رادیوگرافی در دندانپزشکی

پرتونگاری یا رادیوگرافی یکی از ابزارهای مهم تشخیصی است که در بیشتر رشته های پزشکی از جمله دندان پزشکی کاربرد دارد و به دندانپزشک کمک می کند تا بیماری ها و آسیب های دندانی را که در معاینه بالینی و با چشم غیر مسلح دیده نشده اند، شناسایی کند; مثلا در بسیاری از موارد پوسیدگی های دندانی روی سطوح جانبی دندان به وجود می آیند که با معاینه دیده نمی شوند و اگر این پوسیدگی در مراحل اولیه درمان نشود، می تواند به آسیب دیدگی پالپ دندان منجر شود. تمامی این مراحل می توانند بدون درد و آگهی بیمار و پیش از معاینه به وجود آیند و بیمار در مرحله ای متوجه آن شود که دیگر دندان قابل نگهداری نیست.

کاربرد رادیوگرافی در دندان پزشکی

• تشخیص پوسیدگی ها;
• تشخیص تحلیل استخوان;
• تشخیص آنومالی (هرچیز غیر طبیعی);
• برای درمان ارتودنسی، درمان کودکان، درمان اندو، درمان ایمپلنت، جراحی و خارج کردن دندان و …;
• مستند کردن شرایط بیمار;
• کشب اطلاعات هنگام درمان.

اشعه ایکس (اشعه X)

در ررادیولوژی تهیه تصاویر به وسیله تابش اشعه ایکس توسط دستگاه رادیوگرافی انجام می شود. اشعه ایکس از بافت های ناحیه عبور کرده و بر روی ذرات فیلم تابیده می شود و باعث ثبت دانسیته های مختلفی می شود که همان کنتراست یا اخلاف روشنایی و تاریکی است و به این طریق تصویر اشتباه ایجاد می کند.
معمولا با توجه به اینکه میزان مواد معدنی جسم چقدر باشد، تصویری لوسنت (خاکستری – سیاه) یا اپک (شفاف یا سفید) به دست می آید (بافت مینای دندان به علت داشتن املاح معدنی اپک و بافت پالپ به علت وجود عروق اعصاب ونبود املاح معدنی لوسنت دیده می شوند).

عوارض اشعه ایکس

براساس اطلاعات علمی حداکثر اشعه مجازی که هر فرد طی یک سال می تواند دریافت کند برابر با ۵۰۰۰ میلی رم است; بنابراین، اگر فردی در محدودیه پایین تر از این حد قرار گیرد، نباید نگران باشد. با توجه به این موضوع که رادیوگرافی های معمول دندانپزشکی تنها حدود ۵ میلی رم اشعه وارد دهان و فک می کنند; بنابراین، احتمال ایجاد عوارض ناشی از اشعه ایکس بسیار پایین است. با وجود این، لازم است هنگام رادیوگرافی احتیاط شود.
عوارض اشعه ایکس می تواند به صورت اصرات جسمانی و یا اثرات ژنتیکی بروز پیدا کند. اثرات جسمانی تنها در نسل تابش دیده بروز می کند; اما اثرات ژنتیک در نسل تابش دیده بروز نمی کند، بلکه فرزندان وی آَکار می شود.

روش های محافظت از بیمار در رابر اشعه ایکس
۱- تجویز رادیوگرافی مورد نیاز
۲- استفاده از فیلم های با شرعت بالا: سرعت فیلم با مقدار اشعه ای که برای بدست آوردن تصویری با کیفیت لازم است، تعیین می شود. هرچه سرعت فیلم بالاتر باشد، مقدار اشعه کمتری نیاز است. فیلم های نوع F سریعترین نوع فیمل هستند. نسل قبلی یعنی نوع E (Ecta Speed) نسبت به فیلم های نو ع F، ۲۰ درصد اشعه بیشتری نیاز داشتند.

۳- اسفتاده ا تکینیکم های مناسب عکسبرداری و فیلم نگه دار (Film Holder): نگه دارنده فیلم ابزاری است که برای قرار گرفتن و نگه داشتن فیلم های داخل دهانی پری اپیکال و بایت وینگ استفاده می شود. با استفاده از این وسیله می توان گرافی دقیق تری تهیه کرد.

۴- به کاربردن پیش بند سربی و یقه های پوشاننده تیروئید: در تمامی بیماران برای حفاظت از اندان های حساس به اشعه الزامی است.

قوانین محافظت از کارکنان در برابر تشعشع

برای محافظت از اشعه به کارکنان توصیه می شود تا همواره پشت پاراوان سربی قرار بگیرند. این حفاظ که به دیوارک سربی نیز موسوم است، درواقع دیواره ای سربی سیار با میزان سرب به ضخامت ۰/۵ تا ۲ میلی متر است. پاراوان سربی برای محافظت در برابر پرتوهای منتشر شده از دستگاه رادیوگرافی به کار برده می شود. در صورت نبودن پاراوان سربی، حداقل فاضله از دستگاه ۶ فوت یا ۲ متر عمود بر مسیر تابش در یک محدوده زاویه ۹۰-۱۳۵ درجه است. دقت کنید هیچ وقت در مسیر اشعه یا پشت به آن قرار نگیرید.

در مواقعی که بیمارنی چون کودکان یا افراد معلول توانایی نگهخداری فیلم را ندارند، لازم است از همراه بیمار برای نگهداری فیلم کمک گرفت. در چنین شرایطی باید برای بیمار و همراه اون برای حفاظت از اشعه پیش بند استفاده شود.