دندان‌های عقل که به عنوان مجموعه سوم دندان‌های آسیاب نیز شناخته می‌شوند، معمولا از دوران نوجوانی تا ابتدای بزرگسالی ظاهر می‌شوند. به دلیل ایجاد درد و تأثیر منفی بر هم‌ترازی دندان‌های دیگر، بهتر است هرچه زودتر به فکر جراحی دندان عقل بیافتیم. علاوه بر این، دهان ما فقط به اندازه ۲۸ دندان اصلی ما جا دارد و فضایی برای ۴ دندان عقل که در سنین بالاتر رشد می‌کنند، ندارد. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به بررسی جامع و دقیق این پروسه و همه جوانب آن خواهیم پرداخت.
زمان مناسب برای جراحی دندان عقل
تصمیم‌گیری در مورد جراحی یا عدم جراحی دندان عقل عمدتا به این بستگی دارد که آیا این دندان‌ها قبلا مشکلی ایجاد کرده‌اند یا احتمال دارد که در آینده دردسرساز باشند یا خیر. در صورتی‌که هریک از موارد فوق در مورد دندان‌های عقل شما صدق کند، بهتر است هرچه سریعتر به دندانپزشک خود مراجعه نموده تا درمان‌های لازم روی شما انجام شود:
- آیا دندان عقل شما قبلا باعث درد یا آسیب به فک یا دندان‌های مجاور شده است یا خطر این اتفاق افزایش یافته است؟
- آیا دندان عقل مانع از رشد صحیح دندان‌های دیگر شده است؟
- آیا احتمال دارد وجود دندان عقل در دهان، برای سایر درمان‌های دندانی ایجاد مشکل کند؟
- اگر دندان‌های آسیاب بزرگ از دست رفته یا به شدت آسیب دیده باشند، آیا دندان‌های عقل می‌توانند جایگزین آنها شوند؟
دندان عقل گاهی ممکن است باعث بروز مشکلات جدی شود. به همین دلیل معمولا برداشتن دندان عقل یک راه ایمن و مؤثر برای جلوگیری از عود کردن علائم است و اغلب دندانپزشکان این کار را توصیه می‌کنند. بهتر است برای پیشگیری از بروز مشکلاتی که دندان عقل می‌تواند برای شما ایجاد کند، این جراحی در سنین نوجوانی یا جوانی صورت پذیرد.
مشکلات وجود دندان عقل در دهان
چون دندان عقل در طول نسل‌ها و با تغییر سیستم زندگی نسل بشر و نیز پیشرفت علم و همه‌گیری رعایت بهداشت دهان و دندان، به یک دندان زائد در دهان تبدیل شده است، قاعدتا می‌تواند انواع مشکلات را برای ما ایجاد کند. این دندان‌های کم کاربرد، به دلیل مکان رویش که در انتهایی‌ترین نقظه دهان است، می‌توانند دردسر ساز باشند. از جمله موارد مشکل‌ساز این دندان‌ها را در ادامه تشریح خواهیم کرد.
دندان‌های عقل باعث درد می‌شوند
دندان عقل زمانی‌که از لثه بیرون می‌زند یا بصورت نهفته باقی می‌ماند، می‌تواند باعث ایجاد درد شدید شود. به این معنی که دندان‌های دیگر یا استخوان فک از رویش آنها جلوگیری می‌کنند. دندان عقل نه تنها باعث درد موضعی می‌شود، بلکه می‌تواند باعث درد فک و سردرد نیز بشود.
دهان شما به دلیل وجود دندان عقل متورم شده است
وقتی دندان عقل شما در حال رویش است، می‌تواند باعث تورم در لثه، فک و گونه شود. این تورم ممکن است خفیف یا شدید باشد. اگر به خاطر دندان عقل خود ورم دارید، وقت آن رسیده است که به جراحی دندان عقل فکر کنید.
لثه‌های شما خونریزی می‌کنند
دندان‌های عقل شما در حال رویش هستند این منطقی است که وقتی دندان عقل شما در حال رویش و خارج شدن است، لثه شما خونریزی کند. اما، آیا می‌دانستید که وقتی دندان عقل شما در حال شکافتن لثه‌هایتان است، بیشتر در معرض خطر عفونت باکتریایی هستید؟ یکی از نشانه‌های بارز عفونت این است که بوی بد دهان شما حتی بلافاصله پس از مسواک زدن نیز به مشام می‌رسد. اگر به خاطر دندان عقلتان خونریزی لثه دارید و بوی بدی در دهانتان حس می‌کنید که از بین نمی‌رود، احتمالا دچار عفونت لثه شده‌اید و باید به دندانپزشک مراجعه نمایید.
دندان عقل شما باعث فشار بر دندان‌های دیگر می‌شود
دهان ما فقط برای ۲۸ دندان بزرگسال فضا دارد. اجداد ما، که به مراقبت‌های دندانپزشکی مدرن امروزی دسترسی نداشتند، در جوانی و اوایل بزرگسالی اکثر دندان‌های خود را از دست می‌دادند و برای جویدن، گاز گرفتن و خوردن غذا به این دندان‌های اضافی نیاز داشتند. امروزه دندان عقل تا حد زیادی غیرضروری است و به ندرت فضای کافی برای رویش کامل آنها در دهان وجود دارد. این بدان معنی است که وقتی دندان عقل وارد می‌شود، باعث فشار بر دندان‌های دیگر شده و اغلب لبخند شما را ناهماهنگ می‌کند.
دندان عقل شما نهفته است
دندان عقل نهفته، یعنی دندانی که نتواسته از لثه خارج شود و رشد کند. علت این اتفاق می‌تواند مسدود شدن مسیر رشد این دندان توسط استخوان فک یا دندان‌های دیگر باشد. این اتفاق نوع متفاوتی از درد را برای بیمار به همراه دارد و می‌تواند باعث بوجود آمدن کیست، عفونت و حتی تومور شود.
احتمال پوسیدگی دندان عقل
دندان عقل از نظر ساختار و استقامت از سایر دندان‌های شما ضعیف‌تر است. از طرف دیگر به دلیل موقعیت نامناسبش در دهان (انتهایی‌ترین نقطه) دسترسی کامل به این دندان برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن سخت است. پس زودتر و بیشتر از سایر دندان‌ها دچار پوسیدگی می‌شود.
رشد بی از حد دندان عقل
دندان عقل شما احتمال دارد دچار رشد بیش از اندازه معمول شود. در این حالت قطعا به گونه، لثه بالایی و احتمالا استخوان فک بالا آسیب می‌رساند و سریعا باید جراحی دندان عقل صورت پذیرد.
مشکلات حرکتی در فک
دندان عقل شما می‌تواند در حرکت آزادانه فک اختلال ایجاد کند. در این صورت حرکات عقب و جلو فک دچار مشکل می‌شود و شما در صحبت کردن و غذا خوردن به دردسر می‌افتید. در این حالت بلافاصله باید جراحی دندان عقل انجام شود.
نیاز به ارتودنسی
اگر دندان‌های دیگر شما به ارتودنسی احتیاج داشته باشند، احتمال دارد که متخصص ارتودنسی شما لازم بداند که برای ایجاد فضای بیشتر در دهان، جراحی دندان عقل برای شما انجام شود.
عوارض جانبی احتمالی جراحی دندان عقل چیست؟
اکثر افراد پس از جراحی دندان عقل در دهان یا گونه‌های خود ورم دارند و نمی‌توانند دهان خود را برای چند ساعت یا حتی چند روز به طور کامل باز کنند. اما عوارض دیگری نیز ممکن است رخ دهد که در زیر آنها را توضیح می‌دهیم.
عفونت
بسیاری از افراد بلافاصله بعد از جراحی درد دارند، اما مدت زیادی طول نمی‌کشد. توجه داشته باشید که اگر درد بعد از چهار یا پنج روز مجددا برگشت یا بدتر شد و با تورم یا بوی بد دهان همراه شد، احتمال دارد که جای زخم جراحی عفونی شده باشد.
اگر خون خشک شده‌ای که زخم را می‌بندد خیلی زود جدا شود و زخم بدون محافظت بماند، ممکن است این اتفاق بیافتد. دهانشویه‌ها یا ژل‌های ضدعفونی‌کننده می‌توانند به پیشگیری از این نوع عوارض کمک کنند و معمولا نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست.
آسیب به اعصاب و رگ‌های خونی
اعصاب و رگ‌های خونی ممکن است در طول جراحی دندان عقل آسیب ببینند. این اتفاق می‌تواند باعث خونریزی و معمولا بی‌حسی موقتی در زبان یا صورت شود. این نوع آسیب شیوع کمی دارد ولی در افرادی‌که مسن هستند باید جانب احتیاط را در این مورد در نظر داشت.
در موارد بسیار نادر ممکن است عفونت‌های بسیار جدی رخ دهد. از هر ۱۰۰ نفر ۱ نفر ممکن است در نتیجه جراحی دندان عقل دچار مشکلات دائمی مانند بی‌حسی یا آسیب به دندان‌های مجاور شود. خطر این اتفاق بستگی به میزان گسترده بودن جراحی دارد. به‌طور معمول دندان عقل با بی‌حسی موضعی جراحی می‌شود و بیهوشی عمومی برای روش‌های پیچیده‌تر بکار می‌رود.
خشکی حفره
یکی دیگر از عوارض احتمالی خشکی حفره است. این حالت به علت لخته شدن خون درون حفره خالی دندان رخ می‌دهد. از علائم این عارضه می‌توان به وجود درد از ناحیه گوش تا فک، افزایش درد با حالت ضربانی، حس طعم و بوی بد در دهان اشاره کرد. این حالت بیشتر در افراد سیگاری و زنانی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند اتفاق می‌افتد.
خون ریزی بیش از حد
خونریزی در ۱۲ ساعت اول بعد از جراحی دندان عقل طبیعی است و می‌تواند تا یک روز نیز ادامه یابد. ۳۰ درصد از بیمارانی که جراحی می‌کنند خونریزی بیش از حد را تجربه می‌کنند. در کل میزان خونریزی بیشتر به عواملی مانند محل و موقعیت دندان عقل در دهان بستگی دارد.
باز شدن سینوس
ابن حالت در جراحی دندان عقل نهفته فک بالا اتفاق می‌افتد. چون دندان‌های عقل فک بالا نزدیک سینوس هستند، ممکن است باعث بوجود آمدن شکاف بین سینوس و حفره دهان شوند. اگر هرچه زودتر دندان عقل نهفته خود را جراحی کنید، می‌توانید از بروز این مشکل جلوگیری نمایید. اما اگر این شکاف بوجود آمده باشد، تنها راه این است که بعد از جراحی، خودبخود بسته شود
مراقبت پس ازجراحی دندان عقل
معمولا دندانپزشک شما توصیه‌های لازم و مناسب خودتان را بعد از جراحی به شما می‌دهد. اما یک سری پیشنهادات و مراقبت‌های کلی وجود دارد که در این قسمت به آنها خواهیم پرداخت:
- در صورت نیاز و با توصیه متخصص، از داروهای مسکن استفاده کنید.
- گاز استریلی که روی محل جراحی قرار گرفته است را با فک خود فشار دهید تا زمان خونریزی را کاهش دهید.
- از شستشوی بیش از حد دهان، مکیدن مایعات یا تف کردن اکیدا خودداری نمایید. زیرا ممکن است باعث شل شدن و کندن لخته خون در محل جراحی و عفونی شدن آن شود.
- ۲۴ ساعت پس از زمان جراحی، از محلول آب و نمک ولرم استفاده کنید و آن را در دهان خود حرکت ندهید و فقط ثابت نگه دارید.
- تا چند روز پس از جراحی دندان عقل از غذاهایی که زیاد به جویدن احتیاج ندارند مصرف کنید.
- از سیگار کشیدن، انجام فعالیت‌های ورزشی و مصرف نوشیدنی‌های الکلی در چندروز پس از جراحی اکیدا خودداری نمایید.
- تا چند روز پس از جراحی می‌توانید از کیسه یخ بر روی گونه خود استفاده کنید تا تورم کاهش یابد.
آیا جایگزینی برای جراحی دندان عقل وجود دارد؟
مصرف مسکن‌های ساده مانند پاراستامول می‌توانند به کنترل دردهای بسیار خفیف دندان عقل کمک کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها و شستشو با آب گرم و نمک یا دهانشویه کلرهگزیدین می‌تواند در زمانی‌که ناحیه اطراف دندان عقل عفونی شده است، کمک کننده باشد. برداشتن لثه روی دندان شما توسط دندانپزشک (اپرکولکتومی) نیز ممکن است در موارد خاص، در صورتی که دندان عقل تا حدی روییده باشد، امکان پذیر باشد. اگر ریشه دندان شما نزدیک به عصبی باشد که احساس را به لب پایینی شما می‌رساند، ممکن است فقط تاج دندان شما برداشته شود. البته باید خاطرنشان کنیم که تمامی موارد ذکر شده فقط با صلاحدید و تجویز دندانپزشک صورت می‌پذیرد.
اما اگر دندانپزشک تشخیص به جراحی داد، اما شما از انجام جراحی خودداری کنید، علائم شما ممکن است بدتر شوند. همچنین خطر ابتلا به یک عفونت جدی و تهدید‌کننده سلامت شما وجود دارد.
حال که با چگونگی جراحی دندان عقل آشنا شدیم بد نیست کمی در مورد ماهیت این دندان اطلاعاتی کسب کنیم.
دندان عقل چیست؟
دندان عقل که به آن دندان مولر سوم نیز می‌گویند، در پشت فک بالا و پایین قرار دارد. این دندان‌ها آخرین دندان‌هایی هستند که در حفره دهان رشد می‌کنند. آنها معمولا بین سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی در دهان ظاهر می‌شوند. با این حال، در برخی افراد، دندان عقل حتی در دهه ۴۰ یا ۵۰ نیز ممکن است رشد کند.
دندان عقل نهفته
ممکن است دندان عقل در حفره دهان نتواند رشد کند، که این اتفاق عمدتا به دلیل کمبود فضای دهان می‌افتد. عدم رویش دندان عقل دلایل مختلفی مانند کمبود فضا در قوس دندانی، استخوان ضخیم روی دندان عقل یا دندان عقل معکوس دارد. در این حالت به دندان عقل رشد نیافته، دندان عقل نهفته می‌گویند. در بیشتر موارد، دندان عقل نهفته منجر به هیچ مشکلی نمی‌شود. با این حال، برخی از افراد ممکن است از مشکلاتی مانند التهاب لثه، افزایش خطر پوسیدگی دندان (به دلیل دشواری در تمیز کردن) و گسترش عفونت به دندان‌های دیگر رنج ببرند.
جمع‌بندی
کشیدن دندان عقل جراحی ساده و معمولی است که معمولا با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. اما مانند هر نوع جراحی دیگر، می‌تواند خطراتی نیز به همراه داشته باشد. بهترین کار برای به حداقل رساندن ریسک این جراحی انتخاب یک کلینیک و جراح ماهر با یک تیم حرفه‌ای است. با این‌کار نه تنها عوارض احتمالی پس از جراحی را به حداقل خواهید رساند، بلکه در هزینه و زمان خود نیز صرفه‌جویی می‌کنید. کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس با همکاری برترین جراحان دهان و دندان و حضور کادر حرفه‌ای، در این راستا خدمات ویژه و پیشرفته‌ای را به شما ارئه خواهند داد.
سوالات متداول
عوارض جراحی دندان عقل چقدر شایع است؟
در بیشتر موارد، بیماران در عرض یک هفته بهبود می‌یابند و عوارض عمده در اثر برداشتن دندان عقل بسیار نادر است. البته احتمال بوجود آمدن خطرات خفیف وجود دارد. پس عاقلانه است که از احتمالات آگاه باشید تا بدانید چه زمانی با دندانپزشک یا جراح دهان خود تماس بگیرد.
آیا جراحی دندان عقل خطرناک است؟
این جراحی مانند هر جراحی دیگری ممکن است با خطراتی همراه باشد. البته این خطرات بسیار کم و نسبتا نادر هستند. با این حال، با انتخاب یک کلینیک حرفه‌ای جراحی دندان، می‌توانید این احتمالات را به حداقل برسانید.
چرا نباید جراحی دندان عقل را به تاخیر انداخت؟
اگر دندانپزشک شما تشخیص داد که دندان عقل شما باید جراحی شود اما شما از این کار خودداری کنید، به احتمال زیاد دچار تورم صورت، اسپاسم عضلانی در فک و تورم غدد لنفاوی خواهید شد. حتی پس از درمان این موارد توسط دندانپزشک، اگر بازهم دندان عقل برداشته نشود، ممکن است این مشکلات مجددا عود کنند.
آیا درد ۱۰ روز پس از جراحی دندان عقل طبیعی است؟
اگر درد شدید در محل کشیدن دندان دارید یا درد طولانی مدتی را تجربه کردید که بیش از ۱۰ روز طول کشید، باید فورا با دندانپزشک یا جراح دهان خود تماس بگیرید. این علائم می‌تواند نشانه یا عوارض دیگری باشد که باید درمان شود.
اگر دندان عقل خیلی به عصب نزدیک باشد چه اتفاقی می افتد؟
اگر ریشه‌های دندان عقل پایین به طور خاص به اعصاب عصبی حسی مجاور نزدیک باشند، ممکن است به جای برداشتن کامل دندان، عمل کرونکتومی به بیمار پیشنهاد شود. در عمل کرونکتومی ریشه دندان‌ها در جای خود باقی می‌مانند.
