دندان‌پزشکی کودکان، بایدها و نبایدها و نکات اساسی برای والدین

مشکلات و بیماری‌‌های دهان و دندان برای کودکان بسیار آزار دهنده بوده و برای والدین نیز خیلی نگران کننده هستند. جهت برطرف کردن این مشکلات نیاز است که به دندان‌پزشک کودکان مراجعه شود. در مورد‌‌ دندان‌پزشکی کودکان نکات بسیاری وجود دارد که برخی از والدین یا از آن آگاهی ندارند و یا اینکه به آن توجه نمی‌کنند. درصورتی‌که توجه به بایدها و نبایدها در مورد‌‌ دندان‌پزشکی کودکان‌ می‌تواند نقش مهمی در سلامت دهان و دندان آن‌ها در بزرگسالی داشته باشد.

 اگر‌ می‌خواهید در مورد دندان‌پزشکی کودکان اطلاعات بیشتری کسب کنید پیشنهاد‌ می‌کنیم تا پایان این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس با ما همراه باشید.  

تعریف‌‌ دندان‌پزشکی کودکان

یکی از حوزه‌‌های تخصصی‌‌ دندان‌پزشکی،‌‌ دندان‌پزشکی کودکان است که به صورت تخصصی به بررسی و درمان مشکلات دهان و دندان کودکان از دوره نوزادی تا سال‌‌های نوجوانی‌ می‌پردازد. دریافت تخصص در حوزه‌‌ دندان‌پزشکی کودکان به دو الی سه سال آموزش تخصصی جداگانه پس از گذراندن دوره‌‌ دندان‌پزشکی عمومی نیاز دارد. در این دوره چند ساله دندان‌پزشک به طور کامل با روش‌‌های درمان انواع مشکلات دندان‌ها در میان کودکان آشنا‌ می‌شود و مهارت‌‌های لازم را کسب‌ می‌کند.

 همچنین در این دوره آموزش‌‌های لازم جهت آماده سازی و مراقبت از وضعیت سلامتی، فیزیکی و ذهنی بیمار به پزشک ارائه‌ می‌گردد. ازاین‌رو توصیه‌ می‌شود که حتما برای درمان مشکلات دندان کودکان خود به متخصص‌‌ دندان‌پزشکی کودکان که دانش و مهارت کافی در این زمینه دارد مراجعه نمایید. 

مراجعه به‌‌ دندان‌پزشکی کودکان چه مزایایی دارد؟

اولین و مهم‌ترین هدف دندان‌پزشک کودک پیشگیری و درمان است و پس از آن ارائه آموزش‌‌های لازم به والدین برای داشتن بهترین برخورد هنگام مواجه با مشکلات دندان کودکان است. این دندان‌پزشکان در دانشکده‌‌ دندان‌پزشکی و همچنین دوره عملی در بیمارستان به عنوان دستیار دندان‌پزشک به خوبی روش‌‌های بهتر جهت پیشگیری از مشکلات دندان کودکان را آموخته‌اند. 

امروزه دستورالعمل‌‌های آموزشی متعددی جهت کمک به والدین برای آماده سازی آن‌ها در اولین ملاقات کودک با دندان‌پزشک و آگاه سازی آن‌ها در مورد مراقبت‌‌های پیشگیرانه از سلامت دهان و دندان کودکان وجود دارد. اما با این وجود دندان‌پزشک کودکان نقش مهمی در ایجاد اطمینان نسبت به طرح لبخند سالم برای کودکان دارد. در واقع هنگامی که والدین با دندان‌پزشک کودکان همکاری‌‌ کنند و رابطه خوبی داشته باشند‌ می‌توانند به خوبی و برای تمام طول عمر سلامت دهان و دندان کودک و داشتن لبخندی زیبا را برای او تضمین کنند. 

دانستی‌های مهم در مورد‌‌ دندان‌پزشکی کودکان برای والدین

بایدها و نبایدهای در‌‌ دندان‌پزشکی کودکان شامل موارد متعددی‌ می‌شود که باید والدین به آن‌ها توجه داشته باشند. زیرا‌ با رعایت آن‌ها می‌توانند به خوبی از سلامت دهان و دندان کودک خود مراقبت کنند و از به وجود آمدن مشکلات جدی پیشگیری نمایند. از جمله نکات مهم در مورد‌‌ دندان‌پزشکی کودکان‌ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• مراقبت از دندانهای شیری کودکان

نخستین دندان شیری کودکان از ۶ ماهگی می‌روید و این پروسه تا ۲ الی ۳ سالگی ادامه دارد. معمولا در این مدت کودکان به دلیل رویش دندان‌ها گاهی اوقات کلافگی یا آبریزش بینی خواهند داشت. والدین در مواجه با چنین شرایطی می توانند با تجویز متخصص دندان‌پزشک کودک از استامینوفن و یا پروفن استفاده کنند و یا اینکه حلقه‌‌های سرد ویژه دندان در آوردن را انتخاب کنند. علاوه بر این‌ می‌توانند از ژل‌‌های مخصوص دندان در آوردن ۳-۴ مرتبه در روز استفاده کنند، اما باید به این مسئله توجه نمود که استفاده بیش از حد از آن‌ می‌تواند موجب مسمومیت کودک شود. 

• توجه به نوع خمیر دندان و مسواک کودک

نوع خمیردندان و مسواکی که کودک استفاده‌ می‌کند نیز بسیار حائز اهمیت است. درصورتی‌که یک مسواک زبر و نامناسب را برای کودک خود انتخاب کنید‌ می‌تواند مشکلاتی مانند حساسیت دندانی، سایش و تحلیل لثه برایش ایجاد شود. همچنین کودکان هنگام مسواک زدن با چنین مسواکی هرگز احساس خوبی را تجربه نمی‌کنند، به همین دلیل علاقه‌ای به مسواک زدن نشان نمی‌دهند و از آن خودداری‌ می‌کنند.

ازاین‌رو توصیه‌ می‌کنیم که مسواکی را برای کودک خود تهیه کنید که دارای سر نرمی باشد و با سایز دهان کودک تناسب داشته باشد. کودکان معمولا تا ۶ سالگی نمی‌توانند از نخ دندان استفاده کنند و در این ایام باید خودتان از نخ دندان برای آن‌ها استفاده کنید. اما پس از ۶ سالگی اجازه دهید که مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را خود کودک به تنهایی انجام دهد و فقط بر شیوه انجام آن نظارت داشته باشید.

• توجه به رژیم غذایی کودک و پرهیز از عادات اشتباه

هرگز اجازه ندهید که کودک با شیشه حاوی شیر به خواب برود، زیرا این عادت اشتباه پوسیدگی زود هنگام دندان‌‌های کودک را در پی خواهد داشت. همچنین به رژیم غذایی کودک خود خیلی توجه کنید که خیلی حاوی مواد غذایی سرشار از قند و نشاسته نباشد.

• فلوراید تراپی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کودک

از دیگر باید و نبایدهای دندان‌پزشکی کودکان‌ می‌توان به استفاده از فیشور سیلانت یا فلوراید تراپی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌‌های کودک اشاره نمود. مسئله پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک بسیار اهمیت دارد، درصورتی‌که کودکان دندان‌‌های شیری خود را زودتر از موعد از دست بدهند تاثیرات نامطلوبی بر تغذیه و رشد کودک خواهد داشت. همچنین موجب نامنظمی و به هم ریختگی دندان‌‌های دائمی کودک در آینده نیز‌ خواهد شد. 

در این صورت فضای دندان از دست رفته توسط سایر دندان‌ها اشغال شده و برای جلوگیری از این اتفاق باید از نگهدارنده فضای خالی میان دندان‌ها استفاده شود. درصورتی‌که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌‌های کودک خود از فلوراید تراپی استفاده‌ می‌کنید توجه داشته باشید که تا نیم ساعت پس از آن نباید اجازه دهید که کودک دهان خود رت بشوید و یا چیزی بخورد. 

• مراقبت از کودک هنگام استفاده از داروی بی حسی برای درمان دندانها

اگر دندان‌پزشک برای آغاز پروسه درمانی کودک‌ از داروی بی‌حسی استفاده کند باید مواظب باشید که کودک لب و گونه‌اش را گاز نگیرد. اکثر کودکان زیر ۵ سال هنگام بی‌حسی شروع به جویدن لب و گونه خود‌ می‌کنند که اشتباه است و زخمی سفید رنگ در دهان به وجود‌ می‌آورد. 

درصورتی‌که این زخم در دهان کودک ایجاد شود باید چند روز دهان او را با سرم و یا آب نمک رقیق شستشو دهید. اگر کودک در اثر این زخم دردی را احساس کند برای تسکین آن‌ می‌توانید از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید. معمولا این زخم‌ها یک هفته الی ده روز بعد بهبود پیدا‌ می‌کنند و در این مدت هرگز نباید آن‌ها را تحریک و دستکاری نماید. 

• جلوگیری از مکیدن پستانک و انگشت شست توسط کودک در طولانی مدت

بعضی از عادت‌‌های ساده و اشتباهی مثل مکیدن پستانک یا انگشت شست می‌تواند به سلامت دهان و دندان کودک لطمه وارد کند. مکیدن بخشی از پروسه رشد کودکان محسوب‌ می‌شود و در ماه های اولیه زندگی، کودک با مکیدن آرام‌ می‌شود بدون آنکه آسیبی به دهانش وارد شود. اما درصورتی‌که پس از رشد دندان‌‌های شیری کودک مکیدن همچنان ادامه داشته باشد‌ می‌تواند تاثیرات منفی به روی شکل و جهت رویش دندان‌‌های کودک داشته باشد. علاوه بر این هنگامی که دندان دائمی کودک در حال رشد است نیز مکیدن انگشت شست موجب آسیب دیدن به دندان او‌ می‌شود. ازاین‌رو باید سعی کنید که به کودک کمک کنید تا این عادات نادرست را ترک کند. 

• مراقبت از کودک پس از کشیدن دندان

اگر دندان‌پزشک دندان شیری کودک را کشید، به او توضیح دهید که باید قطعه گاز موجود در دهان خود را تا نیم ساعت بین دندان‌ها فشار دهد و از بیرون ریختن آب دهان خود خودداری کند تا خونریزی دندان قطع شود. 

درصورتی‌که دندان کودک بعد از کشیدن همچنان خونریزی دارد، نباید اجازه دهید که مایعات و غذاهای داغ استفاده کند، زیرا مصرف آن‌ها موجب تشدید خونریزی دندان‌ می‌گردد. 

• درک ترس و اضطراب کودک در نخستین مراجعه به دندانپزشک

از دیگر بایدها و نبایدهای دندان‌پزشکی کودکان‌ می‌توان به درک ترس و اضطراب کودک در اولین جلسه مراجعه به کلینیک‌‌ دندان‌پزشکی اشاره نمود. در نخستین مراجعه بهتر است که والدین هیچ‌گونه اقدام خاصی انجام ندهند و اجازه بدهند که کودک به خوبی با محیط‌‌ دندان‌پزشکی آشنا شود. زیرا هنگامی که کودک خودش با دکتر و محیط کلینیک آشنا شود ترس و اضطرابش کاهش‌ می‌یابد و دندان‌پزشک در جلسات بعدی راحت‌تر‌ می‌تواند معاینه و درمان را آغاز کند. 

چرا باید والدین در جلسه ملاقات کودک با دندانپزشک حضور داشته باشند؟

بیشتر کودکان‌ می‌توانند به صورت مستقل پروسه درمان‌‌ دندان‌پزشکی را طی کنند. البته باید اعتماد کافی نسبت به تجربه و مهارت بالا تیم‌‌ دندان‌پزشکی وجود داشته باشد و کودک در مورد اینکه والدین همراهش حضور داشته باشند یا نه تصمیم‌گیری کند. 

والدین نیز‌ می‌توانند به آرامش کودک خود کمک کنند و شرایطی را فراهم نمایند که کودک بدون هیچگونه مشکل و نگرانی با دندان‌پزشک همکاری کند. درصورتی‌که کودک تجربه خوبی از‌‌ مراجعه به دندان‌پزشکی داشته باشد، با اعتماد بیشتر و بدون ترس و نگرانی جلسات بعدی درمان را طی می‌کند و این موضوع موجب افزایش عمر و سلامت دندان در کودکان‌ می‌شود.

لازم است که والدین احساس راحتی و صمیمیت با دندان‌پزشک کودک خود داشته باشند تا بتوانند تمام سوالات خود را از دندانپزشک بپرسند. کنترل رفتارهای هر کودکی بر اساس خصوصیات شخصیتی که دارد انجام‌ می‌شود. ازاین‌رو رفتاری که مناسب یک کودک باشد‌ می‌تواند برای کودکی دیگر نامناسب باشد. 

متخصصین‌‌ دندان‌پزشکی کودک تمامی آموزش‌‌های لازم در مورد نحوه برخورد با کودکان و روانشناسی آن‌ها را سپری کرده‌اند. ازاین‌رو در هر شرایطی مطابق با رفتار کودک‌ می‌توانند بهترین راه حل را ارائه دهند. این مسئله روی پروسه درمان و نتایج حاصل از آن نیز به خوبی قابل مشاهده است.

ترس از آمپول 

یکی از نگرانی‌‌های والدین هنگامی که به همراه کودک خود به دندان‌پزشک مراجعه‌ می‌کنند آمپول بی حسی است. والدین نباید پیش از مراجعه به دندان‌پزشک در این مورد با کودک صحبت کنند. زیرا دندان‌پزشک با استفاده از الفاظ دیگر به جای آمپول مانند شربت خواب کننده دندان، از نظر روانی کودک را برای معاینه آماده‌ می‌کند و آمپول را به دور از چشم کودک نگه‌ می‌دارد تا هیچگونه احساس ترس و استرسی نداشته باشد. 

بیهوشی عمومی در مواقع خاص

درصورتی‌که کودک با دندان‌پزشک همکاری نداشته باشد موجب کاهش کیفیت خدمات درمانی‌ می‌شود. علاوه بر این مهار فیزیکی کودک از میزان دقت پزشک‌ می‌کاهد و روانی بدی در کودک خواهد داشت. امروزه برای رفع مشکلات ترس کودک از فضای کلینیک‌‌ دندان‌پزشکی و پزشک و ساکت نگهداشتن کودک از روش‌‌های بیهوشی عمومی استفاده‌ می‌شود.

دندانپزشک کودکان چه کارهایی را انجام‌ می‌دهد؟

• مراقبت و پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک با استفاده فلوراید تراپی و ارائه توصیه‌‌های غذایی به مادر
• معاینه و تشخیص سلامتی و یا احتمال وجود پوسیدگی دندان‌‌های کودکان و مادر
• ارائه مشاوره و راهکارهای تخصصی در مورد عادات نامناسب مانند مکیدن انگشت و استفاده از پستانک
• تشخیص به موقع ناهنجاری‌‌های دندان و درمان با استفاده از ارتودنسی و اصلاح حالت قرارگیری دندان‌ها
• درمان و ترمیم پوسیدگی‌‌های دندان
• درمان آسیب‌‌های دهان و دندان مانند شکسته شدن و جابه‌جایی دندان
• تشخیص و درمان بیماری‌‌های لثه و مشکلاتی مانند زخم‌ها و بیماری‌‌های پریودنتال کودک 

دندان‌پزشک کودکان خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

اکنون که به بایدها و نبایدها در دندان‌پزشکی کودکان پرداختیم باید به این مسئله نیز اشاره کنیم که یک دندان‌پزشک کودکان خوب باید چه خصوصیاتی داشته باشد؟ مهم‌ترین تفاوت این متخصصین با دندان‌پزشک بزرگسالان به داشتن مهارت در آرام کردن کودک، سرگرم کردن او و علم روانشناسی کودک مربوط‌ می‌شود. محیط‌‌ دندان‌پزشکی کودکان باید به نحوی باشد که کودک در آن فضا احساس امنیت کند و آن محیط برایشان جذاب و جالب باشد تا هنگام انجام خدمات‌‌ دندان‌پزشکی آرامش داشته و بی‌قراری نکنند.

جمع بندی

در این مطلب به بررسی بایدها و نبایدها در‌‌ دندان‌پزشکی کودکان پرداختیم. والدین با توجه به این نکات و در ارتباط بودن با دندان‌پزشک متخصص کودکان‌ می‌توانند شرایطی را فراهم نمایند که پروسه رشد و نمو دندان‌‌های کودکشان به خوبی طی شود و در بزرگسالی نیز دندان‌هایی زیبا و سالم با طول عمر بیشتر داشته باشد. 

عدم توجه به سلامتی و مشکلات دهان و دندان در کودکان‌ می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را در آینده برایشان به وجود آورد، به‌طوری‌که پروسه‌‌های درمانی پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر خواهد شد. حتی گاهی اوقات منجر به از دست رفتن دندان دائمی فرزند‌ می‌شود. بنابراین والدین موظف هستند که از همان دوران کودکی پیشگیری‌ها و مراقبت‌‌های لازم را برای حفظ سلامت دندان‌‌های فرزند خود انجام دهند.  

سوالات متداول

• مسواک زدن صحیح دندان‌ها چقدر باید طول بکشد؟

      به طور متوسط حداقل باید مسواک زدن کودکان و بزرگسالان دو دقیقه طول بکشد. 

• درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی برای چه کودکانی معمولا انجام می‌شود؟

معمولا دندانپزشک کودکان برای خردسالانی که خیلی مضطرب هستند و اجازه نمی‌دهند پزشک در مطب آن‌ها را درمان نماید از روش بیهوشی استفاده می‌کنند. برای این منظور تمامی درمان‌های مورد نیاز کودک را طی یک جلسه در اتاق عمل انجام می‌دهند.

• پوسیدگی بسیار شدید دندان‌های کودکان در دوره شیرخوارگی چه دلایلی می‌تواند داشته باشد؟

خیلی از افراد بر این باوراند که پوسیدگی شدید دندان‌های کودکان زیر ۲ سال به دلیل مصرف آهن است. اما در واقع مصرف مکرر شیر در زمان خواب، مسواک نزدن دندان‌های کودکان عامل اصلی این اتفاق است. باقی ماندن شیر روی دندان‌ها در طول شب موجب می‌شود که توسط میکروب‌های دهان به اسید تبدیل شود و پوسیدگی دندان را به دنبال داشته باشد.

• حداقل هر چند مدت یکبار نیاز است که به متخصص دندانپزشک کودکان مراجعه شود؟

تمامی افراد در هر سنی باید حداقل یکبار در سال به دندان‌پزشک مراجعه نمایند. اما در صورتی‌که دندان‌ها به مراقبت خاصی نیاز داشته باشند باید چند بار در سال به دندانپزشک مراجعه گردد.