عفونت‌های دندان در طول زندگی افراد شایع هستند. مانند هر قسمت از بدن، دندان‌ها، لثه‌ها و زبان ما می‌توانند دچار عفونت شوند. برخی از عفونت‌ها می‌توانند مشکلات جدی تری نسبت به سایرین ایجاد کنند. اما آگاهی و شناخت عفونت‌های دهان، علل و نشانه‌های آن می‌تواند به پیشگیری از آنها کمک کند. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به بررسی انواع عفونت دندان و علائم آن می‌پردازیم.
حفره دندان چیست؟
حفره‌های دندانی سوراخ‌هایی در دندان‌ها هستند که در اثر پوسیدگی دندان ایجاد می‌شوند. حفره‌ها یکی از شایع ترین عفونت‌های دهان هستند. غذاهای معمولی مانند چیپس یا برنج در بدن شما به گلوکز تجزیه می‌شوند. بنابراین، هرچه قند یا کربوهیدرات بیشتری در طول روز مصرف کنید، باکتری اسید بیشتری تولید می‌کند که منجر به پوسیدگی بیشتر می‌شود.
انواع عفونت دندان
انواع عفونت دندان منجر به درد شدید و عوارض جدی می‌شود. ارزیابی و درمان این نوع عفونت‌ها ضروری است تا علاوه بر کاهش درد، سلامت دهان و دندان‌ها نیز حفظ شود. در ادامه به بررسی، علل انواع عفونت‌های دندانی و راه‌های درمانی برای این نوع عفونت‌ها می پردازیم.
پالپیت
پالپیت یا التهاب پالپ دندان، زمانی رخ می‌دهد که پوسیدگی به پالپ دندان نفوذ کرده و منجر به عفونت شود. به عبارت دیگر زمانی که عوامل بیماری زا از طریق سوراخ آپیکال یا از طریق شکستگی دندان وارد پالپ می‌شوند بیماری پالپیت ایجاد می‌شود. پالپیت برگشت ناپذیر زمانی رخ می‌دهد که پوسیدگی دندان به پالپ نفوذ کند. این با التهاب خفیف پالپ و درد متناوب و خفیف همراه است که می‌تواند با تغییرات دمایی، به ویژه نوشیدنی‌های سرد ایجاد شود. بیمار باید هر چه سریع تر به دندانپزشک مراجعه کند. درمان شامل برداشتن بافت پوسیده و ترمیم آن است. با این حال، پالپ ممکن است به طور غیر قابل برگشتی توسط یک التهاب مداوم در اتاقک پالپ سفت آسیب دیده باشد. در این شرایط، افزایش سریع فشار، انسداد عروق خونی در سوراخ آپیکال، ایسکمی و در نهایت نکروز بافت پالپ رخ می‌دهد. در پالپیت برگشت ناپذیر، درد اغلب موضعی ضعیف، مداوم و مبهم است. شواهد کافی برای تعیین اینکه آیا آنتی بیوتیک‌ها در تسکین درد در بیماران مبتلا به پالپیت موثر هستند یا خیر وجود ندارد.
یکی از عوارض پالپیت، آبسه پری اپیکال در بافت لثه در اطراف سوراخ آپیکال است. علائم شامل حساسیت در ضربه زدن به دندان آسیب دیده و تورم غدد لنفاوی است. آبسه پری آپیکال معمولاً یک عفونت موضعی است که قبل از مراجعه نیازی به آنتی بیوتیک درمانی ندارد. دندانپزشک بافت پالپ نکروزه را برمی‌دارد، چرک را تخلیه و دندان را ترمیم می‌کند. اگر آبسه به دندان‌های مجاور یا بافت‌های عمیق‌تر گسترش یافته و آبسه ایجاد شده باشد قبل از مراجعه باید درمان آنتی‌بیوتیکی شروع شود. آنتی بیوتیک با طیف وسیع و با تحمل خوب مانند آموکسی سیلین کلاوولانات یا کلیندامایسین (کلئوسین) توصیه می‌شود. اگر تورم صورت، تب و تریسموس (ناتوانی در باز کردن فک) وجود داشته باشد، نشان دهنده آبسه شدید است. بیمار باید برای دریافت آنتی بیوتیک داخل وریدی در بیمارستان بستری شود.
بیماری‌های پریودنتال
بیماری پریودنتال زمانی ایجاد می‌شود که عفونت دهان به زیر خط لثه گسترش می‌یابد و بر استخوان و بافت‌های حمایت کننده تأثیر می‌گذارد. لثه‌ها می‌توانند از زیر دندان‌ها و پاکت‌ها شروع به عقب نشینی کنند که از این طریق منجر به التهاب بیشتر و از دست دادن استخوان شده و باعث لق شدن دندان‌ها می‌شود. بیماری پریودنتال شایع ترین علت از دست دادن دندان در بزرگسالان است.
به عبارت دیگر بیماری پریودنتال عمدتاً توسط میکروارگانیسم‌های موجود در پلاک دندان زیر لثه ایجاد می‌شود. پاتوژن‌ها می‌توانند به لثه نفوذ کنند، پاسخ التهابی ایجاد کنند و در نهایت باعث تخریب لثه شوند. بیماری پریودنتال را می‌توان به ژنژیویت و پریودنتیت طبقه بندی کرد. عفونت‌های پریودنتال ممکن است از طریق بزاق قابل انتقال باشند و در میزبان‌های مستعد به سرعت خود را نشان دهند. این عفونت‌ها می‌توانند علت تب با منشأ ناشناخته باشند. علاوه بر این، روش‌های دندانپزشکی که بیماری‌های پریودنتال را درمان می‌کنند ممکن است منجر به سپسیس شود که می‌تواند خطرات جدی برای بیماران مسن‌تر با نقص ایمنی ایجاد کند. بیمارانی که مشکلات قلبی دارند، به‌ویژه در مورد بیماری‌های دندانی آسیب‌پذیر تر هستند. ارتباط بین عفونت‌های پریودنتال، آترواسکلروز و بیماری قلبی عروقی اثبات شده است. مطالعات اخیر نشان داده اند که درمان موفق پریودنتیت عملکرد رگ‌ها را بهبود می‌بخشد.
ژنژیویت یا التهاب لثه
ژنژیویت که به عنوان بیماری زودرس لثه نیز شناخته می‌شود، یک عفونت دهانی در لثه است که در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به بیماری پریودنتال جدی تر شود. ژنژیویت زمانی ایجاد می‌شود که باکتری در امتداد خط لثه مستقر شود و اسید تولید کند. این اسید می‌تواند باعث التهاب و تورم در لثه‌ها شود. علائم رایجی که باید مراقب آنها باشید خونریزی لثه هنگام مسواک زدن است. با از بین بردن باکتری‌های ناحیه لثه و زیر آن با نخ دندان و مسواک زدن می‌توان از التهاب لثه پیشگیری کرد. التهاب لثه نیز در مطب دندانپزشک قابل درمان است.
ژنژیویت با التهاب موضعی لثه‌ها بدون از دست دادن استخوانی که از دندان‌ها حمایت می‌کند مشخص می‌شود. علائم شامل تورم و خونریزی لثه در زمان مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن است. درد معمولاً با التهاب لثه همراه نیست، اما ممکن است بوی بد دهان وجود داشته باشد. بهداشت خوب دهان، از جمله مسواک زدن مکرر دندان‌ها و استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین گلوکونات ۰.۱۲٪ یا هگزیدین ۰.۱٪ معمولاً التهاب لثه را معکوس می‌کند. ورم لثه ممکن است منجر به تجمع جرم و لکه شدن دندان شود.
برخی از علائم شامل بوی بد دهان، درد هنگام جویدن غذا و لثه‌های قرمز و متورم است. به طور کلی وجود باکتری در دهان طبیعی و بی خطر است. با این حال، برخی از باکتری‌ها می‌توانند پلاک ایجاد کنند، که می‌تواند باعث عفونت در مناطقی که دندان‌ها به لثه می‌رسند، شوند. این زمانی است که التهاب لثه رخ می‌دهد. جرم گیری فرآیندی است که باکتری‌ها و تارتار را از زیر لثه‌ها و دندان‌ها پاک می‌کند. جرم گیری اولین مرحله درمان است.
پریودنتیت
پریودنتیت با از دست دادن ساختار استخوانی حمایتی ناشی از ژنژیویت مزمن مشخص می‌شود. این بیماری منجر به جدا شدن رباط پریودنتال از دندان می‌شود. پریودنتیت را می‌توان با توجه به سن بیمار و تفاوت جزئی در میکروبیولوژی و پاتوژن به عنوان جوان یا بزرگسال طبقه بندی کرد. پریودنتیت بزرگسالان معمولاً در بیماران بالای ۳۰ سال رخ می‌دهد و پریودنتیت معمولاً بدون علامت است. معاینه بالینی پاکت‌های عمیق لثه را نشان می‌دهد که به راحتی خونریزی می‌کنند. پلاک دندانی زیر لثه ای و لثه‌های عقب رفته که ریشه دندان را نمایان می‌کند از علائم این بیماری است. آبسه پریودنتال پیامد شدید پریودنتیت است و ممکن است به صورت تورم قرمز رنگ و نوسانی لثه که به شدت حساس به لمس است ظاهر شود. آبسه ممکن است کانونی باشد یا در صورت انتشار به فضاهای عمیق دهان گسترش یابد و باعث تورم صورت، فک و غدد لنفاوی شود.
حفره یا پوسیدگی دندان
حفره یک اتفاق رایج در بین بزرگسالان و کودکان است. از پوسیدگی دندان ایجاد می‌شود و سوراخی در دندان به وجود می‌آورد. این زمانی اتفاق می‌افتد که اسیدها و باکتری‌های موجود در دهان مینای دندان یا لایه بیرونی سخت را فرسایش می‌دهند.
برای جلوگیری از پوسیدگی، انجام معاینات و جرم گیری منظم دندان‌ها و همچنین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به طور صحیح و منظم بسیار مهم است.
علائم حفره شامل دندان درد، قرمزی داخل دهان، خونریزی لثه، حساسیت به نوشیدنی‌ها یا غذاهای سرد یا گرم و بوی بد دهان است. از علل ایجاد حفره می‌توان به مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و همچنین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نامناسب اشاره کرد. باکتری‌های موجود در دهان از غذاهایی تغذیه می‌کنند که قند و نشاسته زیادی دارند که به اسید تبدیل می‌شوند. اسیدها به نوبه خود شروع به فرسایش مینای دندان و ایجاد سوراخ و حفره می‌کنند. درمان حفره شامل پر کردن، عصب کشی و کشیدن دندان است.
اگر پوسیدگی در مراحل اولیه خود باشد، درمان رمینرالیزاسیون می‌تواند به ترمیم مینای دندان کمک کند. این فرآیند شامل فلورایدتراپی در دندانپزشک است. همچنین ممکن است نیاز به دهانشویه و خمیر دندان تجویزی داشته باشد. انجام معاینات منظم با دندانپزشک برای حفظ سلامت دندان‌ها بسیار مهم است. معاینات منظم همچنین می‌تواند از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کند.
پوسیدگی دندان در ابتدا بدون علامت است. با پیشرفت عفونت، بسته به شدت پوسیدگی، بیماران ممکن است حساسیت به تغییرات دمایی، درد خفیف یا درد شدید در زمانی که پوسیدگی دندان به پالپ نفوذ می‌کند را تجربه کنند. پوسیدگی دندان در ابتدا به صورت یک حفره یا شکاف در سطح دندان ظاهر می‌شود که توسط پروب دندان قابل تشخیص است. این حفره‌ها یا شکاف‌ها در نهایت به دلیل دمینرالیزه شدن مینا و عاج لکه دار می‌شوند. تحلیل رفتن لثه در بیماران مسن ممکن است ریشه‌ها را در معرض پوسیدگی دندان قرار دهد. پوسیدگی دندان نیز با معاینه رادیوگرافی تشخیص داده می‌شود. لیزرهای سطح پایین می‌توانند پوسیدگی زودرس دندان را تشخیص دهند.
برفک
برفک در اثر رشد بیش از حد طبیعی کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود. درمان‌های پزشکی مانند آنتی‌بیوتیک، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند باعث شیوع بیماری شوند. علائم شایع برفک، پلاک‌های سفید و کشک مانند روی گونه‌های داخلی، زبان، سقف دهان و پشت گلو هستند.
بیماری دست، پا و دهان
بیماری دست، پا و دهان یک عفونت ویروسی در دهان و سایر قسمت‌های بدن است که معمولاً کودکان نوپا و کودکان مدرسه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طور معمول عفونت ظرف سه روز ناپدید می‌شود. پس از چند روز گلودرد و تب، ممکن است زخم‌های کمی دردناکی را تجربه کنید که در داخل گونه‌ها، روی زبان، کف دست و کف پا ایجاد می‌شود.
هرپانژین
هرپانژین یک عفونت در دهان است. علائم اولیه می‌تواند شامل تب، گلودرد و مشکل در بلع باشد. معمولاً به دنبال آن زخم‌های کوچک در پشت دهان ایجاد می‌شود. این زخم‌ها در صورت ترکیدن می‌توانند به زخم‌های بزرگتری تبدیل شوند. هرپانژین اغلب کودکان ۳ تا ۱۰ ساله را مبتلا می‌کند. خوشبختانه، هرپانژین معمولا بین سه تا پنج روز طول می‌کشد.
آفت دهان
آفت‌ها، بیشتر به عنوان زخم آفتی شناخته می‌شوند. آنها معمولاً طی ۱۰ تا ۱۴ روز خود به خود بهبود می‌یابند. در حالی که علت واقعی ناشناخته است، اما محرک‌های معمول آفت شامل استرس، هورمون‌ها، مشکلات ایمنی و حساسیت‌های غذایی بیش از حد هستند.
تبخال دهان
تبخال دهان می‌تواند باعث بروز تاول‌های پر از مایع در دهان یا روی لب‌ها شود که از یک هفته تا ۱۰ روز طول می‌کشد. هنگامی‌که تاول‌ها پاره می‌شوند، دلمه‌ها برای چند روز بدون درد باقی می‌مانند. این عفونت توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود. پس از آلوده شدن، ویروس برای همیشه در بدن وجود خواهد داشت. عفونت می‌تواند باعث ایجاد زخم‌هایی شود که با مراقبت مناسب می‌توانند خاموش بمانند. شیوع تبخال دهان مسری است، بنابراین باید دست‌های خود را مرتب بشویید و از دست زدن به زخم‌ها خودداری کنید.
در حالی که این عفونت‌ها ممکن است ترسناک به نظر برسند، بسیاری از افراد در طول زندگی خود به این عفونت‌ها مبتلا می‌شوند. دانستن علائم و نشانه‌های رایج عفونت‌های دهان می‌تواند به شما در تشخیص و در صورت لزوم درمان کمک کند.
میزان شیوع عفونت دندانی در بین بزرگسالان و کودکان
عفونت‌های دندانی، از جمله پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال معمولا شیوع بالایی دارند. پوسیدگی دندان شایع ترین بیماری در کودکان و بزرگسالان است. ۵۰ درصد از کودکان بین شش تا هشت سال دارای پوسیدگی دندان هستند. ۸۵ درصد بزرگسالان حداقل یک دندان با پوسیدگی یا پر شدن روی تاج دندان را دارند.
بدیهی است که هزینه‌های مستقیم یعنی پولی که برای خدمات دندانپزشکی خرج می‌شود و هزینه‌های غیرمستقیم یعنی تعداد روزهای از دست رفته بهره وری در محل کار و مدرسه، بیماری‌های دهان بار زیادی را بر دوش جامعه می‌گذارد. دندانپزشکان می توانند این بیماری را درمان کنند. آنها می‌توانند عفونت‌های رایج دندان را تشخیص دهند و در برخی شرایط ممکن است درمان عفونت‌های جدی را قبل از ارجاع به متخصص آغاز کنند. دندانپزشکان می‌توانند به بیماران در مورد نحوه پیشگیری از عفونت‌های دندانی توصیه‌هایی کنند.
آناتومی‌دندان
انسان دو دسته دندان شیری و دائمی‌دارد. ۲۰ دندان شیری شامل دو دندان ثنایا، یک دندان نیش و دو دندان آسیاب در هر نیمه فک وجود دارد. این دندان‌ها تقریباً در شش ماهگی رویش می‌کنند و تا دو سالگی این دندان‌ها کامل می‌شوند. دندان‌های شیری بین ۶ تا ۱۲ سالگی می‌افتند. این دندان‌ها در نهایت با دندان‌های دائمی‌جایگزین می‌شوند که تقریباً از شش سالگی شروع می‌شوند و معمولاً تا سن ۱۸ سالگی رشدشان به پایان می‌رسد. دندان‌های دائمی شامل دو دندان ثنایا، یک دندان نیش، دو دندان پره مولر و سه مولر در هر نیمه فک هستند.
از نظر ساختاری، دندان دارای یک تاج قابل مشاهده است که بالای لثه بیرون می‌زند. مینا خارجی ترین لایه تاج و سخت ترین ساختار بدن است. در وسط دندان، عاج قرار دارد که یک ماده استخوان مانند است. داخلی ترین لایه دندان محفظه پالپ است. به طور مشابه، ریشه‌های دندان دارای سیمان به عنوان خارجی ترین لایه، عاج در وسط و کانال پالپ در مرکز است. رگ‌های خونی و اعصاب از طریق سوراخ اپیکال و کانال پالپ وارد اتاقک پالپ می‌شوند. دندان توسط رباط‌های پریودنتال (پریودنتیوم) که دندان را به ساختار استخوان آلوئول متصل می‌کند، در حفره خود نگه داشته می‌شود.
پیشگیری از پوسیدگی دندان
- معاینات توسط دندانپزشک باید از یک سالگی افراد شروع شود. اکثر دندانپزشکان یک فاصله شش ماهه را برای معاینات دندانی توصیه کرده اند. مقرون به صرفه ترین مداخله برای کاهش پوسیدگی دندان استفاده از فلوراید است.
- خمیردندان‌های حاوی فلوراید در مقایسه با دهانشویه‌ها یا ژل‌ها، درجه اثربخشی مشابهی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و بزرگسالان دارند. استفاده از خمیر دندان کم فلوراید برای کودکان در دو سالگی مهم است. در کودکان کمتر از دو سال، مسواک زدن بدون خمیر دندان توصیه می‌شود. پس از شش سالگی، کودکان می‌توانند با خیال راحت از خمیردندان فلورایددار معمولی استفاده کنند. فلورایدهای موضعی مانند دهان شویه، ژل یا لاک که علاوه بر خمیر دندان برای پوسیدگی دندان استفاده می‌شود، باعث کاهش پوسیدگی در بیماران در معرض خطر می شود. استفاده از دهانشویه و ژل در خانه برای کودکان کمتر از شش سال توصیه نمی‌شود.
- حذف پلاک دندان با جرم گیری به بیمار کمک می‌کند تا سلامت دهان و دندان خود را حفظ کند. مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید دو بار در روز بعد از غذا به عنوان یک روش موثر برای جلوگیری از پوسیدگی دندان توصیه می‌شود. حرکت چرخشی مسواک برقی می‌تواند پلاک و التهاب لثه را به طور موثرتری نسبت به مسواک زدن دستی کاهش دهد. در نهایت، پزشک می‌تواند تغییرات رژیم غذایی مانند کاهش مقدار و دفعات مصرف غذاها با قند بالا را توصیه می‌کنند.
جمع بندی
پوسیدگی دندان توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که مینا و عاج را از بین می‌برند. با معاینه دهانی که حفره‌ها یا شکاف‌های لکه دار روی سطح دندان را نشان می‌دهد، قابل تشخیص است. استفاده از فلوراید موثرترین اقدام پیشگیری برای پوسیدگی دندان است. پوسیدگی درمان نشده ممکن است به پالپیت و در نهایت به نکروز پالپ تبدیل شود. عفونت‌های پریودنتال توسط باکتری‌های موجود در پلاک دندان زیر لثه ایجاد می‌شود. در ژنژیویت، لثه‌های ملتهب به راحتی با مسواک زدن یا نخ دندان خونریزی می‌کنند. پریودنتیت موضعی با جرم گیری حرفه ای و رعایت بهداشت دهان و دندان خوب درمان می‌شود. در حالی که پریودنتیت ژنرالیزه نیاز به درمان کمکی با آنتی بیوتیک دارد. برای بیمارانی که عفونت‌های دندانی در آنها منتشر شده و به فضاهای عمیق تر دهان حمله کرده اند، درمان آنتی بیوتیکی باید در زمان مراجعه شروع شود.
تمامی‌انواع عفونت دندان باید به سرعت درمان شوند تا از مشکلات بیشتر و پیچیده تر جلوگیری شود. معاینات منظم دندانپزشکی کمک زیادی به تشخیص زودهنگام و درمان بهتر انواع عفونت می‌کند. همین حالا با شماره‌های کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.
سوالات متداول
شایع ترین عفونت دندان چیست؟
یکی از شایع ترین عفونت های دهان، پوسیدگی دندان است. پوسیدگی دندان که به طور گسترده به عنوان عامل اصلی از دست دادن دندان در کودکان ۱۲ سال و کمتر شناخته می شود، توسط باکتری معروف به استرپتوکوک موتانس ایجاد می‌شود.
علائم عفونت جدی دندان چیست؟
طعم تلخ در دهان، بوی بد دهان، ناراحتی عمومی یا احساس بد، تب، درد هنگام جویدن، حساسیت دندان ها به گرما یا سرما، غدد متورم گردن، تورم لثه روی دندان عفونی که ممکن است شبیه جوش باشد.
چگونه بفهمم که عفونت دندانم جدی است؟
اگر تب و تورم در صورت خود دارید و نمی توانید به دندانپزشک خود مراجعه کنید، به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر در تنفس یا بلع مشکل ممکن است نشان دهنده این باشد که عفونت عمیق‌تر به فک، گلو یا گردن یا حتی به سایر نقاط بدن شما گسترش یافته است.
چه باکتری هایی با دندانپزشکی مرتبط هستند؟
دهان حاوی طیف گسترده ای از باکتری های دهان است، اما اعتقاد بر این است که تنها چند گونه خاص از باکتری ها مانند استرپتوکوک موتانس و گونه های لاکتوباسیلوس باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.
چگونه بفهمم که عفونت باکتریایی در دهانم وجود دارد؟
درد در دندان، لثه یا فک، حساسیت دندان به غذاهای سرد یا گرم، زخم یا خونریزی لثه، تورم لثه، فک یا غده لنفاوی از نشانه های وجود عفونت در دهان است.
