتیکال
بعضی از مراکز دندانپزشکی از تجهیزات پیشرفته برای قالبگیری دندان استفاده می‌کنند. در این روش از دوربین کوچک داخل دهانی که شبیه یک عصا است استفاده می‌شود. تصاویری که از دندان بیمار گرفته شده از طریق یک نرم‌افزار خاص به صورت دیجیتالی آنالیز می‌شود و بر اساس آن قالب را می‌سازند. ساخت این قالب‌ها به دو صورت انجام می‌شود.
در روش اول دندان‌پزشک قالبی که تهیه کرده را به کمک فرمت الکترونیکی و تصاویر دیجیتالی به لابراتوار می‌فرستد، لابراتوار نیز با توجه به آن‌ها اقدام به ساخت قالب می‌کند. در روش دوم از تصاویر دیجیتالی ویدیویی استفاده می‌شود که از طریق اسکن دیجیتال یا لیزر تهیه می‌شوند. در اسکن لیزری تمامی جزئیات دهان و دندان با استفاده از نور متمرکز لیزر که دقت خیلی بالایی دارد اسکن شده و نیازی به استفاده از مواد ناخوشایند در دهان بیمار نیست. فقط پیش از اسکن دندان‌ها را با پودر خاصی می‌پوشانند. لازم است که اشاره کنیم این نوع اسکن بسیار دقیق و کاملا بی‌خطر است.
قالبگیری به روش سنتی
در روش سنتی دندان‌پزشک از خمیرهای مخصوصی برای تهیه قالب کپی از دندان‌ها استفاده می‌کند. در این نوع قالبگیری ابتدا دندان‌ها کاملا شسته و خشک می‌شوند. سپس دندان‌پزشک نخ زیر لثه‌ای با قطر کوچک را دور دندان‌ها قرار می‌دهد تا به خوبی ساختار و بافت دندان‌ها را نگه دارد. بعد از برداشتن نخ زیر لثه‌ای معمولا مقداری طول می‌کشد تا بافت‌های لثه‌ای به عقب و محل اصلی خود برگردند.
پس از این کار دندان‌پزشک مواد قالبگیری را به روی دندان‌های بیمار می‌گذارد و یک تری روی دندان‌ها قرار می‌دهد و چند دقیقه صبر می‌کند تا مواد روی دندان‌ها بمانند و به خوبی شکل آن را به خود بگیرد. هنگامی که مواد قالبگیری به صورت واحد پیوسته درآمد، قالب کپی به دست آمده از دندان‌ها را دندان‌پزشک از دهان بیمار خارج می‌کند و برای ساخت قالب اصلی به لابراتوار ارسال می‌نماید.
روش انجام قالبگیری دندان
برای قالبگیری دست دندان کامل، دندان‌پزشک از آلژینات و تری مخصوص استفاده می‌کند. آلژینات به صورت پودری است که در تماس به آب حالتی خمیری پیدا می‌کند. این خمیر به کمک تری داخل دهان بیمار قرار می‌گیرد. البته طعم و بوی آن ممکن است که برای بیمار آزاردهنده و ناخوشایند باشد، اما باید تا زمان سفت شدن خمیر این ماده داخل دهان بیمار باشد.
آلژینات پس از سفت شدن به خوبی شکل دندان‌ها و لثه را به خود می‌گیرد. دندان‌پزشک برای آنکه بتواند این قالب کپی را به لابراتوار ارسال کند یک خمیر مخصوص یا گچ را داخل قالب می‌ریزد و به عنوان یک کست از دندان‌های بیمار به لابراتوار ارسال می‌کند. پس از گذشت تقریبا دو هفته قالب اصلی توسط لابراتوار ساخته می‌شود.
مواد قالبگیری دندان
مواد قالبگیری که برای درمان‌های دهان و دندان به کار می‌رود فاکتورهای موثر و مختلفی دارند. دندان‌پزشک پس از انتخاب مواد قالبگیری زمان و میزان اختلاط مواد را با دقت بررسی می‌کند. از کاربردی‌ترین مواد قالبگیری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- پلی سولفید
این ماده دارای بوی بسیار بد و شدیدی است.
- پلی اتر
این ماده دارای سختی و پایداری مطلوبی است و بوی آن نیز قابل تحمل است.
- سیلیکون افزایشی
این ماده سختی و پایداری عالی دارد و در سطح کارتریج تهیه شده است. همچنین سیلیکون افزایشی بو و طعم قابل قبولی دارد.
- سیلیکون غیر افزایشی یا تراکمی
این ماده سختی و پایداری متوسطی دارد و بو و طعم آن قابل قبول است.
- الاستومری
امروزه الاستومری‌ها خیلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مواد قالبگیری الاستومری خود به خود سفت شده و دارای خاصیت الاستیکی هستند. مواد الاستومری به دو شکل کاتالیزور و base در بازار موجود هستند.
انواع تری‌های قالبگیری دست دندان کامل
تری‌ها با هدف دست‌یابی به یک تجسم بسیار خوب و عالی از دندان‌ها طراحی شده‌اند و شامل موارد زیر هستند.
- تری‌ها جهت پوشش قوس کامل فک یا Full arch tray
- تری‌ها به منظور پوشش دندان‌های قدامی یا Section tray
- تری‌ها برای پوشش نیمی از قوس فک یا Quadrant tray
مقایسه قالبگیری دیجیتال دست دندان کامل با قالبگیری سنتی
در ادامه دو روش قالبگیری دیجیتالی و سنتی را مورد مقایسه قرار می دهیم.
درصد خطا
قالبگیری دست دندان کامل به شیوه سنتی یک روش خیلی حساس و ظریف است که دارای مراحل متعددی بوده و از مواد مختلفی در آن استفاده می‌شود. وجود خطای انسانی در این روش ممکن است موجب ایجاد حفره در مواد قالبگیری شود. این در حالی است که در قالبگیری دیجیتال از میزان خطا خیلی کاسته می‌شود و به دلیل بالا بودن سرعت کار مدت زمان کمتری صرف این فرآیند خواهد شد.
اگر قالبگیری به روش سنتی و فیزیکی انجام شود دندان‌پزشک به منظور ارزیابی کیفیت کار و همچنین رفع خطا و اشکال احتمالی نیاز است که از بیمار بخواهد دوباره به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کند و در صورتی که نیاز باشد قالبگیری مجدد انجام شود هزینه اضافی را در پی خواهد داشت.
اما در قالبگیری دیجیتال دندان‌پزشک خیلی دقیق عمل می‌کند و پیش از ارسال نمونه به لابراتوار تمامی خطاها را بر طرف می‌کند. در این روش قبل از اسکن قالب‌نهایی نمونه به طور دقیق بررسی شده و خطاهای موجود برطرف می‌شود و بعد برای ساخت قالب اصلی نمونه به لابراتوار ارسال می‌گردد.
تعداد جلسات
در قالبگیری به روش سنتی نیاز است که بیمار چند بار به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کند و در مواقعی که در طی کار خطای انسانی اتفاق بی‌افتد تعداد این مراجعات بیشتر می‌شود. ولی در قالبگیری دیجیتال معمولا قالبگیری دست دندان کامل در یک جلسه انجام می‌گیرد. در واقع تکرار اسکن برای ثبت تصاویر به دندان‌پزشک کمک می‌کند تا بدون خطا مدل مجازی قبلی را تصحیح نماید و قالبی دقیق بسازد.
مواد مورد نیاز
در قالبگیری دندان به روش سنتی یا فیزیکی مواد باید بیشتر از ۵ دقیقه در دهان بیمار بماند. این در حالی است که در قالبگیری دیجیتال بیمار مجبور به تحمل طعم و بوی بد مواد قالبگیری نیست.
مزایای قالبگیری دیجیتالی
در ادامه به چندین مزیت قالبگیری دیجیتال در مقایسه با قالبگیری سنتی دندان می‌پردازیم.
- جریان کاری سریع و صرفه‌جویی در زمان
- دریافت بازخورد در زمان واقعی
- ایجاد تجربه بهتر برای بیمار
- کاهش یافتن میزان خطای انسانی
معایب قالبگیری سنتی
- احساس حالت تهوع
هنگامی که تری داخل دهان بیمار قرار می‌گیرد فرد احساس حالت تهوع خواهد داشت. ازاین‌رو بهتر است که بیمار حواس خود را پرت کند تا بتواند این احساس را کنترل نمایند. همچنین باید از راه بینی نفس بکشد تا دندان‌پزشک مجبور به قالبگیری مجدد نشود.
- طعم بد آلژینات
با توجه به طعم بدی که آلژینات دارد معمولا بیماران در حین قالبگیری دست دندان کامل به روش سنتی اذیت می‌شوند.
جمع بندی
لابراتوارهای دندانپزشکی برای ساخت قالب مورد نیاز برای خدمات مختلف دندانپزشکی به اطلاعات دقیقی از وضعیت دهان و دندان بیمار نیاز دارند. ازاین‌رو دندان‌پزشکان یک قالب کپی به روش سنتی و یا دیجیتال تهیه می‌کنند و برای ساخت قالب اصلی به لابراتوارها می‌فرستند. روش دیجیتال با توجه به مزایایی که دارد می‌تواند گزینه مناسب‌تری برای قالبگیری دست دندان کامل باشد. زیرا بیمار کمتر اذیت می‌شود و این فرآیند در مدت زمان کوتاه‌تری انجام خواهد شد. ازاین‌رو به شما پیشنهاد می‌کنیم که برای طی نمودن پروسه‌های درمانی دندانپزشکی خود حتما به یک کلینیک دندانپزشکی مجهز و پیشرفته مراجعه کنید تا با استفاده از جدیدترین متدها و تجهیزات درمان بیماری‌های دهان و دندان شما را آغاز کنند.
زمان را از دست ندهید و با کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تماس گرفته و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.
سوالات متداول
برای قالبگیری دیجیتال چه سیستم‌هایی وجود دارد؟
در قالبگیری دیجیتال از سیستم‌هایی مثل Sirona CEREC Connect، Cadent iTero، ESPE Lava C.O.S استفاده می‌شود. این سیستم‌ها شیوه قرارگیری دندان‌ها روی یکدیگر به شکل دقیقی ضبط می‌کنند و اطلاعات دقیقی برای ارسال به لابراتوار دندانپزشکی آماده می نمایند.
قالبگیری سنتی دندان چه معایبی دارد؟
در قالبگیری سنتی دندان به دلیل استفاده از آلژینات که بو و طعم بدی دارد و همچنین قرار دادن تری داخل دهان بیمار، بیمار احساس حالت تهوع خواهد داشت و شرایط اذیت‌کننده‌ای را تجربه می کند.
چرا قالبگیری به روش دیجیتال پیشنهاد می‌شود؟
در این روش از دوربین کوچکی داخل دهان بیمار و نرم افزار خاصی استفاده می‌شود و قالبگیری در مدت زمان کوتاهی با کمترین میزان خطای انسانی انجام می‌شود. به همین دلیل دارای دقت بالایی است و نیازی به چندین جلسه مراجعه بیمار به دندان‌پزشک جهت تهیه قالب دقیق نیست و این پروسه در یک جلسه به اتمام می‌رسد.
برای قالبگیری دندان از چه موادی استفاده می‌کنند؟
برای قالبگیری از موادی مانند پلی‌سولفید، پلی‌اتر، سیلیکون افزایشی، سیلیکون غیر افزایشی و الاستومری استفاده می‌کنند.
