دهان انسان حاوی انواع مختلفی از باکتری‌هاست که می‌توانند به تدریج باعث ایجاد پلاک شوند. باکتری‌ها پلاک، قند و کربوهیدرات‌های موجود در ذرات غذا را به اسیدهایی تبدیل کرده که مواد معدنی موجود در سطح دندان را حل می‌کنند. این اسید مینای دندان را فرسایش داده و حفره‌های دندانی به نام پوسیدگی دندان ایجاد می‌کند.
اگر آسیب اسیدی متوقف شده و به دندان فرصت داده شود تا به طور طبیعی خود را ترمیم کند، پوسیدگی اولیه ممکن است معکوس شود. اما پوسیدگی‌هایی که مینای دندان را از بین برده اند، قابل برگشت نیستند.
در ادامه این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به بررسی پوسیدگی دندان، عوامل ایجاد کننده و راه‌های درمانی آن می‌پردازیم.
پوسیدگی دندان چرا ایجاد می‌شود؟
پوسیدگی دندان زمانی اتفاق می‌افتد که مواد غذایی حاوی کربوهیدرات (قند و نشاسته) مانند نان، غلات، شیر، نوشابه، میوه‌ها، کیک‌ها یا آب نبات‌ها روی دندان باقی بمانند. باکتری‌هایی که در دهان زندگی می‌کنند این غذاها را هضم کرده و آنها را به اسید تبدیل می‌کنند. باکتری‌ها، اسید، بقایای غذا و بزاق با هم ترکیب می‌شوند و پلاکی را تشکیل می‌دهند که به دندانها می‌چسبد. اسیدهای موجود در پلاک سطح مینای دندان را حل می‌کند و سوراخ‌هایی در دندان ایجاد می‌کند که حفره نامیده می‌شود.
پلاک دندان در کجا‌ها ایجاد می‌شود؟
- ترک، حفره یا شیار در دندان‌های عقبی
- بین دندانها
- اطراف پرکردن دندان یا بریج‌ها
- نزدیک خط لثه
آسیب پوسیدگی می‌تواند در هر جایی که پلاک وجود دارد به وجود بیاید. از قسمت‌هایی مانند مینای بیرونی سخت روی تاج دندان گرفته تا قسمت‌هایی از ریشه که به دلیل عقب نشینی لثه‌ها در معرض دید قرار گرفته اند رخ می‌دهد.
همانطور که پوسیدگی دندان پیشرفت می‌کند، به مینای محافظ نفوذ می‌کند و عاج را نرم کرده و پالپ دندان را که حاوی رشته‌های عصبی هستند، در معرض دید قرار می‌دهد. این فرایند می‌تواند منجر به درد شود. اگر یک حفره دندان درمان نشود، در نهایت باعث از بین رفتن دندان خواهد شد.
نشانه‌های پوسیدگی دندان
مراحل اولیه پوسیدگی معمولا بدون درد است و فقط معاینات حرفه ای منظم می‌تواند به تشخیص پوسیدگی در این مرحله کمک کند.
با این حال، زمانی که مینای دندان آسیب می‌بیند، حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های گرم و سرد زیاد می‌شود. هنگامی که عاج آسیب می‌بیند، می‌تواند منجر به درد شود.
تشخیص پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان را می‌توان با موارد زیر تشخیص داد:
- معاینه دندان توسط دندانپزشک
- در صورتی که دندانپزشک به پوسیدگی پنهان مشکوک باشد، عکس با اشعه ایکس می‌گیرند.
درمان پوسیدگی دندان
درمان استاندارد و معمول که برای پوسیدگی دندان وجود دارد ترمیم و پر کردن دندان است. معمولا این کار با ماده پر کننده آمالگام نقره ای یا کامپوزیت همرنگ دندان انجام می‌شود.
به دلیل آنکه آمالگام استحکام زیادی دارد در دندان‌های مولر و پرمولر که دیده نمی شوند کاربرد زیادی دارد. در حالی که از کامپوزیت‌ها برای قسمت جلویی دهان استفاده می‌شود.
اگر یک حفره بزرگ باشد، دندانپزشک پوسیدگی را پاک می‌کند، حفره را پر می‌کند و روی دندان را با روکش مصنوعی می‌پوشاند. دندانپزشک ممکن است درمان ریشه دندان را توصیه کند که شامل برداشتن پالپ دندان و جایگزینی آن با ماده گوتا پرکا ست.
چگونه از پوسیدگی دندان جلوگیری کنیم؟
نکاتی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان عبارتند از:
- روزی دو بار با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- بین دندانها را روزانه با نخ دندان تمیز کنید.
- رژیم غذایی متعادل از مواد مغذی داشته باشید و میان وعده‌ها را حذف کنید.
- ویزیت منظم دندانپزشکی برای تمیز کردن و بررسی حرفه ای دندانها داشته باشید.
- استفاده از سیلانت‌های دندانی که یک پوشش پلاستیکی محافظ است. اینها روی دندان‌های آسیاب کشیده می‌شود تا از پوسیدگی جلوگیری کنند.
- روزانه با دهانشویه حاوی فلوراید دهان خود را بشویید. برخی از دهانشویه‌ها دارای مواد ضد عفونی کننده نیز هستند که به از بین بردن باکتری‌های ایجاد کننده پلاک کمک می‌کنند.
- از مصرف کربوهیدرات‌هایی مانند آب نبات، چوب شور و چیپس که می‌توانند روی سطح دندان باقی بمانند، خودداری کنید. اگر غذاهای چسبناک مصرف می‌کردید، بلافاصله بعد از آن دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- در مورد استفاده از مکمل فلوراید که دندان‌های شما را تقویت می‌کند، با دندانپزشک خود مشورت کنید.
- آب حاوی فلوراید بنوشید. حداقل یک پیمانه آب حاوی فلوراید در روز برای محافظت از کودکان در برابر پوسیدگی دندان مورد نیاز است.
محققان در حال توسعه راه‌های جدیدی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان هستند. یک مطالعه نشان داده است که آدامس حاوی شیرین کننده زایلیتول به طور موقت رشد باکتری‌هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند را به تاخیر می‌اندازد. علاوه بر این، چندین ماده که به آرامی فلوراید را در طول زمان آزاد می‌کنند و به جلوگیری از پوسیدگی بیشتر کمک می‌کند، در حال بررسی هستند. این مواد بین دندانها یا در حفره‌ها و شکاف‌های دندان قرار می‌گیرند. خمیر دندانها و دهان شویه‌هایی که می‌توانند حفره‌های اولیه را معکوس و درمان کنند نیز در حال بررسی هستند.
دلایل اصلی ایجاد حفره چیست؟
حفره ممکن است مشکل بزرگی برای سلامتی به نظر نرسد، اما در صورت عدم درمان، حفره‌ها می‌توانند باعث عفونت، درد طاقت فرسا و در نتیجه کشیدن دندان عفونی شوند. از آنجایی که شروع یک حفره همیشه علائمی را نشان نمی دهد، زمانی که متوجه می‌شوید حفره دارید، آسیب عمیق تر به مینای دندان گسترش یافته است. اما، اگر بدانید چه چیزی باعث ایجاد حفره‌ها می‌شود، بهتر از دندان‌های خود مراقبت می‌کنید.
۱- عادات بد بهداشت دهان و دندان
همه می‌دانند که باید دندان‌های خود را به طور مرتب مسواک بزنند. اما باید بدانید که نخ دندان کشیدن، مسواک زدن زبان و استفاده از دهان شویه نیز جزو اصول مراقبت از دهان است. برای نتایج مطلوب، مطمئن شوید که دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز و هر بار حداقل دو دقیقه مسواک می‌زنید.
۲- رژیم غذایی با قند زیاد
باکتری‌هایی که در دهان وجود دارند از قند تغذیه می‌کنند. قند باعث می‌شود که دندان‌های شما با اسید مضر پوشیده شده و منجر به پوسیدگی دندان شوند. اطمینان حاصل کنید که از غذاهای بسیار شیرین و همچنین غذاهایی که قندهای پنهان دارند اجتناب کنید. شکر می‌تواند در عرض چند ثانیه به دندان‌های شما آسیب برساند. بنابراین اگر چیزی با شکر زیاد خورده‌اید، بهتر است بلافاصله دندان‌های خود را مسواک بزنید تا میزان اسید باقی‌مانده را کاهش دهید.
۳- خوردن بیش از حد غذاهای بسیار اسیدی
نوشابه و آب میوه از دسته نوشیدنی‌های با اسیدیته بالا هستند. همینطور بسیاری از غذاهای رایجی که ما روزانه مصرف می‌کنیم حاوی اسید هستند که مینای دندان را از بین می‌برد و باعث ایجاد حفره می‌شود. از خوردن غذاهای بسیار اسیدی خودداری کنید و بعد از هر وعده غذایی دندان‌های خود را مسواک بزنید تا از پوسیدگی جلوگیری شود.
۴- دندان قروچه
یکی از دلایل کمتر شناخته شده پوسیدگی دندان، دندان قروچه است. بسیاری از مردم این کار را در خواب انجام می‌دهند یا حتی متوجه نمی شوند که این کار را انجام می‌دهند. دندان قروچه باعث از بین رفتن لایه‌های بیرونی دندانها می‌شود و آنها را در برابر پوسیدگی مستعدتر می‌کند. اگر احساس می‌کنید که دندان قروچه می‌کنید، اقدامات لازم را برای جلوگیری از بروز آسیب انجام دهید.
گزینه‌های درمانی برای پوسیدگی دندان
در صورت احساس درد و علائم ناراحت کننده در دندان به پزشک مراجعه کنید. دندانپزشک شما پس از معاینه دهان می‌تواند پوسیدگی دندان را تشخیص دهد. با این حال، برخی از حفره‌ها در معاینه دهان قابل مشاهده نیستند. بنابراین دندانپزشک شما ممکن است از اشعه ایکس دندان برای بررسی پوسیدگی استفاده کند. گزینه‌های درمانی به شدت پوسیدگی بستگی دارد که آنها را با هم بررسی می‌کنیم.
پرکردن دندان
دندانپزشک از مته استفاده می‌کند و مواد پوسیده را از دندان خارج می‌کند. سپس دندانپزشک دندان شما را با ماده ای مانند نقره، طلا یا رزین کامپوزیت پر می‌کند.
روکش‌ها
برای پوسیدگی شدیدتر، دندانپزشک شما ممکن است یک کلاهک مناسب روی دندان شما قرار دهد و آن را جایگزین تاج طبیعی دندان کند. دندانپزشک مواد پوسیده دندان را قبل از شروع این روش از بین می‌برد.
عصب کشی
هنگامی که پوسیدگی دندان باعث مرگ اعصاب شما می‌شود، دندانپزشک درمان عصب کشی را برای نجات دندان انجام می‌دهد. آنها بافت عصبی، بافت رگ‌های خونی و هر ناحیه پوسیده دندان را از بین می‌برند. سپس دندانپزشک عفونت‌ها را بررسی می‌کند و در صورت نیاز آنتی بیوتیک روی ریشه‌ها قرار می‌دهد. در نهایت دندان را پر می‌کنند و روکش روی دندان می‌گذارند.
درمان در مراحل اولیه
اگر دندانپزشک حفره دندان را در مراحل اولیه تشخیص دهد، فلوراید تراپی ممکن است مینای دندان را ترمیم کرده و از پوسیدگی بیشتر جلوگیری کند.
مقابله با درد قبل از مراجعه به دندانپزشک
پوسیدگی دندان می‌تواند علت درد و ناراحتی زیادی شود. تا زمانی که نوبت ویزیت دکتر شما برسد برای کاهش درد اقداماتی را در منزل می‌توانید انجام دهید این روش‌ها به صورت موقت درد و ناراحتی را کاهش می‌دهند.
- بهداشت دهان و دندان خود را به بهترین شکل ادامه دهید. مسواک زدن و تمیز کردن تمام قسمت‌های دهان خود، از جمله مناطق حساس را فراموش نکنید.
- مسکن‌های بدون نسخه (OTC) و داروهای بی حس کننده OTC استفاده کنید.
- مراقب آنچه می‌خورید باشید. هنگام خوردن یا نوشیدن از غذاهای بسیار گرم یا سرد دوری کنید.
عوارض ناشی از پوسیدگی دندان
حفره دندان در صورت درمان نشدن می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند:
- درد مداوم دندان
- آبسه دندان، که می‌تواند عفونی شود و عوارض تهدید کننده زندگی را ایجاد کند. در برخی موارد سپسیس یا عفونت خونی ایجاد می‌کند.
- ایجاد چرک در اطراف دندان عفونی
- افزایش خطر شکستن یا پریدگی دندان
- مشکل در جویدن غذا
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان چه غذاهایی مصرف کنیم؟
غذاهای زیر می‌توانند به مبارزه با پوسیدگی دندان کمک کنند:
- میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبر
- غذاهای غنی از کلسیم
- آدامس بدون قند زایلیتول
- چای سیاه یا سبز شیرین نشده
- آب با فلوراید
۵ مرحله پوسیدگی دندان
با گذشت زمان، پوسیدگی دندان در پنج مرحله پیشرفت می‌کند. در اینجا نگاهی به هر مرحله می‌اندازیم.
۱- دمینرالیزاسیون
در مرحله اول پوسیدگی دندان، لایه خارجی دندان به نام مینا، به دلیل وجود پلاک شروع به ضعیف شدن می‌کند. مینای دندان سخت‌ترین ماده در بدن شماست حتی سخت‌تر از سایر استخوان‌های بدن است. با این حال، اسید تولید شده توسط پلاک می‌تواند مینای دندان را غیر معدنی و ضعیف کند.
هنگامی که دمینرالیزاسیون شروع می‌شود، احتمالاً شروع به دیدن لکه‌های سفید روی دندان‌های خود خواهید کرد. اینجاست که پلاک شروع به از بین بردن مینای دندان کرده است.
می توانید با استفاده بیشتر از دهانشویه فلوراید یا دریافت فلوراید درمانی از دندانپزشک، آسیب وارد شده توسط پلاک را معکوس کنید.
۲- پوسیدگی مینا
اگر اجازه دهید مینای دندان شما به پوسیدگی ادامه دهد، لکه‌های سفید شروع به قهوه ای شدن می‌کنند. زمانی که مینای دندان شروع به خراب شدن کرده و حفره‌ها شروع به تشکیل شدن می‌کنند، به مرحله دوم پوسیدگی دندان رفته اید.
برای جلوگیری از بزرگ‌تر شدن حفره‌ها، باید دندان‌هایتان را پر کنید. دندانپزشک شما قسمت‌های پوسیده دندان را برمی دارد و سوراخ را با رزین، طلا، آمالگام نقره یا سرامیک پر می‌کند.
۳- پوسیدگی عاج
اگر حفره‌ها به موقع پر نشود، عاج دندان نیز در نهایت آسیب می‌بیند. عاج بخشی از دندان است که در زیر مینای دندان قرار دارد. نرم تر از مینای دندان بوده و به آسیب اسیدی بسیار حساس تر است.
اگر به دندانپزشک مراجعه نکنید، پوسیدگی دندان از این مرحله به بعد افزایش می‌یابد. زمانی متوجه خواهید شد که در مرحله سوم پوسیدگی دندان هستید. در این مرحله با خوردن نوشیدنی‌های گرم یا سرد، به‌ویژه انواع شیرین آن، حساسیت شدید دندانها را احساس می‌کنید.
اگر پوسیدگی عاج زود تشخیص داده شود، می‌توان آن را با پر کردن برطرف کرد. دندانپزشک احتمالاً بخش پوسیده دندان را برمی دارد و روکش روی ساختار باقی مانده دندان قرار می‌دهد.
۴- پالپ آسیب دیده
پالپ لایه زیر عاج است. این قسمت پایین ترین قسمت دندان است و رگ‌های خونی و اعصاب را در خود جای می‌دهد. این قسمت دندان باعث حفظ و زنده نگه داشتن آن می‌شود.
هنگامی که پوسیدگی دندان به پالپ گسترش یافت، ممکن است دندان شما شروع به تورم کند. فشار شروع به افزایش می‌کند زیرا دندان نمی تواند همراه با پالپ منبسط شود و درد شروع می‌شود. آخرین مرحله آسیب پالپ شامل مرگ پالپ است که به آن نکروز پالپ نیز گفته می‌شود.
هنگام از بین رفتن پالپ ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- رنگ دندان از سفید به خاکستری و سیاه تغییر می‌کند.
- دهان بوی بدی دارد.
- تورم اطراف دندان مشاهده می‌شود.
- طعم ناخوشایند در دهان وجود دارد.
برای درمان پالپ آسیب دیده دندان خود باید عصب کشی انجام دهید. در طول فرایند عصب کشی، دندانپزشک پالپ آسیب دیده را پاک می‌کند، حفره ایجاد شده را پر می‌کند و روکش محافظ روی دندان قرار می‌دهد.
۵- تشکیل آبسه
آبسه مرحله نهایی پوسیدگی دندان است. باکتری‌ها به داخل پالپ در حال پوسیدگی نفوذ می‌کنند و به طور معمول منجر به ایجاد عفونت می‌شوند. در نهایت ممکن است یک آبسه در انتهای دندان شما ایجاد شود و درد شدیدی بگیرد. عفونت می‌تواند به بقیه دهان، لثه‌ها، صورت و فک سرایت کند.
اگر عصب کشی نتواند آبسه را درمان کند احتمالاً باید دندان را بکشید تا از گسترش عفونت به استخوان‌های فک یا سایر قسمت‌های سر جلوگیری کنید. شاید نیاز باشد برای از بین بردن باکتری‌ها آنتی بیوتیک مصرف کنید.
جمع بندی
اجتناب از خوردن غذاهای خاص و مراقبت از دهان و دندان راه‌های خوبی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است. اما مراجعه منظم به دندانپزشک نیز مهم است. امروز با کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تماس بگیرید و نوبت ویزیت دریافت نمایید تا مطمئن شوید که دهان شما فاقد حفره است.
اگر مراجعه به دندانپزشک را به تعویق بیندازید ممکن است به دندان خود آسیبی وارد کنید که قابل جبران نباشد. در این مرحله، تنها راه رفع حفره این است که دندانپزشک شما دندان را خارج کرده و با ایمپلنت یا بریج جایگزین کند.
پس زمان را از دست نداده و همین حالا با شماره‌های موجود در سایت تماس بگیرید.
سوالات متداول
آیا می‌توانید پوسیدگی دندان را برطرف کنید؟
مینای دندان با استفاده از مواد معدنی موجود در بزاق و فلوراید در خمیردندان یا منابع دیگر می‌تواند خود را ترمیم کند. اما اگر روند پوسیدگی دندان ادامه یابد، مواد معدنی بیشتری از بین می‌رود. با گذشت زمان، مینای دندان ضعیف شده و حفره تشکیل می‌شود. حفره آسیب دائمی است که دندانپزشک باید با پر کردن، آن را ترمیم کند.
۵ مرحله پوسیدگی دندان چیست؟
مرحله اول: لکه‌های سفید
مرحله دوم: پوسیدگی مینا
مرحله سوم: پوسیدگی عاج
مرحله چهارم: درگیر شدن پالپ
مرحله پنجم: تشکیل آبسه
آیا حفره دندان همان پوسیدگی دندان است؟
پوسیدگی همان حفره دندان است که به ناحیه آسیب دیده دائمی روی سطح دندان گفته می‌شود. از آنجایی که برخی از حفره‌ها می‌توانند بدون هیچ علامتی باشند، برنامه ریزی منظم برای ویزیت و بررسی دندان ضروری است. دندانپزشک برای جلوگیری از پوسیدگی بیشتر دندانها می‌تواند حفره‌ها را زود شناسایی و درمان کند.
۵ علت پوسیدگی دندان چیست؟
- رژیم غذایی ضعیف و نامناسب، یعنی رژیم غذایی سرشار از قند و نشاسته
- عادات بهداشتی ضعیف دندان
- دهان خشک
- بیماری یا اختلال پزشکی درمان نشده
- به تعویق انداختن مراجعه به دندانپزشک
بهترین درمان برای پوسیدگی دندان چیست؟
پر کردن، که ترمیم نیز نامیده می‌شود، گزینه اصلی درمان است. پرکننده‌ها از مواد مختلفی مانند رزین‌های کامپوزیت همرنگ دندان، چینی یا آمالگام دندان که ترکیبی از چند ماده است ساخته می‌شوند.
