آخرین به‌روزرسانی: ۱۴۰۴/۰۴/۰۴ ساعت ۱۷:۰۵
درمان ریشه دندان (RCT) یکی از دقیق‌ترین و حساس‌ترین درمان‌های دندانپزشکی است. موفقیت این درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در میان دندانپزشکان، “Overfilling” یا عبور ماده پرکننده از انتهای ریشه دندان (Apex)” است.
در این مقاله، از دید تخصصی به مفهوم Over شدن، عوارض احتمالی آن و میزان قابل قبول آن از منظر بالینی می‌پردازیم.
مفهوم Over شدن در درمان ریشه چیست؟
در فرآیند عصبکشی، هدف دندانپزشک پاکسازی، شکل‌دهی و پر کردن کامل تمام کانال‌های ریشه تا حدود ۰/۵ تا ۱ میلی‌متر مانده به اپکس (نوک آناتومیک ریشه) است.
در برخی موارد، به دلایل مختلفی مثل:
- خطای اندازه‌گیری طول کانال
- عدم کنترل دقیق تزریق گوتاپرکا یا سیلر
- فشار بیش‌ازحد هنگام پر کردن کانال
ماده پرکننده از انتهای ریشه عبور کرده و وارد بافت پری‌آپیکال می‌شود. این وضعیت را Overfilling یا Extrusion می‌نامند.
آیا Over شدن همیشه مضر است؟
خیر. Over شدن، همیشه به‌معنای درمان ناقص یا شکست‌خورده نیست. در بسیاری از موارد، اگر این فراتر رفتن در حد مجاز باشد و ماده استفاده‌شده زیست‌سازگار (Biocompatible) باشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود.
به‌ویژه در دندان‌هایی که Apex باز دارند (Open Apex)، یا مواردی که ضایعه پری‌آپیکال وجود دارد، مقدار اندکی Over شدن ممکن است حتی به تحریک استخوان‌سازی و تسریع بهبود کمک کند.
Over شدن تا چند میلی‌متر قابل‌قبول است؟
بر اساس منابع علمی و اجماع کلینیکی، میزان مجاز Over شدن به شرایط زیر بستگی دارد:
| نوع دندان / شرایط | Over مجاز | توضیحات |
|---|---|---|
| دندان‌های معمول با Apex بسته | حداکثر تا ۰/۵ – ۱ میلی‌متر | ترجیحاً اصلاً عبور نکند، اما تا ۱ میلی‌متر قابل تحمل است |
| Apex باز یا ناحیه نکروز استخوانی | تا ۱/۵ میلی‌متر | بسته به ماده پرکننده و وضعیت ضایعه |
| مواد زیست‌سازگار مثل MTA | گاهی تا ۲ میلی‌متر هم تحمل می‌شود | به‌ویژه در درمان‌های Retrograde یا Apicoectomy |
نکته مهم این است که نوع ماده‌ای که از کانال خارج می‌شود اهمیت زیادی دارد. عبور سیلر قابل تحمل‌تر از گوتاپرکاست؛ و عبور گوتاپرکا از سیلر ضخیم و سفت، واکنش التهابی بیشتری در پی دارد.
عوارض احتمالی Over شدن بیش از حد
اگر ماده پرکننده به‌شکل قابل توجهی از اپکس عبور کند، ممکن است با موارد زیر مواجه شویم:
- درد مداوم پس از درمان
- التهاب بافت پری‌آپیکال
- عدم تشکیل استخوان جدید در ناحیه ضایعه
- دفع گوتاپرکا یا سیلر توسط بدن
- ایجاد گرانولوم یا کیست پری‌آپیکال در آینده
در برخی موارد شدید، بیمار نیاز به درمان مجدد (Re-treatment)، جراحی اپیکوکتومی یا حتی کشیدن دندان خواهد داشت.
پیشگیری از Over شدن در درمان ریشه
- تعیین دقیق طول کانال با استفاده از Apex Locator و رادیوگرافی دیجیتال
- استفاده از فایل‌های نیکل-تیتانیومی با کنترل دقیق طول کارکرد
- تزریق بدون فشار گوتاپرکا در تکنیک تراکم عمودی یا لاترال
- استفاده از میکروسکوپ دندانپزشکی برای دقت بیشتر در تعیین طول کانال
درمان موارد Overfilling؛ چه باید کرد؟
- اگر بیمار درد ندارد و علائم کلینیکی نرمال است، معمولاً فقط پیگیری و چکاپ‌های دوره‌ای کافی است.
- اگر بیمار دچار درد مزمن یا تورم شود، باید رادیوگرافی پری‌آپیکال گرفته شود و احتمالاً درمان مجدد یا جراحی اپیکال انجام شود.
- استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌تواند برای کنترل درد مفید باشد.
جمع‌بندی
Over شدن در عصبکشی، اگر در حد کنترل‌شده و با مواد مناسب باشد، معمولاً مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند. اما عبور بیش از ۱ میلی‌متر به‌ویژه از گوتاپرکا می‌تواند عوارضی چون التهاب و درد ایجاد کند و موفقیت درمان را تهدید کند. دندانپزشک باید با ابزارهای دقیق مانند Apex Locator، رادیوگرافی دیجیتال و استفاده از تکنیک‌های مناسب، طول کارکرد را به‌درستی تعیین کرده و از Over شدن ناخواسته جلوگیری کند.
در صورت نیاز به درمان دقیق ریشه دندان با رعایت اصول تخصصی، می‌توانید به کلینیک دندانپزشکی زاگرس مراجعه نمایید که مجهز به تجهیزات مدرن و دندانپزشکان متخصص در حوزه درمان ریشه است.
