کنترل عفونت، ابزار اصلی مهار بیماری در تمام مراکز مراقبت بهداشتی، از جمله مطب دندانپزشکی است. در طول عصبکشی دندان، ابزار عصبکشی در تماس با بافت پالپ، خون، مایعات دهان و بزاق قرار می‌گیرد. بنابراین، قبل از هر بار استفاده مجدد، استریل کردن ابزار عصب کشی باید انجام شود.
در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به بررسی روش‌ها و فرایند استریل کردن ابزار عصب کشی خواهیم پرداخت.
نحوه استریل کردن ابزار عصب کشی
عصبکشی شامل روش‌های کاری متفاوتی است. هر مرحله به یک سری ابزار یکبار مصرف یا استریل شده نیاز دارد. در عصبکشی، نگرانی اصلی، مدیریت ابزارهای با قابلیت استفاده مجدد است تا از انتقال عفونت جلوگیری کنیم. این بدین معنی است که روش‌های ضد عفونی باید به دقت انجام شوند.
توصیه کلی:
- برای استریل کردن ابزار عصبکشی حتما از مواد ضدعفونی کننده تایید شده، استفاده نمایید.
- هنگام استریل کردن ابزار عصب کشی از تجهیزات محافظ شخصی استفاده کنید.
- بهترین توصیه این است که از فایل‌های عصبکشی، استفاده مجدد نکنید.
- در صورت استفاده مجدد از فایل‌ها، توصیه می‌شود بیش از سه تا پنج بار استفاده نشود.
- فایل‌های عصبکشی با علامت یکبار مصرف، مجاز به استفاده مجدد نیستند.
- فایل‌های دارای دسته پلاستیکی و فایل‌های NiTi نباید با H2O2 شسته شوند، در غیر این صورت تخریب می‌شوند.
مراحل مشترک در تمام روش های استریل کردن ابزار عصب کشی
- استریل کردن ابزار عصب کشی اصلی: همه ابزارها باید بلافاصله پس از استفاده در مواد استریل غوطه‌ور شوند. سینی استریلیزاسیون باید از پلی اتیلن با چگالی بالا یا فولاد ضد زنگ ساخته شوند.
- آبکشی کردن: به طور مداوم زیر آب جاری به مدت یک دقیقه وسایل را بشویید.
- به صورت دستی تمیز کنید: ابزارها را در ظروف نگهدارنده قرار دهید تا از تماس بین ابزار جلوگیری شود. ابزار را در یک مایع تمیزکننده غوطه‌ور کنید. هر ابزار معیوب (شکسته، خمیده و غیره) باید دور انداخته شود.
- با آب دیونیزه بشویید: اگر محلول تمیزکننده‌ای که قبلا استفاده شده بود، حاوی بازدارنده‌های خوردگی باشد، توصیه می‌شود که این مرحله شستشو قبل از مرحله اتوکلاو انجام شود.
- ابزارها را خشک نگه دارید: با یک پارچه یکبار مصرف ابزار را خشک کنید. ابزار باید کاملا خشک شود تا زمانی‌که هیچ اثری از رطوبت روی آن دیده نشود. باید توجه ویژه‌ای به این شود که آیا مفاصل یا حفره‌های داخل ابزار کاملا خشک شده‌اند.
- استریلیزاسیون : از تنظیمات زیر می‌توان استفاده کرد:
132 درجه سانتی گراد (۲۶۹.۶ درجه فارنهایت) به مدت ۴ دقیقه. ۱۳۴ درجه سانتیگراد (۲۷۳.۲ درجه فارنهایت) به مدت ۱۸ دقیقه. توصیه می‌شود به مدت ۱۸ دقیقه روی ۱۳۴ درجه سانتیگراد / ۲۷۳.۲ درجه فارنهایت تنظیم کنید.
- بسته بندی: ابزار در بسته بندی استریل و در محیطی تمیز، دور از رطوبت و نور مستقیم خورشید در دمای معمولی نگهداری شود.
انواع روش های استریل کردن ابزار عصب کشی
استریل کردن ابزار عصب کشی با اتوکلاو
ساده‌ترین توضیح این است که روش بسیار موثری برای استریل کردن و ضد عفونی کردن اشیا از طریق استفاده از گرما، به شکل بخار به اضافه فشار و زمان است. در اتوکلاو، اشیاء یا ابزارهایی که در معرض آلاینده‌هایی مانند میکروارگانیسم‌ها، هاگ‌ها یا مواد بیولوژیکی قرار گرفته اند در یک محفظه قرار می‌گیرند. پس از آن دستگاه اتوکلاو تحت فشار بوسیله بخار پر می‌شود. این فشار دمای بخار را تا حد لازم افزایش می‌دهد. این دما معمولا بین ۱۲۱ درجه سانتیگراد تا ۱۳۴ درجه سانتیگراد است و تضمین می‌کند که هر قسمت از ابزار می‌تواند با حفظ فشار و دما برای مدت زمان از پیش تعیین شده استریل شود.
فرآیند اتوکلاو
در اینجا، نگاهی به فرآیند استریل کردن ابزار عصب کشی از جمله نحوه عملکرد اتوکلاو برای استریل خواهیم داشت. دستگاه اتوکلاو مراحل زیر را انجام می‌دهد:
- ابزار عصب کشی که قرار است استریل شوند، در کیسه‌های مخصوص سازگار با اتوکلاو گذاشته می‌شوند و سپس در یک ظرف ثانویه قرار می‌گیرند. این کار به جلوگیری از تماس با دیواره‌های اتوکلاو کمک می‌کند، زیرا دیواره اتوکلاو می‌تواند اجزای پلاستیکی را ذوب کند.
- پس از بسته بندی، ظرف در اتوکلاو قرار می‌گیرد.
- درب اتوکلاو بسته و قفل می‌شود، سپس سیکل صحیح را برای نوع ماده‌ای که قرار است استریل شود انتخاب می‌کنیم.
- اتوکلاو تحت فشار بوده و پر از بخار خواهد شد. دستگاه در دمایی نزدیک به دمای در نظر گرفته شده برای چرخه قرار می‌گیرد.
- هنگامی‌که به دمای استریل کردن ابزار عصب کشی رسید، اتوکلاو محفظه را در آن دما برای مدت زمان چرخه کامل استریلیزاسیون، نگه می‌دارد.
- هنگامی که چرخه کامل می‌شود، اتوکلاو وارد حالت خنک کننده می‌شود که در آن به آرامی فشار را کاهش می‌دهد و به دمای اتاق باز می‌گردد. بسیاری از اتوکلاوها تا زمانی که دمای داخلی آنها به حد ایمن نرسد باز نمی شوند.
استریل کردن ابزار عصب کشی با حرارت خشک (dry heat)
استریل کردن ابزار عصب کشی با حرارت خشک باعث می‌شود که پروتئین‌ها شکل متمایز خود را با کم شدن آب میکروب‌ها از دست بدهند. رادیکال‌های اکسیداتیو آزاد با انعقاد پروتئین‌های میکروبی و مرگ میکروبی ایجاد می‌شوند. مقدار آب موجود در میکروب‌ها و اطراف آن بر دمایی که در آن پروتئین‌ها از بین می‌روند تأثیر می‌گذارد. هرچه محتوای آب کمتر باشد، دمای مورد نیاز برای تخریب بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که استریل‌کننده‌های بخار که از گرمای مرطوب استفاده می‌کنند، در دمای پایین‌تر (حدود ۱۲۱ درجه سانتیگراد تا ۱۳۴ درجه سانتیگراد) در مقایسه با استریل‌کننده‌های حرارت خشک (حدود ۱۶۰ درجه سانتیگراد) کار می‌کنند.
مزایای استریل کردن توسط حرارت خشک
یکی از مزایای اصلی استریلیزاسیون با حرارت خشک، خوردگی حداقل یا بدون خوردگی ابزار است. اکسیژن، رطوبت و دمای بالا خوردگی اقلام فلزی حساس (مانند فولاد کربنی) را تسهیل می‌کند. در استریل کردن حرارت خشک، رطوبت از بین می‌رود، بنابراین خوردگی به حداقل می‌رسد. به همین دلیل است که خشک کردن ابزار تمیز شده قبل از بسته بندی و استفاده از استریل با حرارت خشک بسیار مهم است. مزیت دیگر این است که بسته‌های ابزار در پایان چرخه استریلیزاسیون خشک می‌شوند و پس از زمان خنک شدن مناسب آماده استفاده می‌شوند.
استریل کردن ابزار عصب کشی با سوپر هیت
فرآیند استریل کردن ابزار عصب کشی با استفاده از سوپر هیت یکی از پرکاربردترین روش‌ها در صنعت پزشکی و دندانپزشکی است. اغلب برای ابزارها و تجهیزات دندانپزشکی که به رطوبت و گرما حساس نیستند، انتخاب ارجح است. برای از بین بردن موثر هر میکروارگانیسم و اطمینان از استریل شدن کامل، هر ماده باید مستقیما در دمای مشخصی برای مدت زمان مشخصی در معرض بخار قرار گیرد. دو نوع استریلیزاسیون با بخار برای ابزار و تجهیزات عصب کشی استفاده می‌شود که شامل پیش خلاء با سرعت بالا و جابجایی گرانشی است.
اکثر مطب‌های دندانپزشکی دارای یک دستگاه استریل کننده جابجایی گرانشی هستند که یک سیستم استریل کننده رومیزی است. بخار تولید شده محفظه را پر می‌کند و سپس هوای غیراشباع از طریق دریچه‌ای روی دیواره محفظه از آن خارج می‌شود.
دستگاه‌های ضدعفونی کننده پیش خلاء با سرعت بالا از پمپی استفاده می کنند که برای ایجاد خلاء در داخل محفظه استریلیزاسیون کار می‌کند. این کار تمام هوای قبل از تحت فشار قرار گرفتن محفظه با بخار را از بین می‌برد. این انتخاب سریعتر استریلیزاسیون در مقایسه با روش استریلیزاسیون جابجایی گرانشی است.
استریل کننده بخار شیمیایی غیر اشباع
در این فرایند از مخلوطی از مواد شیمیایی از جمله الکل، فرمالدئید، کتون، استون و آب استفاده می‌شود که تحت فشار گرم می‌شوند تا یک گاز استریل‌کننده تشکیل شود. استریل کردن به ۲۰ دقیقه در دمای ۲۷۰ درجه فارنهایت با ۲۰ psi نیاز دارد، و ابزارها پس از چرخه به سرعت خشک می شوند. عیب عمده این روش استریل کردن ابزار عصب کشی نیازمند بودن آن به تهویه کافی است. بخارات شیمیایی، به ویژه فرمالدئید، می‌توانند با باز شدن درب محفظه، آزاد شوند و بوی موقت اما ناخوشایندی را در محیط پراکنده کنند.
انواع استریل کننده حرارت خشک و تفاوت آنها
Static-air و Forced-air دو نوع استریلیزاسیون حرارتی خشک هستند و بر اساس نحوه گردش هوای گرم در محفظه استریل‌کننده هستند.
Static-air بستگی به همرفت طبیعی هوا دارد. در این فرایند هوا توسط سیم پیچ‌هایی در پایین یا طرفین محفظه گرم می‌شود، بالا می‌رود و هوای خنک‌تر برای ایجاد گردش پایین می‌آید. زمان استریل کردن معمولاً از ۶۰ دقیقه تا ۱۲۰ دقیقه (پس از اتمام زمان گرم کردن)، بسته به تجهیزات مورد استفاده متغیر است.
Forced-air از یک موتور دمنده برای گردش مکانیکی هوای محفظه استفاده می‌کند که زمان انتقال انرژی گرمایی از هوای گرم به ابزارهای در حال پردازش را کاهش می‌دهد. بنابراین، چرخه استریل کردن ابزار عصب کشی کوتاه‌تر از مدل‌های Static-air است و بسته به تجهیزات مورد استفاده ممکن است به ۱۲ دقیقه کاهش یابد.
چه ابزارهایی در عصب کشی استفاده می شود
عصبکشی شامل اقدامات پیچیده دندانپزشکی است که به ابزارهای تخصصی مختلفی نیاز دارد. درمان ریشه بسیار پیچیده است و استفاده مناسب از ابزارهای خاص می‌تواند کار دندانپزشک را بسیار راحت‌تر کند.
ابزارها نقش بسیار مهمی در موفقیت عصبکشی دارند، بنابراین دانش اولیه ابزارهای کانال ریشه ضروری است. در اینجا برخی از ابزارهای رایج کانال ریشه آورده شده است:
ابزار مورد استفاده در باز کردن کانال ریشه
- فرز ریشه
- گیت دریل و ریمر Peeso
ابزار مورد استفاده برای آماده سازی کانال
- بار بروچ (Barbed Broach)
- ریمرها
- فایل‌ها
ابزار مورد استفاده برای انسداد کانال
- لنتولو
- گوتاپرکا
حال که با نام ابزارهای مورد استفاده در عصبکشی دندان آشنا شدید، مختصر توضیحاتی نیز در مورد عصبکشی دندان در اختیار شما قرار خواهیم داد.
عصب کشی دندان
عصبکشی زمانی ضروری است که در قسمت مرکزی دندان که با نام پالپ شناخته می‌شود، رگ‌های خونی، اعصاب و بافت‌های پیوندی زنده، عفونی یا ملتهب شوند. روش عصبکشی برای نجات دندان آسیب دیده یا عفونی به جای کشیدن آن انجام می‌شود. این فرایند توسط اندودنتیست صورت می‌گیرد.
شایع‌ترین علل آسیب یا عفونت دندان، حفره‌های ناشی از تجمع پلاک، ترک خوردگی یا شکستگی دندان در اثر تصادف یا ضربه، بیماری‌های لثه و درمان مکرر برای یک دندان خاص است. این مسائل می‌تواند باعث التهاب پالپ، عفونت و آسیب غیر قابل برگشت به پالپ شود. فرد در مواقعی درد طاقت فرسایی را تجربه می‌کند. درد ممکن است با از بین رفتن پالپ کاهش یابد، اما اغلب با گسترش عفونت عود می‌کند.
در صورت بروز دندان درد یا درد لثه توصیه می‌شود فورا به دندانپزشک عمومی مراجعه کنید.
عصب کشی دندان چگونه انجام می شود؟
کل فرایند عصبکشی ممکن است در یک جلسه یا در ۲ یا ۳ جلسه بسته به وضعیت دندان انجام شود. هر جلسه ممکن است بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول بکشد. این یک روش ساده با درد نسبتا کم یا بدون درد است.
در ابتدا بی‌حسی موضعی روی دندانی که قرار است درمان شود انجام می‌شود. پس از بی‌حس شدن دندان و نواحی اطراف آن، متخصص اندودنتیست دهانه‌ای را از تاج دندان دندان سوراخ می‌کند تا به محفظه پالپ دسترسی پیدا کند. اگر دندان جلویی باشد، اندودنتیست یک سوراخ از پشت دندان ایجاد می‌کند. متخصص ریشه با استفاده از فایل‌های مخصوص، پالپ عفونی، بیمار و مرده را از کانال‌ها پاک می‌کند. این روش هیچ دردی ایجاد نمی کند زیرا ناحیه بی حس شده و بافتی که برداشته می‌شود مرده است.
پس از برداشتن تمام بافت‌های آلوده و مرده، کانال‌ها با استفاده از مواد ضد عفونی کننده ضد عفونی می‌شوند. سپس کانال‌ها را با ابزارهای ظریف شکل می‌دهند تا بتوان آنها را با پرکردگی‌های کانال ریشه معروف به گوتاپرکا پر و مهر و موم کرد. در طی فرآیند شکل دهی، از روش آبیاری برای شستشو و تمیز کردن کانال‌ها و حذف آلودگی‌ها، قبل از قرار دادن پرکردگی‌ها و آب بندی دندان استفاده می‌شود. پس از آن، تاج در جای خود محکم می‌شود تا هرگز از جای خود جدا نشود.
جمع بندی
یکی از مهمترین اقدامات در دندانپزشکی استریلیزاسیون است. این فرایند از انتقال آلودگی‌ها و بروز خطرات و بیماری جلوگیری می‌کند. ما در این مقاله تلاش نمودیم درباره استریل کردن ابزار عصب کشی توضیحات مفید و مفصلی ارائه دهیم و اهمیت موضوع را بیان کنیم. در کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تمامی موارد ایمنی و استانداردهای بهداشتی در سطح بالایی رعایت می‌شود. بنابراین با خیال آسوده عصبکشی دندان خود را دندانپزشکان ماهر این کلینیک بسپارید.
سوالات متداول
۱- مدت زمان استریل ابزار عصب کشی چقدر است؟
بسته به دما، بسته بندی یا باز کردن ابزار و دستورالعمل سازنده، زمان استریل کردن از ۴ تا ۶۰ دقیقه متغیر است.
۲- بهترین راه برای استریل کردن ابزار عصب کشی چیست؟
استریلیزاسیون با بخار یا اتوکلاو رایج ترین روش استریل کردن ابزار است. ابزارها در یک بسته جراحی قرار می گیرند و تحت فشار در معرض بخار هستند.
۳- مهمترین مرحله برای استریل ابزارهای عصب کشی چیست؟
اگر قبل از رفتن به اتوکلاو زباله روی ابزار باقی بماند، بخار فوق گرم ممکن است نتواند با تمام سطح دستگاه تماس پیدا کند. به همین دلیل، دستورالعمل‌های CDC از شما می‌خواهد که قبل از استریل کردن وسایل، آلودگی قابل مشاهده را از ابزار تمیز کنید.
۴- هر چند وقت یکبار ابزار عصب کشی باید استریل شود؟
به شرطی که فرآیند به درستی انجام شده باشد، ابزارهای دندانپزشکی به درستی استریل شده و بسته بندی شده باید حدود ۳۰ روز استریل باقی بمانند. اگر ابزاری بیش از ۳۰ روز باقی بماند، یا پوشش آن به هر نحوی آسیب دیده باشد، باید قبل از استفاده برای بیمار در اتوکلاو استریل شود.
۵- چه مدت باید قبل از استریل کردن ابزارها خیس شوند؟
ابزارها باید حداقل به مدت ۱۰ دقیقه کاملا در زیر آب قرار گیرند. اجازه ندهید ابزار تیز مانند قیچی، چاقو، استئوتوم، و غیره با یکدیگر تماس پیدا کنند. اطمینان حاصل کنید که ابزارهای فلزی متفاوت از هم جدا شده‌اند.
