دندان‌های عقل آخرین مجموعه دندان‌های دائمی هستند که در پشت دهان رشد می‌کنند. گاهی اوقات دندان عقل به درستی رشد کرده و هیچ مشکلی ایجاد نمی شود. اما در بیشتر موارد دندان عقل تا حدی یا به طور کامل در لثه یا استخوان فک شما گیر می‌کند (نهفته می‌شود). هنگامی که این اتفاق می‌افتد، می‌تواند منجر به عفونت، حفره، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان شود. به همین دلیل است که بسیاری از ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، کشیدن دندان عقل را توصیه می‌کنند. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس بیشتر با دندان عقل، معایب و روش‌های کشیدن آن آشنا می‌شویم.
دندان عقل در طول اعصار
انسان بدوی بیشتر غذای فیبری و سفت مصرف می‌کرده است. با دندان عقل گوشت، گیاهان سفت و نپخته را می‌جویده اند. با گذشت زمان، رژیم غذایی اصلاح شده و غذاها دیگر سفت نیستند. این تغییر در عادات غذایی نیاز به دندان عقل را محدود کرده که به نوبه خود منجر به کاهش رویش دندان‌های مولر سوم شده است. امروزه ظروف و قابلمه‌های مدرن پخت غذا ما را از دندان عقل بی نیاز کرده اند. زیرا دیگر غذاها سفت و نپخته نیستند. همانطور که ما به این تغییرات رژیم غذایی عادت کردیم، بدن ما تغییرات نیز تکامل‌های کوچکی را تجربه کرد، مثلا آرواره‌هایمان کوچکتر شد. به همین دلیل است که بسیاری از افراد در دهان خود فضای کافی برای رشد دندان عقل ندارند. به دلیل آنکه دندان عقل جای کمتری در حفره دهان دارد، بسیاری از دندان‌های عقل نهفته می‌مانند یا در قوس دندانی رویش نمی کنند. دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته به منبعی از عفونت و انتشار آن به دندان‌های مجاور تبدیل می‌شود. دندانپزشکان برای بر طرف کردن این مشکل بیرون آوردن دندان عقل را توصیه می‌کنند.
آیا همه دندان عقل دارند؟
خیر، همه دندان عقل ندارند. یک مطالعه تحقیقاتی نشان داد که حدود ۵۳ درصد از جمعیت جهان فقط یک دندان عقل دارند. برخی افراد اصلاً دندان عقل در نمی آورند.
دندان عقل چه زمانی بیرون می‌آید؟
دندان عقل معمولا در سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی رشد می‌کند. البته به خاطر داشته باشید که دندان عقل در برخی از افراد به طور کامل در لثه یا استخوان فک آنها نهفته است به همین دلیل ممکن است وقتی به دهان خود نگاه می‌کنید آنها را نبینید.
آیا باید دندان عقل را کشید؟
نه همیشه. اگر دندان عقل شما به طور طبیعی درآمده و مشکلی ایجاد نمی کند، ممکن است نیازی به برداشتن آنها نباشد. اما اگر دندان عقل شما شروع به ایجاد درد یا حساسیت کرد، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید.
چرا دندان عقل داریم؟
رژیم غذایی اولیه اجداد ما شامل بسیاری از گیاهان خام، آجیل‌ها و گوشت‌های سفت بوده و دندان عقل برای آسیاب کردن این غذاها برای هضم مناسب ضروری بوده اند. اما امروزه ما واقعاً به دندان عقل نیاز نداریم. در واقع، اکثر دندانپزشکان آنها را بی اهمیت می‌دانند.
دندان عقل کجا قرار دارد؟
دندان‌های عقل در پشت دهان، درست پشت دندان آسیاب دوم بیرون می‌زنند. افرادی که هر چهار دندان عقل را دارند در هر ربع از دهان خود یک دندان دارند. (سمت چپ بالا، پایین چپ، راست بالا و پایین سمت راست)
اولین علائم در آمدن دندان عقل چیست؟
· قرمزی یا تورم در لثه‌ها، پشت آخرین دندان‌های آسیاب
· درد یا حساسیت فک
· درد صورت، به دلیل فشار آوردن دندان عقل به اعصاب
· لکه‌های سفید پشت آخرین دندان‌های آسیای شما. این لکه‌ها احتمالاً سطح بالای دندان‌های جدید شما هستند که از لثه‌ها بیرون می‌آیند.
دندان عقل که درست رویش نکرده باشد چه مشکلاتی به وجود می‌آورد؟
برخی از افراد به دلیل دندان عقل نهفته یا دندان عقل که به درستی رویش نکرده است، دچار عوارض زیر می‌شوند:
· درد دندان عقل
· عفونت
· حفره و پوسیدگی
· بیماری لثه
· آسیب به دندان‌های مجاور
· کیست
· تومور
رایج ترین روش‌های درمانی برای دندان عقل چیست؟
رایج ترین روش درمانی، کشیدن دندان عقل است. این روش معمولاً تحت آرامبخشی و بی حسی موضعی، توسط دندانپزشک عمومی یا جراح دهان انجام می‌شود. اما در صورت لزوم می‌توان آن را تحت بیهوشی عمومی در بیمارستان نیز انجام داد.
افراد در هر سنی می‌توانند دندان عقل خود را جراحی کرده و بیرون بیاورند. اما برای جلوگیری از عوارض بعدی سلامت دهان، بسیاری از افراد در اواخر نوجوانی یا اوایل ۲۰ سالگی دندان عقل خود را می‌کشند. زیرا هر چه سن بالاتر رود استخوان فک سفت تر شده و ریشه دندان نیز محکم تر می‌شود.
بهبودی پس از کشیدن دندان عقل معمولاً حدود یک هفته طول می‌کشد. جراح شما فهرستی از دستورالعمل‌های بعد از عمل را به شما می‌دهد تا در طول نقاهت راحت باشید. برخلاف سایر دندان‌ها، دندان عقل عملکرد زیادی ندارد. بنابراین، پس از حذف نیازی به جایگزینی با ایمپلنت نیست.
چگونه می‌توانیم از دندان عقل خود مراقبت کنیم؟
اگر هنوز دندان عقل خود را نکشیده اید، دندانپزشک آنها را در طول معاینات بررسی کرده تا از سالم بودن آنها مطمئن شود. علاوه بر ویزیت منظم با دندانپزشک، باید موارد دیگری نیز رعایت کنید تا سلامت سایر دندان‌ها و دندان عقل حفظ شود.
مراقبت‌های لازم از دندان عقل
· دندان‌های خود را دو تا سه بار در روز مسواک بزنید. دسترسی به سطوح پشتی دندان عقل ممکن است دشوار باشد. زمان بگذارید و مطمئن شوید که در حال تمیز کردن تمام مناطقی از دهان هستید که دسترسی به آن سخت است.
· روزی یک بار نخ دندان بکشید. برای تمیز کردن بین دندان‌ها از نخ دندان استفاده کنید. همچنین می‌توانید از برس‌های دندانپزشکی یا برس‌های اینتر پروگزیمال (مسواک‌های کوچکی که بین دندان‌های شما قرار می‌گیرند) برای مناطقی که دسترسی به آنها سخت است، استفاده کنید.
· از دهانشویه آنتی باکتریال استفاده کنید. مطمئن شوید که بدون الکل است. الکل باعث خشکی دهان می‌شود.
عوارض جانبی رویش دندان عقل چیست؟
ممکن است دندان عقل به دلایل مختلفی در حفره دهان رشد نکند. معمولا رویش نکردن دندان عقل به دلایلی مانند کمبود فضا در قوس دندانی، استخوان ضخیم روی دندان عقل یا دندان عقل معکوس اتفاق بیفتد. در بیشتر موارد، دندان عقل نهفته منجر به هیچ مشکلی نمی شود. با این حال، برخی از افراد ممکن است از مشکلاتی مانند التهاب لثه، افزایش خطر پوسیدگی دندان (به دلیل دشواری در تمیز کردن) و گسترش عفونت به دندان‌های دیگر رنج ببرند.
دندان عقل نهفته چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
دندان عقل نهفته یا نیمه روییده می‌تواند باعث مشکلات مختلف سلامت دهان شود. در ادامه مشکلاتی که دندان‌های مولر سوم نهفته ایجاد می‌کنند را با هم بررسی می‌کنیم.
· قرارگیری نامناسب دندان عقل می‌تواند باعث به دام افتادن ذرات غذا شود و در نتیجه رشد باکتری‌ها منجر به پوسیدگی دندان شود.
· قرار گرفتن نامناسب دندان‌ها می‌تواند منجر به مشکل در نخ دندان کشیدن بین دندان عقل و دندان مجاور شود که مشکلات پریودنتال و خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
· دندان‌های عقل نیمه نهفته ممکن است به باکتری‌ها اجازه عبور از لثه‌ها را بدهد که بیشتر احتمال درد، عفونت و تورم لثه‌ها را افزایش می‌دهد. افراد مبتلا ممکن است با مشکلاتی مانند سفتی در فک‌ها و محدودیت باز شدن دهان مواجه شوند.
· دندان عقل نهفته در قوس دندانی فضایی پیدا می‌کند که ممکن است منجر به شلوغی دندان‌های دیگر شود. شلوغی دندان ممکن است زیبایی کلی را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به ظاهر کج دندان و بهم ریختگی دندان‌ها شود.
· دندان عقل نهفته احتمال تشکیل کیست را افزایش می‌دهد. کیست‌ها می‌توانند به ریشه دندان‌های مجاور و استخوان‌های نگهدارنده دندان آسیب برسانند.
چه زمانی دندان عقل نیاز به کشیدن دارد؟
اگر دندان عقل مشکلات زیر را برای فرد به وجود آورد باید سریعا توسط جراح دهان یا دندانپزشکان عمومی از دهان خارج شوند.
· درد در ناحیه اطراف دندان عقل احساس شود.
· در استخوان یا لثه اطراف دندان عقل عفونت ایجاد شود.
· کیست‌ها و تومورهایی که به دلیل دندان‌های نهفته ایجاد می‌شوند.
· پوسیدگی‌هایی که ممکن است برای دندان‌های مولر سوم نیمه نهفته یا دندان‌های مجاور ایجاد شود.
· مشکلات پریودنتال مانند پاکت، التهاب لثه و عفونت که با وجود دندان عقل ایجاد شده اند.
ارتودنسی و کشیدن دندان عقل
گاهی در طول درمان ارتودنسی نیاز به برداشتن دندان عقل دارید. دندان عقل در قوس دندانی فضا پیدا می‌کند و در نتیجه فضای کمتری برای دندان‌های دیگر ایجاد می‌شود. پس از کشیدن دندان عقل، متخصص ارتودنسی بریس را روی دندان‌های دیگر قرار می‌دهد. راین کار امکان قرارگیری مناسب دندان‌های نامرتب را فراهم می‌کند.
عوارض جراحی دندان عقل
در بیشتر موارد کشیدن دندان عقل عوارض طولانی مدتی را به دنبال ندارد. با این حال، برداشتن دندان عقل نهفته گهگاه نیازمند جراحی است که شامل ایجاد برش در بافت لثه و برداشتن استخوان است. اما به ندرت، عوارض زیر اتفاق می‌افتد:
· حفره خشک دردناک، یا قرار گرفتن استخوان در معرض دید. زمانی که لخته خون پس از جراحی از محل زخم جراحی (سوکت) از بین می‌رود.
· سوکت به دلیل باکتری‌ها و به دام افتادن ذرات غذا دچار عفونت شود.
· آسیب به دندان‌های مجاور، اعصاب، استخوان فک یا سینوس‌ها در حین جراحی دندان عقل ایجاد شود.
روش‌های بی حسی دندان برای جراحی
دندانپزشک یا جراح دهان شما بسته به پیچیدگی که در کشیدن دندان عقل وجود دارد و سطح راحتی شما با این جراحی، ممکن است از یکی از سه روش بیهوشی زیر استفاده کند:
۱- بی حسی موضعی. دندانپزشک یا جراح دهان بی حسی موضعی را با یک یا چند تزریق در نزدیکی محل کشیدن انجام می‌دهد. قبل از تزریق، دندانپزشک یا جراح احتمالاً ماده ای را روی لثه‌های شما قرار می‌دهد تا آنها را بی حس کند. در حین کشیدن دندان بیدار و به هوش هستید. اگرچه مقداری فشار و حرکت را احساس خواهید کرد، اما هیچ دردی ندارید.
۲- بی حسی آرام بخش. دندانپزشک یا جراح دهان آرام بخش را داخل ورید بازوی بیمار تزریق می‌کند. بی حسی آرام بخش، هوشیاری شما را در طول عمل تا حدی سرکوب می‌کند. شما هیچ دردی احساس نمی کنید و هوشیاری محدودی از این روش خواهید داشت. همچنین برای بی حس کردن لثه‌ها بی حسی موضعی دریافت خواهید کرد.
۳- بیهوشی عمومی. در شرایط خاص، ممکن است به شما بیهوشی عمومی پیشنهاد شود. ممکن است دارو را از طریق بینی استنشاق کنید یا داروی بیهوشی در بازوی شما تزریق شود. در این حالت هوشیاری خود را کامل از دست می‌دهید. تیم جراحی شما دارو، تنفس، دما، مایعات و فشار خون شما را از نزدیک زیر نظر دارد. شما هیچ دردی را تجربه نخواهید کرد و هیچ خاطره ای از این روش ندارید. بی حسی موضعی نیز برای کمک به ناراحتی بعد از عمل تجویز می‌شود.
روش جراحی دندان عقل
· برشی در بافت لثه ایجاد می‌کنند تا دندان و استخوان نمایان شود.
· استخوانی را که دسترسی به ریشه دندان را مسدود می‌کند را بر می‌دارند.
· اگر دندان به صورت تکه تکه راحت تر خارج شود، دندان را به قسمت‌هایی تقسیم می‌کنند.
· دندان را کامل از دهان بیرون می‌آورند.
· محل دندان برداشته شده را از هر گونه دندان، استخوان یا عفونت تمیز می‌کنند.
· زخم را بخیه می‌زنند تا بهبود یابد، هر چند که بخیه زدن همیشه ضروری نیست.
· گاز را روی محل استخراج قرار می‌دهند تا خونریزی را کنترل کرده و به تشکیل لخته خون کمک شود.
دستورالعمل‌های دندانپزشک پس از جراحی دندان عقل
اگر بیهوشی آرام بخش یا بیهوشی عمومی دریافت می‌کنید، پس از جراحی به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید. اگر بی حسی موضعی دارید، زمان بهبودی کوتاه شما احتمالاً در صندلی دندانپزشکی می‌گذرد. در ادامه برخی از مراقبت‌ها و دستورالعمل‌هایی که توسط دکتر توصیه می‌شود را با هم می‌خوانیم.
کمی خونریزی طبیعی است
مقدار کمی خونریزی در روز اول پس از کشیدن دندان عقل رخ می‌دهد. سعی کنید از تف کردن بیش از حد خودداری کنید تا لخته خون از حفره خارج نشود. طبق دستور دندانپزشک یا جراح دهان، گاز را روی محل استخراج قرار دهید.
درد را مدیریت کنید
ممکن است بتوانید درد را با مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا داروهای مسکن تجویز شده توسط دندانپزشک یا جراح دهان خود مدیریت کنید. اگر استخوان در طول عمل برداشته شده باشد، داروهای مسکن تجویزی ممکن است مفید باشند. قرار دادن کیسه یخ روی فک نیز ممکن است درد را تسکین دهد.
ایجاد تورم و کبودی در روز‌های اول جای نگرانی ندارد
طبق دستور دندانپزشک یا جراح از کیسه یخ استفاده کنید. هر گونه ورم گونه‌های شما معمولاً طی دو یا سه روز بهبود می‌یابد. رفع کبودی ممکن است چند روز بیشتر طول بکشد.
عدم انجام فعالیت‌های شدید
پس از جراحی، بقیه روز را استراحت کنید. از روز بعد فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید، اما حداقل به مدت یک هفته از فعالیت‌های شدید که ممکن است منجر به از بین رفتن لخته خون از حفره شود، خودداری کنید.
نوشیدن زیاد مایعات
بعد از جراحی مقدار زیادی آب بنوشید. در ۲۴ ساعت اول از نوشیدنی‌های الکلی، کافئین دار، گازدار یا گرم خودداری کنید. حداقل یک هفته با نی ننوشید زیرا عمل مکیدن می‌تواند لخته خون را از حفره خارج کند.
غذای نرم مصرف کنید
در ۲۴ ساعت اول فقط غذاهای نرم مانند ماست یا پوره سیب زمینی بخورید. از غذاهای سفت، جویدنی، داغ یا تند که ممکن است در حفره گیر کرده یا زخم را تحریک کنند، خودداری کنید.
مسواک نزنید
از تمیز کردن دهان در ۲۴ ساعت اول پس از جراحی خودداری نمایید. مسواک زدن، شستشوی دهان، تف کردن و استفاده از دهانشویه را تا ۲۴ ساعت به تعویق بیندازید. معمولاً بعد از ۲۴ ساعت اول مسواک زدن را دوباره شروع کنید. نزدیک زخم جراحی را مسواک نزنید. هر دو ساعت و بعد از غذا به مدت یک هفته دهان خود را به آرامی با آب نمک گرم بشویید.
مصرف تنباکو و دخانیات را کنار بگذارید
اگر سیگار می‌کشید، حداقل تا ۷۲ ساعت پس از جراحی این کار را انجام ندهید و در صورت امکان بیشتر از آن صبر کنید. اگر تنباکو می‌جوید، حداقل تا یک هفته این کار را نکنید. استفاده از محصولات تنباکو پس از جراحی دهان می‌تواند بهبودی را به تاخیر بیاندازد و خطر عوارض را افزایش دهد.
کشیدن بخیه‌ها را فراموش نکنید
ممکن است بخیه‌هایی داشته باشید که در عرض چند هفته حل شوند یا اصلاً بخیه‌ای نداشته باشید. اما اگر بخیه‌ها نیاز به کشیدن دارد حتما ویزیتی با دندانپزشک خود داشته باشید.
جمع بندی
دندان‌های عقل از ویژگی‌های وستیژیال (غیر ضروری) بدن ما هستند. کشیدن دندان عقل برای بسیاری از نوجوانان و جوانان در سرتاسر جهان به امری طبیعی تبدیل شده است. اما اگر دندان عقل شما هم تراز با دندان‌های دیگرتان بیرون زده و مشکلی ایجاد نمی کند، نیازی به کشیدن دندان ندارید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد دندان عقل خود و اینکه آیا باید آنها را بردارید یا خیر با دندانپزشکان کلینیک شبانه روزی زاگرس مشورت کنید. کافی است با شماره‌های موجود تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.
