مراحل شستشو استریل و پک کردن ابزار دندانپزشکی

به عنوان یک دندانپزشک، در هر کلینیک دندانپزشکی باید بهداشت را رعایت کنید تا از آلودگی و انتقال آن جلوگیری شود. ابزارهای مورد استفاده در دندانپزشکی روزانه به خون، بزاق و سایر مایعات بدن آلوده شده و تا زمانی که کاملاً استریل نشده باشند، استفاده از آن برای بیماران دیگر ممنوع است.

در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به بررسی مراحل استریل کردن ابزار دندانپزشکی می‌پردازیم.

هدف از استریل کردن وسایل در دندانپزشکی چیست؟

هدف اصلی محافظت از بیمار، سلامت در برابر عفونت و ارائه درمان با کیفیت در محیطی عاری از میکروب است. انجمن‌های دندانپزشکی دستورالعمل‌هایی را به متخصصان دندانپزشکی توصیه کرده اند که شامل پیروی صحیح از مراحل استریل کردن ابزار و هندپیس است که منجر به بهبود کنترل عفونت و مدیریت بیماری می‌شود.

مراحل استریل کردن 

باید برای پاک سازی میکروب‌ها و عوامل بیماری زا روش‌هایی را به صورت متوالی و همیشگی انجام داد. این فرآیندها شامل تمیز کردن مناسب ابزار، استریل کردن، بسته بندی و نگهداری در محفظه UV  برای حفظ استریل ابزار برای مدت طولانی تر است.

فرآیند قبل از عقیم سازی یا استریلیزاسیون

ضروری ترین بخش در استریل کردن، عقیم سازی است. بدون پیروی از فرآیند پیش استریلیزاسیون، نمی توان به استریلیزاسیون مناسب دست یافت. بهتر است حذف زباله و ذرات آلوده از سطح ابزار چند بار مصرف با استفاده از پاک کننده‌های اولتراسونیک انجام شود.

پاک کننده اولتراسونیک جایگزین شستشوی دستی

معمولا ابزار را می‌خیسانند و سپس با مسواک و مواد مخصوص آنها را شسته و آبکشی می‌نمایند. اما در پاکسازی با پاک کننده‌های اولتراسونیک از امواج اولتراسونیک برای تمیز کردن ابزار استفاده می‌شود. این روش مفیدتر از تمیز کردن دستی است. این دستگاه‌ها آلودگی‌هایی مانند لکه‌های خون و باله‌ها را بدون آسیب رساندن به خود ابزار از بین می‌برند. یک پاک کننده اولتراسونیک از امواج با فرکانس بالا استفاده می‌کند. این امواج مایع درون مخزن را بر هم می‌زند و حباب‌هایی ایجاد می‌کنند. حباب‌های ترکیده و انرژی بالایی تولید می‌شود، به این فرایند اثر کاویتاسیون می‌گویند. همانطور که حباب می‌ترکد، محلول تمیز کننده به سمت قسمت‌های غیرقابل دسترس از اجسام غوطه ور در مخزن می‌رود و ابزار را برای فرآیند بعدی آماده می‌کند.

استریل کننده بخار یا اتوکلاو

استریل کردن با بخار موثرترین روش ضد عفونی است. هنگامی که آب مقطر تحت فشار گرم می‌شود، بخاری ایجاد می‌شود که برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها بسیار موثر است. ابزارهای جراحی قابل استفاده مجدد هنگامی که در داخل دستگاه استریل کننده بخار قرار می‌گیرند به طور موثر استریل می‌شوند. در این فرایند‌هاگ‌های رویشی باکتری‌ها به همراه ویروس غیرفعال می‌شوند. استریلیزاسیون بخار تحت فشار توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و دارو (FDA) تایید و توصیه می‌شود. استریلیزاسیون بخار تحت فشار کاملا اقتصادی و به صرفه است. اثر استریلیزاسیون پایدار و قابل اعتماد است و می‌توان از آن در اکثر ابزارهای دندانپزشکی استفاده کرد. زمان استریلیزاسیون کوتاه و تعداد زیادی از ابزار‌ها در یک بار استریل می‌شوند. این روش استریل کردن وسایل دندانپزشکی را آسان و ساده می‌کند.

اتوکلاو نوع B:

برای کلینیک‌های دندانپزشکی اتوکلاو نوع B بیشتر توصیه می‌شود. اتوکلاو نوع Bیا کلاس B به شما کمک می‌کند بهترین کیفیت درمان را در کار‌های دندانپزشکی خود ارائه دهید. این دستگاه‌ها دارای سیکل خلاء سه گانه هستند. 

• یک چرخه قبل از خلاء، هوای موجود در داخل محفظه را برای روش استریل‌سازی موثر جابجا می‌کند.
• چرخه مرطوب که باعث استریل کردن ابزار دندانپزشکی می‌شود. 
• چرخه خلاء دیگر پس از استریل کردن، رطوبت را از محفظه برای چرخه خشک مناسب خارج می‌کند. 

این فرایند‌ها باعث می‌شود اتوکلاو برای کلینیک‌های دندانپزشکی مناسب باشد. اتوکلاو نوع B استریل کردن ابزار متخلخل و توخالی را می‌تواند بار‌ها به طور موثر انجام داده و بیشتر برای ابزار‌های جراحی استفاده می‌شود.

روش پس از عقیم سازی و استریلیزاسیون

روش‌های پس از عقیم سازی برای حفظ استریل ماندن ابزار ضروری است. ابزار باید به گونه ای نگهداری شوند که احتمال آلودگی کاهش یابد. بسته‌های ابزار استریل باید با احتیاط و بدون له شدن، خم شدن یا سوراخ شدن در بسته مهر و موم و نگهداری شوند. برای جلوگیری از همه این موارد، استفاده از محفظه UV برای جلوگیری از ورود آلودگی توصیه می‌شود.

پک کردن ابزار دندانپزشکی زمانی اتفاق می‌افتد که میکروارگانیسم‌ها در یک طول موج خاص (۲۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر) در معرض اشعه UV قرار می‌گیرند. در داخل محفظه اشعه ماوراء بنفش وجود دارد. این اشعه توانایی تولید مثل باکتری‌ها را از بین می‌برد و غیرفعال شدن با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد، به طوری که دیگر تهدیدی برای سلامت انسان ندارند. 

بسته بندی و پک کردن ابزار

بسته بندی ابزارها باید در محیطی عاری از آلودگی با دست تمیز و دستکش انجام شود. کیسه‌های استریلیزاسیون، از مواد پلاستیکی و کاغذی برای دید مناسب ابزارهای داخل آن ساخته شده اند. طرف کاغذی این پک‌ها، دارای نشانگر داخلی برای تایید استریلیزاسیون است. همچنین نگهداری مناسب از وسایل استریل شده و حمل و نقل ایمن کیت‌ها پس از استریلیزاسیون، جراحی ایمن دندان را تضمین می‌کند.

عقیم سازی چیست؟

عقیم سازی فرآیندی است که انواع میکروارگانیسم‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و‌هاگ‌های رویشی را از سطح ابزار از بین می‌برد تا از آلودگی و انتقال بیماری جلوگیری کند. گندزدایی یا ضدعفونی فرآیندی است که طی آن باکتری‌ها و قارچ‌ها حذف شده و بی ضرر می‌شوند. بنابراین ضدعفونی جایگزینی برای استریلیزاسیون نیست. 

مزایای استریلیزاسیون چیست؟

• رشد باکتری‌ها را در سطح ابزار از بین می‌برد.
• کاهش تعداد بارهای زیستی (تعداد باکتری‌های غیر استریل ساکن در سطح)

اصول کلی استریلیزاسیون برای ابزارهای دندانی

اگر ابزار یا وسیله ای تمیز نباشد، نمی توان آن را استریل کرد. بنابراین، اولین مرحله در استریل کردن ابزار، تمیز کردن و شستن آنهاست. دستورالعمل‌هایی که شرکت سازنده ابزار برای تمیز کردن وسایل توصیه کرده اند را بررسی کنید. به عنوان مثال، برخی از دستورالعمل‌های شرکت‌های سازنده ابزار دندانپزشکی توصیه می‌کنند برخی از ابزار که قابلیت جدا شدن دارند را ابتدا از هم جدا کرده و سپس استریل نمایید. در نهایت برای استفاده دوباره به هم متصل و مونتاژ کنید. 

برای استفاده از کاست‌های دندانپزشکی، یکی از سازندگان این ابزار آلات دندانپزشکی معتقد است که کاست باید در هر بار استفاده به مدت ۱۶ دقیقه در دستگاه اولتراسونیک قرار گیرد. دستورالعمل‌های شرکت سازنده باید دقیقاً دنبال شود تا اطمینان حاصل شود که بار زیستی تا حد امکان بر روی ابزار، دستگاه‌ها و ظروف ابزار قبل از استریل کردن کاهش می‌یابد. اگر تصمیم دارید برای تمیز کردن، ابزار را در دستگاه اولتراسونیک قرار دهید ابتدا ابزار را بشویید تا اطمینان حاصل شود که تمام باقی مانده مواد شوینده و آلودگی‌ها پاک شده است. 

یکی از اصول مهم استریلیزاسیون این است که ماده ضدعفونی کننده مانند بخار باید بتواند با تمام سطوح اقلامی که قرار است استریل شوند تماس پیدا کند. به عنوان مثال اگر مواد کامپوزیت روی ابزار باقی بماند، استریل کردن کافی نخواهد بود زیرا ماده استریل کننده نمی تواند به چنین موانعی نفوذ کند.

سه طبقه بندی استریل کردن ابزار دندانپزشکی 

سیستم طبقه بندی Spaulding به طور کلی برای اطمینان از ایمن بودن ابزارها و دستگاه‌ها معمولا ملاک قرار می‌گیرد. این سیستم شامل سه طبقه بندی ابزار دندانپزشکی به بحرانی، نیمه بحرانی و غیر بحرانی است.

موارد بحرانی

ابزارها یا وسایل دندانپزشکی به بافت نرم یا استخوان نفوذ می‌کنند. برخی از ابزار‌ها وارد جریان خون یا سایر بافت‌های معمولی شده و یا با آن تماس پیدا می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به بیوپسی، جراحی پریودنتال، جراحی اپیکال و جراحی ایمپلنت اشاره کرد. هر وسیله ای که در این دسته قرار می‌گیرد باید استریل شوند. استریلیزاسیون با بخار رایج ترین نوع استریلیزاسیون حرارتی در دندانپزشکی است. با این حال، دستورالعمل‌های سازنده را بررسی کنید تا مطمئن شوید که از نوع صحیح استریلیزاسیون و و پارامترهای صحیح استفاده می‌شود.

موارد نیمه بحرانی

ابزارها یا دستگاه‌ها با پوست یا غشاهای مخاطی سالم دهان تماس پیدا می‌کنند. این طبقه بندی تقریباً بیشتر ابزارها و وسایلی را که وارد دهان می‌شوند اما با بافت استریل یا سیستم عروقی تماس ندارند، پوشش می‌دهد. در حالت ایده‌آل، اقلام نیمه بحرانی باید استریل یا حداقل، ضدعفونی شوند. همچنین می‌توان آنها را با مواد شیمیایی سرد استریل کرد. استریل به این معنی است که همه موجودات غیرفعال می‌شوند، در حالی که ضد عفونی به عنوان از بین بردن همه موجودات به جز‌هاگ‌های باکتری تعریف می‌شود.

تنها تفاوت بین ضدعفونی سطح بالا و استریلیزاسیون شیمیایی سرد، مدت زمانی است که اقلام باید غوطه ور شوند. همچنین باید دقت داشته باشید مواد شیمیایی که توسط FDA تایید شده ناد در این روش به کار گرفته شوند.

موارد غیر بحرانی

موارد غیر بحرانی فقط با پوست سالم تماس می‌گیرند اما با غشاهای مخاطی تماس ندارند. این موارد نیاز به ضدعفونی سطح پایین یا متوسط دارند. اسپری یا دستمال مرطوب ضد عفونی کننده برای این موارد مناسب است. 

چگونه ابزار دندانپزشکی که قابلیت استریل با گرما را ندارند استریل کنیم؟ 

ابزارها و وسایل حیاتی نیاز به استریل کردن دارند. اگر برای استفاده از وسایل در موارد بحرانی نتوانیم وسیله را با گرما استریل کنیم، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می‌کند آن مورد استریلیزاسیون سرد تمیز کنید. 

جمع بندی 

در کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تمامی وسایل و ابزار‌های دندانپزشکی با بهترین دستگاه‌های استریلیزاسیون استریل می‌شوند. تمامی مراحل از شستشو تا پک کردن ابزار دندانپزشکی با دقت تمام صورت می‌پذیرد. با خیال راحت به کلینیک مراجعه کنید و دندان‌هایی سالم را با خود به ارمغان ببرید. 

زمان را از دست نداده و همین حالا با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید. 

سوالات متداول

ضدعفونی و استریلیزاسیون در دندانپزشکی چیست؟

فرآیند استریلیزاسیون در ابتدا شامل تمیز کردن کامل برای از بین بردن بیشتر باکتری‌ها می‌باشد. سپس برای فرآیند عقیم سازی دندان، از گرما برای کشتن میکروارگانیسم‌های باقی مانده استفاده می‌شود. این می‌تواند شامل استریل کردن با بخار، استفاده از گاز اتیلن اکساید یا استریلیزاسیون با حرارت خشک باشد. 

چگونه وسایل جراحی دندان را تمیز و استریل می‌کنند؟

ابزارهای جراحی باید از قبل خیس یا شسته شوند تا از خشک شدن خون بر روی آنها جلوگیری شود. همچنین با خیساندن، خون از لا‌به‌لای ابزارها خارج می‌شود. شستشو با دست یا با پاک کننده‌های اولتراسونیک انجام می‌شود. سپس وسایل را با اتوکلاو استریل و تحت شرایطی خاص بسته بندی می‌کنند.