فورکیشن چیست؟

در دنیای دندانپزشکی، اصطلاحات تخصصی متعددی وجود دارد که شاید برای افراد عادی ناآشنا باشند. یکی از این اصطلاحات، فورکیشن یا دوراهی دندان است. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی زاگرس با فورکیشن و درمان های آن آشنا می شویم. 

فورکیشن به کدام قسمت دندان گفته می شود؟

فورکیشن به نقطه انشعاب ریشه دندان در دندان‌های چند ریشه‌ای گفته می‌شود. به عبارت دیگر، جایی که ریشه‌ها از هم جدا شده و مسیرهای متفاوتی را در استخوان فک طی می‌کنند. درگیری فورکیشن، به معنای تحلیل استخوان در این محل، نشان‌دهنده پیشرفت بیماری پریودنتال است و اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به از دست رفتن دندان شود.

چرا فورکیشن اهمیت دارد؟

متأسفانه، فورکیشن می‌تواند به محلی برای تجمع باکتری‌ها و ایجاد بیماری لثه تبدیل شود. به این دلیل که دسترسی به این ناحیه برای تمیز کردن توسط مسواک و نخ دندان دشوارتر است. 

بیماری پریودنتال و فورکیشن

بیماری پریودنتال، که به آن بیماری لثه نیز گفته می‌شود، التهابی است که لثه‌ها و بافت‌های اطراف دندان را درگیر می‌کند. اگر این بیماری به موقع درمان نشود، می‌تواند به ریشه‌ها و استخوان فک نیز سرایت کند. 

در ناحیه فورکیشن، به دلیل دشواری در تمیز کردن، بیماری پریودنتال می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و منجر به درگیری فورکیشن شود. درگیری فورکیشن به معنای تحلیل استخوان در محل انشعاب ریشه‌هاست. این امر می‌تواند به لق شدن دندان‌ها، افزایش خطر از دست دادن دندان و حتی درد و عفونت شدید منجر شود.

علائم درگیری فورکیشن

علائم درگیری فورکیشن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی لثه
• تورم لثه
• لق شدن دندان
• درد و حساسیت هنگام جویدن
• بوی بد دهان
• عقب‌نشینی لثه

تشخیص و درمان درگیری فورکیشن

تشخیص درگیری فورکیشن توسط دندانپزشک و با استفاده از معاینه بالینی و رادیوگرافی انجام می‌شود. درمان درگیری فورکیشن به شدت بیماری و وضعیت کلی سلامت دهان و دندان بیمار بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است تمیزکاری عمیق دندان‌ها و لثه‌ها (دبریدمان) و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها کافی باشد. اما در موارد شدیدتر، ممکن است به جراحی پریودنتال برای تمیز کردن و ترمیم ناحیه آسیب‌دیده نیاز باشد.

پیشگیری از درگیری فورکیشن

بهترین راه برای پیشگیری از درگیری فورکیشن، رعایت بهداشت دهان و دندان به طور کامل است. این کار شامل مسواک زدن دو بار در روز، نخ دندان کشیدن روزانه و معاینات منظم دندانپزشکی می‌شود. همچنین، در صورت مشاهده هرگونه علائم بیماری لثه، مانند خونریزی لثه یا تورم، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.

محل دقیق فورکیشن دندان

فورکیشن یا دوراهی دندان، نقطه‌ای است که در آن ریشه‌های یک دندان چند ریشه‌ای از هم جدا شده و مسیرهای متفاوتی را در استخوان فک طی می‌کنند. این ناحیه به دلیل دشواری در تمیز کردن، مستعد تجمع باکتری‌ها و ابتلا به بیماری لثه است.

اهمیت تشخیص محل فورکیشن

ارزیابی بیماری پریودنتال: درگیری فورکیشن، یعنی تحلیل استخوان در محل انشعاب ریشه‌ها، نشان‌دهنده پیشرفت بیماری پریودنتال است. 

انتخاب روش درمان: آگاهی از محل و شکل فورکیشن به دندانپزشک کمک می‌کند تا ابزار مناسب را برای تمیز کردن و درمان این ناحیه انتخاب کند.

دسترسی به محل: دانستن محل فورکیشن برای برداشتن کامل پلاک میکروبی و بیوفیلم از این ناحیه حائز اهمیت است.

ارجاع به متخصص: در موارد شدید درگیری فورکیشن، ممکن است بیمار به متخصص پریودنتیست ارجاع داده شود.

محل فورکیشن در انواع مختلف دندان

• دندان‌های پیشین: معمولاً یک ریشه دارند و فورکیشن ندارند.
• پرمولر اول فک بالا: معمولاً یک ریشه با دو ورودی فورکیشن دارد.
• آسیاب‌های فک پایین: دو ریشه با دو ورودی فورکیشن دارند.
• مولرهای فک بالا: سه ریشه با سه ورودی فورکیشن دارند.

طبقه‌بندی فورکیشن: درجه‌بندی درگیری

برای سنجش شدت درگیری فورکیشن، سیستم‌های طبقه‌بندی مختلفی وجود دارد. در اینجا دو مورد از این سیستم‌های سنجس را بررسی می کنیم. 

• سیستم طبقه‌بندی Hamp اصلاح شده

کلاس I: از دست دادن استخوان افقی کمتر از ۳ میلی‌متر. درمان معمولاً با دبریدمان یا ادنتوپلاستی فرز انجام می‌شود.

کلاس II: از دست دادن استخوان افقی بیشتر از ۳ میلی‌متر. برخی مطالعات نشان می‌دهند که با تکنیک‌های جراحی مناسب، بازسازی و حفظ دندان در این کلاس امکان‌پذیر است.

کلاس III: از دست دادن استخوان به حدی است که پروب پریودنتال می‌تواند از طریق فورکیشن به طرف دیگر دندان عبور کند. این نوع فورکیشن درمان آن بسیار دشوار است.

• سیستم طبقه‌بندی گلیکمن

درجه I: کاهش جزئی استخوان در ناحیه فورکاسیون. تغییرات رادیوگرافی معمولاً قابل مشاهده نیست.

درجه II: تخریب استخوان در یک یا چند جنبه از فورکاسیون، اما بخشی از استخوان آلوئولی و رباط پریودنتال حفظ شده است. پروب پریودنتال می‌تواند تا حدی به ناحیه نفوذ کند. رادیوگرافی ممکن است درگیری را نشان دهد.

درجه III: عدم وجود استخوان بین ریشه‌ها، اما مسدود شدن روزنه‌های زبانی فورکیشن توسط بافت لثه اتفاق افتاده است. دهانه فورکاسیون از نظر بالینی قابل مشاهده نیست. رادیوگرافی در صورت زاویه مناسب، ناحیه رادیولوسنت بین ریشه‌ها را نشان می‌دهد.

درجه IV: از بین رفتن کامل استخوان بین ریشه‌ها و عقب‌نشینی بافت لثه به صورت آپیکال، به طوری که دهانه فورکاسیون از نظر بالینی قابل مشاهده است. تصویر رادیوگرافی مشابه درجه III است.

سیستم‌های طبقه‌بندی فورکیشن به دندانپزشکان در ارزیابی شدت بیماری پریودنتال و انتخاب روش درمانی مناسب کمک می‌کنند. درجه‌بندی فورکیشن از I تا IV، از خفیف‌ترین تا شدیدترین حالت را نشان می‌دهد. درمان فورکیشن‌های شدید می‌تواند بسیار دشوار باشد و در برخی موارد، کشیدن دندان ممکن است تنها گزینه باقی‌مانده باشد.

چرا درمان فورکیشن دشوار است؟

دسترسی دشوار: فورکیشن معمولاً زیر لثه قرار دارد و دسترسی به آن برای تمیز کردن و درمان دشوار است.

نگهداری چالش‌برانگیز: تمیز کردن و مراقبت از فورکیشن‌های آسیب‌دیده پس از درمان نیز می‌تواند بسیار دشوار باشد.

روش‌های درمان درگیری فورکیشن دندان

جرم‌گیری و صاف کردن ریشه: این روش شامل برداشتن پلاک و تارتار از سطوح دندان‌ها و ریشه‌ها و سپس صاف کردن نواحی ناهموار روی سطح ریشه می‌شود.

پیوند استخوان

 در این روش از استخوان طبیعی یا مصنوعی برای جایگزینی قسمت‌های از دست رفته استخوان در ناحیه فورکیشن استفاده می‌شود.

پیوند لثه

در مواردی که بافت لثه به شدت عقب‌نشینی کرده و ریشه دندان نمایان شده است، پیوند لثه انجام می‌شود. در این روش، بافت لثه از قسمت دیگری از دهان برداشته شده و به ناحیه آسیب‌دیده پیوند زده می‌شود.

جایگزینی دندان

در مواردی که دندان به طور کامل از بین رفته و امکان ترمیم آن وجود ندارد، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند بریج دندانی، ایمپلنت دندان یا دندان مصنوعی برای جایگزینی آن استفاده کرد.

جرم‌گیری با ابزارهای خاص

جرم‌گیرها یا کورت‌های مخصوصی برای تمیز کردن سطوح ریشه‌ای که تحت تأثیر بیماری پریودنتال قرار گرفته‌اند، طراحی شده‌اند.

استفاده از جرم‌گیرهای اولتراسونیک

این دستگاه‌ها از ارتعاشات با فرکانس بالا و جریان آب برای شل کردن و شستشوی زباله‌ها و بیوفیلم از سطوح ریشه استفاده می‌کنند.

مصرف آنتی‌بیوتیک

در برخی موارد، ممکن است از آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت موضعی برای ضدعفونی کردن و تثبیت فورک‌ها استفاده شود.

جراحی پریودنتال

در موارد شدید درگیری فورکیشن، ممکن است جراحی پریودنتال برای بازسازی بافت‌های پریودنتال و تمیز کردن نواحی غیرقابل دسترس انجام شود.

نکاتی که باید برای درمان درگیری فورکیشن به آن توجه کنید

• درمان فورکیشن باید به موقع و با دقت انجام شود تا از از دست رفتن دندان جلوگیری شود.
• روش‌های مختلفی برای درمان فورکیشن وجود دارد که انتخاب روش مناسب به شدت درگیری و شرایط بیمار بستگی دارد.
• رعایت بهداشت دهان و دندان به طور کامل، بهترین راه برای پیشگیری از بیماری پریودنتال و درگیری فورکیشن است.

فورکیشن دندان چه کار هایی انجام می دهد؟

• ثبات دندان: فورکیشن به لنگر انداختن دندان در استخوان فک کمک می‌کند و از لق شدن و جابجایی آن جلوگیری می‌کند.
• توزیع نیرو: ریشه‌های متعدد، نیروی جویدن را به طور مساوی در استخوان فک توزیع می‌کنند و از فشار بیش از حد روی یک ناحیه خاص جلوگیری می‌کنند.
• ظاهر طبیعی: فورکیشن به حفظ ظاهر طبیعی دندان و لثه کمک می‌کند.

جمع بندی 

دندان‌هایی که بیش از یک ریشه دارند، به عنوان دندان‌های چند ریشه‌ای شناخته می‌شوند. در این نوع دندان‌ها، ریشه‌ها از تاج دندان منشعب شده و مسیرهای جداگانه‌ای را در داخل استخوان فک طی می‌کنند. نقطه انشعاب این ریشه‌ها، فورکیشن یا دوراهی دندان نامیده می‌شود. فورکیشن نقش مهمی در ثبات و استحکام دندان در استخوان فک دارد. با این حال، به دلیل دشواری در تمیز کردن این ناحیه، مستعد تجمع باکتری‌ها و ابتلا به بیماری‌های لثه‌ای، به خصوص بیماری پریودنتال است.

برای چکاپ دوره ای یا درمان درگیری فورکیشن با شماره کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید. دندانپزشکان متخصص کلینیک با کمک بهترین تجهیزات دندانپزشکی بدون درد و ناراحتی اقدام به درمان دندان های شما خواهند کرد. 

سوالات متداول

آیا درگیری فورکیشن دندان قابل درمان است؟

راه های زیادی برای درمان موثر نقص فورکیشن وجود دارد. این شامل جرم گیری و صاف کردن ریشه است که استانداردی برای درمان بیماری پیشرفته لثه، حذف پلاک و باکتری از بالا و پایین خط لثه و جلوگیری از گسترش بیشتر عفونت است. 

چه عواملی باعث فرسودگی دندان می شود؟

درگیری فورکاسیون یا فورکیشن زمانی وجود دارد که بیماری پریودنتال باعث تحلیل استخوان در ناحیه دو یا سه شاخه ای یک دندان چند ریشه شده باشد.

چگونه ناحیه فورکاسیون دندان های خود را تمیز می کنید؟

اصل لغزش برس روی سطح دندان برای تمیز کردن فضایی به نام ناحیه فورکاسیون است. از آنجایی که قلم مو به آرامی وارد فضا می شود و نمی تواند جلوتر برود، روی ریشه فشار دهید و پلاک (میکروب ها و محصولات جانبی چسبنده آن) را محکم از روی ریشه پاک کنید. 

فورکیشن درجه ۱ چگونه درمان می شود؟

فورکیشن های کلاس I با از دست دادن استخوان افقی که کمتر از ۳ میلی متر است که توسط پروب پریودنتال اندازه گیری می شود طبقه بندی می شوند. این نوع فورکاسیون ها معمولاً با دبریدمان و یا ادنتوپلاستی فرز درمان می شوند.

علائم فورکاسیون چیست؟

ممکن است بین دندان ها و لثه چرک ایجاد شود و فرد مبتلا به پریودنتیت ممکن است متوجه بوی بد دهان یا طعم بد در دهان خود شود. از آنجایی که عفونت به ریشه و استخوان دندان آسیب می رساند، ممکن است دندان ها شل یا نامرتب شوند. از دست دادن استخوان که مختص شاخه شدن ریشه دندان است به عنوان نقص فورکاسیون شناخته می شود. 

متا تایتل: