مواد قالب گیری دندان بر اساس طبقه بندی خواص مکانیکی آنها به دو دسته الاستیک یا غیر الاستیک طبقه بندی می‌شوند. مواد قالب گیری غیر الاستیک یا سفت، شامل ترکیبات قالب گیری اوژنول اکسید روی و موم‌های قالب گیری هستند. اما مواد الاستیک دارای ویژگی‌هایی هستند که به آنها اجازه می‌دهد پس از تغییر شکل کشیده شوند، فشرده شوند و دوباره به شکل اول خود برگردند.
مواد قالبگیری الاستیک به هیدروکلوئیدهای برگشت‌پذیر و برگشت‌ناپذیر، سیلیکون‌های افزودنی و متراکم، پلی سولفیدها و پلی‌اتر تقسیم می‌شوند که هر کدام دارای خواص شیمیایی کمی متفاوت هستند. به همین دلیل یکی را نسبت به دیگری برای گرفتن قالب در برخی روش‌های دندانپزشکی مناسب تر می‌سازد.
در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس، سه نوع مختلف از مواد قالبگیری دندان و مزایا و معایب آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تاریخچه مواد قالب گیری دندان
در ابتدا، موم معمولی تنها نوع ماده قالب گیری موجود برای استفاده دندانپزشکی بود. سال ۱۸۵۷ چارلز استنت نوعی ترکیب مدل‌سازی ترموپلاستیک را اختراع کرد که شبیه به ترکیب قالبگیری امروزی بود و هنوز هم موجود است. مشکل استفاده از این ترکیب، سختی و شکنندگی آن است. پس از تنظیم، در آندرکات قفل می‌شود و به طور دقیق مناطق آندرکات را نمی‌پوشاند.
اما در سال ۱۹۲۵، یک دانشمند اتریشی، آگار را ساخت. این ماده یک هیدروکلوئید برگشت پذیر است که از دیواره سلولی جلبک دریایی قرمز تولید می شود. اگرچه این ماده ژله مانند ماهیت ارتجاعی داشت، اما قالبگیری با آن نیازمند یک فرایند پیچیده بود که شامل گرم کردن آگار در سینی‌های تقریباً در حال جوش بود. برای سرد کردن آن از سیستم خنک کننده در گردش استفاده می شد.
هنگامی‌که جلبک دریایی قرمز مورد استفاده برای تولید آگار در طول جنگ جهانی دوم در دسترس نبود، آمریکایی‌ها از جلبک‌های قهوه‌ای محلی برای تولید ماده قالبگیری الاستیک دیگری به نام آلژینات استفاده کردند که امروزه نیز محبوب و مورد استفاده است. اگرچه هیدروکلوئیدها نسبت به آگار پیشرفت زیادی دارند، اما معایبی مانند ناپایداری ابعادی و امکان پارگی بالا دارند. درک این مشکل، به ویژه برای قالبگیریهای روکش و پل، منجر به توسعه و ساخت مواد قالبگیری الاستومری (معروف به لاستیک) شد. پلی سولفیدها اولین بار در سال ۱۹۵۵ و به دنبال آن سیلیکون‌های تراکمی، پلی اترها و سیلیکون‌های افزودنی تولید شدند.
با پیشرفت‌های تکنولوژیکی در اوایل قرن بیست و یکم، دندانپزشکی دیجیتال و قالب‌های اسکن شده برای ثبت دقیق آناتومی ایجاد شد. اسکن دیجیتالی جزئیات بیشتری نسبت به قالبگیری آنالوگ نشان می‌دهد. قالبگیریهای سنتی معملا دقت بالایی ندارند اما در روش جدید دقت به ۱۰۰% می‌رسد.
بهترین انواع مواد قالب گیری دندان برای دندانپزشکان
بیشتر قالب‌ها، پله‌ای برای تحویل پروتز نهایی هستند. بنابراین، مواد قالب گیری دندان باید به دلیل خواص و کاربردهای منحصر به فرد خود انتخاب شوند.
سه نوع مختلف از مواد قالبگیری که ممکن است دندانپزشکان استفاده کنند را در ادامه با هم بررسی می‌کنیم.
آلژینات (هیدروکلوئید برگشت ناپذیر)
هیدروکلوئیدها اولین نوع مواد قالب گیری الاستیک بودند که به طور گسترده در حرفه دندانپزشکی مورد استفاده قرار گرفتند. هیدروکلوئیدها به دلیل توانایی خود در ثبت جزئیات با وضوح بالا شناخته شده اند. پودر آلژینات در واقع نمکی است که از ترکیب اسید آلژینیک (به دست آمده از جلبک‌های قهوه ای) با یکی از فلزات کلاس I-a یا II-a، سدیم، کلسیم، پتاسیم یا منیزیم تولید می‌شود. به عنوان یک ماده هیدروکلوئیدی برگشت ناپذیر، آلژینات می‌تواند جزئیات بافت نرم و سخت را در حضور آب تولید کند و برای استفاده در محیط دهان ایده آل است.
در حالی که قالب‌های آلژینات پس از خارج شدن از دهان تغییر شکل می‌دهند، خواص کشسانی آنها باعث می‌شود که به شکل اولیه خود بازگردند.
ویژگی‌های قالبگیری با مواد آلژینات
· هزینه‌های مناسب
· تحمل خوب بیمار
· سهولت شکل گیری
· کاهش زمان گیرش
· امکان ثبت یک قالب با کیفیت با داشتن جزئیات کافی
معایب مواد قالبگیری آلژینات
قالب آلژینات دارای اشکالات قابل توجهی است. قدرت استحکام کمی دارد و مقاوم نیست. جزئیات دقیق لازم برای ساخت پروتزهای ثابت را نشان نمی‌دهد. علاوه بر این، به سرعت خشک می‌شود و دندانپزشک نمی‌تواند با دقت تمام ابعاد و زوایای دندان را نشان دهد. آلژینات همچنین زمانی که باید بیش از یک مدل از یک قالب تولید شود، کارامد نیست.
با این حال، آلژینات همچنان ماده انتخابی قالب گیری دندانی برای قالب‌های تمام دهانی، دستگاه‌های ارتودنسی، محافظ‌های دهان و پروتزهای متحرک از جمله ساخت پروتزهای کامل و جزئی است.
پلی سولفید
پلی سولفید که در عامیانه به عنوان پایه لاستیکی نامیده می‌شود، به عنوان یک ماده قالب گیری دندانی دو بخشی شناخته می‌شود. در اوایل دهه ۱۹۶۰ مورد استفاده قرار گرفت. نسبتاً آبدوست است و امکان برداشت دقیق حتی در حضور بزاق یا خون را فراهم می‌کند. ماده پلی سولفید الاستیک است یعنی در هنگام سفت شدن کامل سفت نیست. به دلیل این ویژگی قالب‌های پلی سولفید یکی از ساده‌ترین روش‌ها هستند که بدون پارگی از دهان خارج می‌شوند.
ویژگی‌های قالبگیری با مواد پلی سولفید
· هزینه معقول
· ماندگاری طولانی
· خواص جریانی کافی
· دقت ابعادی قابل قبول
· مقاومت پارگی بالا
معایب مواد قالب گیری دندان پلی سولفید
یکی از بزرگترین اشکالات پلی سولفید این است که به خود نمی‌چسبد و باعث می‌شود در زمان شستشو در فضاهای خالی قالب، گیر کند. علاوه بر این، برای قالبگیری مرزی و سفارشی‌سازی سینی باید با مواد دیگری آن را ترکیب کرد.
پلی وینیل سیلوکسان (سیلیکون)
یکی از مزایای اصلی مواد قالب گیری وینیل پلی سیلوکسان توانایی آن در انجام جزئیات است که امکان تولید مدل‌های روکش، پل و ایمپلنت بسیار دقیق را فراهم می‌کند. با ظهور ویسکوزیته‌های سبک، متوسط و سنگین این ماده که به طور یکپارچه به یکدیگر متصل می‌شوند، می‌توان با استفاده از مواد ویسکوزیته کمتر، برداشت‌های بسیار دقیقی ایجاد کرد.
پس از تنظیم کامل، مواد قالب گیری دندان سیلیکونی، ثبات ابعادی خود را حفظ می‌کند و اجازه می‌دهد تا قالب‌ها بدون نگرانی برای دقت مدل نهایی بسته بندی و حمل شوند.
معایب مواد قالبگیری سیلیکون
پلی وینیل سیلوکسان عاری از جنبه‌های منفی نیست. این ماده بسیار مستعد آلودگی شیمیایی ناشی از محصولات حاوی لاتکس و طناب‌های جمع‌کننده است که باعث ایجاد یک مجموعه ناقص می‌شود این کار منجر به عدم دقت ابعادی می‌شود. از آنجایی که تمایل دارد در فضاهای بینابینی قفل شود، مواد راحت تر از پلی سولفیدها پاره می‌شوند. به همین دلیل و با توجه به زمان کار کوتاه آن، قالب‌های پلی وینیل سیلوکسان برای به دست آوردن تاج کامل قوس کامل و بریج یا قالب‌های پروتز جزئی توصیه نمی‌شود.
قالب‌های سه بعدی با فناوری CAD/CAM
اگرچه ما انواع مختلفی از مواد قالب گیری دندان را مورد بحث و بررسی قرار داده ایم، اما فناوری‌های آنالوگ مملو از خطاهایی هستند که به مشکل در قالب نهایی منتقل می‌شوند. حتی پزشکان عالی هر از گاهی با روش قالب گیری دندان دستی مشکل دارند. اینجاست که برداشت‌های دیجیتال برتری می‌یابد.
برداشت‌های دیجیتالی گرفته شده با یک اسکنر داخل دهانی عناصر دشوار مرتبط با برداشت‌های فیزیکی با کیفیت را حذف می‌کند. اکثر نرم‌افزارهای اسکنر مدرن زمانی که یک ناحیه از دهان به‌طور دقیق ثبت نشده باشد به شما هشدار می‌دهند و توصیه می‌کنند که دوباره آن منطقه را اسکن کنید. اگر بیمار خسته شد و نیاز به استراحت داشت، به سادگی توقف کرده و از همان جایی که متوقف شده اید، دوباره اسکن را از سر بگیرید. بیماران شما از این واقعیت هیجان زده خواهند شد که دیگر مجبور نیستند روند ناراحت کننده قالبگیری را تحمل کنند و هر زمان که بخواهند می‌توانند دهان خود را ببندند و استراحت کنند.
آیا قالبگیری دیجیتال، قالبگیری دستی را منسوخ کرده است؟
در حالی که اتوماسیون و گردش کار دیجیتال یکپارچه به آزمایشگاه‌ها اجازه می‌دهد تا دندان‌ها و قالب‌های دقیقی را بسازند، استفاده از مواد سنتی قالب گیری و ثبت نیش به طور کامل حذف نشده است. از سال ۲۰۲۳، اگرچه دقت ثبت نیش‌های دیجیتال به طور قابل توجهی بهبود یافته است، اما با این وجود ثبت نیش‌های فیزیکی بهترین روش برای گرفتن نیش باقی مانده است. هر دندانپزشکی که احساس راحتی بیشتری در برداشتن قالب‌های فیزیکی دارد یا به اسکنر دسترسی ندارد، همچنان می‌تواند کار را با قالبگیری دستی انجام دهد.
قالبگیری برای ارتودنسی
اگر برای یک دستگاه دندانپزشکی (ارتودنسی) جدید یا روش ترمیمی آماده می‌شوید، گرفتن قالب دندانی از دندان‌هایتان ممکن است یکی از اولین گام‌های ضروری باشد. متخصص دندانپزشک از دندان‌های شما قالب‌های دندانی می‌گیرد تا اطمینان حاصل کند که دستگاه یا مواد ترمیم کننده در دهان شما، در اطراف دندان‌ها و بایت فعلی شما قرار می‌گیرد. قالبگیری، یک قالب و نمونه دقیق از دندان‌های شما برای تناسب کامل دندان یا روکش ساخته شده با سایر دندان‌ها و بایت دهان ایجاد می‌کنند. قالب یک مرحله اولیه معمول در بسیاری از کار‌های دندانپزشکی است. قالب‌ها در پروتزهای دندانی تا ارتودنسی و دندانپزشکی ترمیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آیا مواد قالب گیری دندان به دندان‌ها آسیب می‌رساند؟
مطمئن باشید که قالب‌ها با کمترین ناراحتی و مشکل انجام می‌شوند. فقط برای اطمینان از نتیجه عالی برای ساخت وسیله دندانپزشکی مانند روکش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قالب‌های دندانی برای چه مواردی گرفته می‌شوند؟
از بریس‌ها و نگهدارنده‌ها گرفته تا روکش‌ها و محافظ‌های دهان، قالب‌های دندانی نقش مهمی در قرار دادن درست آنها بر روی لبخند منحصربفرد شما دارند. یکی از دلایل رایج گرفتن قالب‌های دندانی، قرار دادن روکش یا بریج در دهان است. اگر دندان شما شکسته یا ترک خورده یا حتی یک دندان (یا چند دندان) را از دست داده اید، روکش یا بریج راه حل ایده آلی برای کامل کردن مجدد دندان‌هاست. هیچ دو مجموعه دندانی دقیقاً شبیه هم نیستند، بنابراین قالب دندان بهترین راه برای ایجاد یک نتیجه راحت و شخصی است.
چه مشکلاتی در حین قالبگیری ممکن است رخ دهد؟
تنها طعم مواد آلژینات و تحریک احتمالی رفلکس تهوع در حین قالبگیری دندان ممکن است کمی ناراحتی برای بیمار ایجاد کند. مواد قالب گیری دندان طعم ماندگاری ندارد اما اگر به خوبی شسته نشود و روی دندان باقی بماند ممکن است ایجاد ناراحتی کند. به همین دلیل دندانپزشکان یک جرعه آب یا یک دهانشویه آنتی باکتریال به محض بیرون آوردن قالب از دهان به شما می‌دهند.
اگر نگران رفلکس تهوع خود هستید، تنها نیستید. بسیاری از مردم این نگرانی را دارند زیرا یک ماده خارجی برای چند دقیقه در پشت دهان آنها قرار می‌گیرد. اما آیا می‌دانستید که کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش احتمال تحریک رفلکس تهوع انجام دهید؟ سعی کنید از طریق بینی نفس بکشید یا از دندانپزشک خود بپرسید که می‌توانید در طول پروسه بنشینید (دراز کشیدن می‌تواند گلوی شما را در وضعیت نامناسبی قرار دهد). این چند تمرین به شما کمک می‌کند در مدت زمان کوتاهی که برای قالبگیری دهان خود را باز نگه داشته اید احساس راحتی بیشتری کنید.
توجه داشته باشید که متخصص دندانپزشک شما ممکن است پس از قالبگیری، پروتز موقت را ضروری بداند. زیرا ممکن است آماده شدن روکش یا وسیله اصلی چند هفته طول بکشد.
جمع بندی
تجربه قالب گیری دندان شما بسیار سریع و بدون دردسر است. هدف از قالب‌های دندانی ایجاد یک قالب دقیق از دندان و دهان شما برای ساخت وسایل ترمیمی، ساخت وسایل ارتودنسی یا درمان پروتز است. بنابراین حتی اگر روند گرفتن قالبگیری برای شما کمی ناراحت کننده به نظر برسد یا چیزی باشد که انتظار آن را ندارید باید بدانید که هدف نهایی یک لبخند سالم و بدون درد است که ارزش آن را دارد. مواد قالب گیری دندان با توجه به ساخت پروتز مورد نظر متفاوت است و دندانپزشکان با توجه به موقعیت دندان و تجارب خود یکی از آنها را به کار می‌برند.
اگر دندان‌های شما نیاز به ترمیم و یا چکاپ کامل دارد همین حالا با شماره کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید. دندانپزشکان متخصص ما در صورت نیاز از بهترین مواد قالب گیری دندان برای شما استفاده خواهند کرد.
سوالات متداول
چرا دندانپزشک دندان‌های من را قالب زد؟
قالب‌های دندانی برای ایجاد مدل‌ها یا قالب‌هایی از دهان شما استفاده می‌شود. این مدل‌ها به دندانپزشک شما نشان می‌دهد که چگونه قوس‌های دندانی شما با هم قرار می‌گیرند و همچنین اندازه و رابطه دندان‌ها و لثه‌های شما را نشان می‌دهد. قالب‌های دندانی برای طیف وسیعی از ترمیم‌های دندان و وسایل دهان مانند روکش‌های دندانی استفاده می‌شود.
چرا قبل از بریس به دهان شما قالب می‌زنند؟
ارتودنتیست‌ها معمولاً به دو دلیل از قالب‌های دندانی استفاده می‌کنند: ۱) ثبت ظاهر دندان‌های شما قبل از شروع درمان ۲) ساخت وسایلی که به صورت سفارشی برای دهان بیمار ساخته می‌شوند.
برای ساخت قالب دندان از چه موادی استفاده می‌شود؟
آلژینات و الاستومرها برای تحت تاثیر قرار دادن بافت‌های دهان در پروتزهای متحرک و ثابت جزئی استفاده می‌شوند. سیلیکون‌های افزودنی و پلی اتر رایج ترین مواد قالب گیری در پروتزهای ایمپلنت هستند.
بیشترین کاربرد آلژینات چیست؟
آلژینات یکی از پرکاربردترین مواد در دندانپزشکی است و زمانی که ساخت دقیق جزئیات مهم نباشد، بهترین ماده انتخابی است.
