آخرین بهروزرسانی: ۱۴۰۴/۰۶/۱۴ ساعت ۲۳:۱۶
بیماریهای دهان و دندان میلیونها نفر را در سراسر جهان درگیر میکند و باعث درد، مشکلات جانبی و گاهی مرگ میشود. تشخیص هر چه زودتر بیماریهای دهان و دندان برای جلوگیری از پیشرفت آنها و حفظ سلامت دهان بسیار مهم است. با پیشرفت علم و فناوری پزشکی، تشخیص بیماریهای دهان سریعتر، دقیقتر و کمتر تهاجمی شده است. هدف این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس بررسی روشها و ابزارهای مختلف برای تشخیص بیماریهای دهان، انواع این بیماریها و درمانهای شناخته شده است.
فعالیت های مربوط به متخصص بیماری های دهان و دندان
بیماری های دهان عمدتاً توسط دندانپزشکان از جمله دندانپزشکان عمومی و متخصصان مانند پریودنتیست ها و اندودنتیست ها درمان می شوند. در برخی موارد، پزشکان نیز ممکن است در درمان بیماری های دهان و دندان در صورتی که مربوط به یک موضوع سلامت بزرگتر باشد، مشارکت داشته باشند. یک متخصص دهان که به عنوان جراح فک و صورت نیز شناخته می شود، طیف گسترده ای از بیماری ها و شرایط مربوط به دهان، صورت و فک را درمان می کند. برخی از بیماری ها و شرایط رایجی که متخصص دهان و دندان ممکن است درمان کند عبارتند از:
- جراحی اصلاحی فک: این شامل اصلاح ناهنجاریهای استخوان فک، از جمله نقایص مادرزادی، اختلال TMJ و مال اکلوژن است.
- کشیدن دندانهای نهفته: این شامل برداشتن دندانهایی است که به طور کامل رویش نکردهاند یا توسط دندانهای دیگر مسدود شده اند.
- جراحی ایمپلنت دندان: این جراحی شامل قرار دادن ایمپلنتهای دندانی برای جایگزینی دندانهای از دست رفته است.
- درمان ترومای صورت: این شامل ترمیم آسیبهای صورت ناشی از تصادفات، آسیبهای ورزشی و خشونت میشود.
- درمان عفونتهای دهان و صورت: این درمان شامل درمان عفونتهای دهان، فک و صورت و همچنین عفونتهای غدد بزاقی و سایر بیماریها میشود.
- درمان سرطان دهان: این شامل تشخیص و درمان سرطانهای دهان، فک و صورت، از جمله انجام روشهای جراحی برای برداشتن تومورها است.
- جراحی ترمیمی: این شامل بازسازی دهان، فک و صورت پس از آسیب یا جراحی، از جمله پیوند استخوان و سایر روشها برای بازگرداندن فرم و عملکرد است.
- شکاف کام و لب: یک بیماری مادرزادی است که در آن سوراخی در سقف دهان یا لب وجود دارد.
- آپنه خواب: آپنه خواب وضعیتی است که در آن تنفس فرد در طول خواب به طور مکرر متوقف و شروع می شود.
- درد صورت و سردرد: این درد می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت سینوسی، میگرن، یا اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی باشد.
- اختلالات غدد بزاقی: اختلالات غدد بزاقی می تواند منجر به تورم، خشکی دهان یا مشکل در بلع شود.
متخصص دهان ممکن است جراحی های ترمیمی دهان و صورت، ایمپلنت های دندانی و کشیدن دندان عقل را نیز انجام دهد. به طور کلی، متخصصان دهان نقش مهمی در درمان بیماریهای پیچیده دهان و صورت و کمک به بیماران برای دستیابی به سلامت دهان و دندان دارند.
روش های تشخیص بیماری های دهان چیست؟
تنوع زیاد مشکلات و بیماریهای دهان و دندان باعث شده است که دندانپزشکان ملزم به استفاده از روشهای گوناگونی برای تشخیص دقیق این بیماریها باشند. در ادامه به بررسی روشهای تشخیصی بیماریهای دهان و دندان خواهیم پرداخت.
معاینه بالینی
دندانپزشکان میتوانند دهان، دندانها و لثهها را از نظر علائم بیماری مانند حفره، بیماری لثه یا لکههای سفید یا قرمز معاینه کنند.
اشعه ایکس
اشعه ایکس میتواند دید واضحی از آنچه در داخل دندانها و لثهها اتفاق میافتد، از جمله هرگونه حفره یا از دست دادن استخوان را ارائه دهد.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
این تصویربرداری عمیقتر و دقیقتر، تصاویر سه بعدی از ساختارهای دهان را تولید میکند و برای تشخیص شرایط پیچیدهتر استفاده میشود.
بیوپسی
اگر علائم سرطان دهان وجود داشته باشد، ممکن است بیوپسی برای آزمایش سلولهای سرطانی در بافت انجام شود.
آزمایش بزاق
آزمایش بزاق میتواند با تجزیه و تحلیل بزاق برای نشانگرهای زیستی به تشخیص بیماریهای دهان مانند خشکی دهان یا عفونتهای دهان کمک کند.
آزمایش خون
آزمایش خون برای تشخیص بیماریهای سیستمیک که میتوانند بر سلامت دهان تأثیر بگذارند، مانند دیابت، HIV یا پوکی استخوان استفاده میشود.
تجزیه و تحلیل پلاک دندان
در این روش، پلاک دندان جمع آوری و تجزیه و تحلیل میشود تا هر گونه باکتری موجود که ممکن است منجر به بیماری لثه یا سایر مشکلات دهان شود، شناسایی شود.
انواع بیماری های موجود در دهان
انواع مختلفی از بیماریهای دهان وجود دارد که میتواند دهان، دندانها و بافتهای اطراف را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از انواع شایع بیماریهای دهان عبارتند از:
- پوسیدگی دندان: این شایعترین بیماری در جهان است. پوسیدگی دندان زمانی اتفاق میافتد که باکتریهای دهان از قند و نشاسته موجود در غذاهایی که میخورید تغذیه میکنند و اسید تولید میکنند که مینای دندان را میخورد.
- بیماری لثه: که به عنوان بیماری پریودنتال نیز شناخته میشود، بیماری لثه در اثر تجمع پلاک روی دندان و اطراف آن ایجاد میشود. این میتواند منجر به التهاب و عفونت لثه شود که میتواند منجر به از دست دادن دندان و آسیب به بافتها و استخوان اطراف شود.
- سرطان دهان: این یک بیماری جدی و بالقوه تهدیدکننده زندگی است که میتواند هر بخشی از دهان از جمله لبها، زبان، گونهها و گلو را درگیر کند. اغلب ناشی از مصرف تنباکو، مصرف الکل و قرار گرفتن در معرض نور خورشید است.
- حساسیت دندان: این زمانی اتفاق میافتد که مینای دندان شما فرسوده میشود و لایه عاج زیرین که حاوی لولههای میکروسکوپی است که مستقیماً به عصب منتهی میشود، در معرض دید قرار میگیرد. این میتواند باعث درد و حساسیت به غذاها و نوشیدنیهای گرم، سرد یا شیرین شود.
- آبسه دندان: آبسه دندان یک عفونت دردناک است و زمانی رخ میدهد که پالپ داخل دندان شما عفونی میشود و میمیرد و باعث ایجاد یک پاکت چرکی در ریشه دندان میشود.
- برفک دهان: این یک عفونت قارچی است که میتواند در دهان ایجاد شود و در اثر رشد بیش از حد مخمر ایجاد میشود.
- خشکی دهان: وضعیتی است که در آن بزاق کافی در دهان وجود ندارد و باعث ناراحتی و افزایش خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه میشود.
- تبخال دهان: تبخال یک عفونت ویروسی است که میتواند باعث تبخال یا تاولهای تب بر روی لبها و داخل دهان شود.
- لیکن پلان دهان: این یک بیماری التهابی مزمن است که غشای مخاطی داخل دهان را تحت تاثیر قرار میدهد.
علائم هشدار وجود سرطان دهان
علائم سرطان دهان بسته به محل و مرحله سرطان میتواند متفاوت باشد، اما برخی از علائم و نشانههای رایج ممکن است شامل موارد زیر شود:
- زخمهای دائمی دهان که در عرض دو هفته بهبود نمییابند
- لکههای سفید یا قرمز روی دیواره دهان یا زبان
- گرفتگی صدا یا گلودرد مزمن
- مشکل در بلع یا جویدن
- تورم یا توده در دهان، گردن یا گلو
- خونریزی بیدلیل در دهان
- بیحسی یا از دست دادن احساس در هر قسمت از دهان یا صورت
- دندانهای لق یا پروتزهایی که دیگر به درستی جا نمیشوند
- تغییرات در صدا یا گفتار
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
توجه به این نکته مهم است که بسیاری از این علائم میتواند ناشی از سایر مسائل مربوط به سلامت دهان نیز باشد، بنابراین در صورت وجود هر یک از این علائم، تشخیص صحیح از یک متخصص دندانپزشکی ضروری است. تشخیص و درمان زودهنگام سرطان دهان میتواند نتایج را بهبود بخشد و شانس بهبودی کامل را افزایش دهد. معاینات منظم دندانپزشکی میتواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سرطان دهان کمک کند.
عفونت های ویروسی دهان
چندین ویروس وجود دارند که میتوانند باعث عفونت در دهان شوند. رایجترین آنها عبارتند از:
ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
این ویروس باعث ایجاد تبخال یا تاولهایی بر روی لب یا اطراف آن میشود. این بیماری بسیار مسری بوده و بوسیله ارتباط نزدیک با فرد آلوده انتقال مییابد.
ویروس کوکساکی
این ویروس باعث بیماری دست، پا و دهان میشود که بیشتر در کودکان زیر ۵ سال دیده میشود. از طریق تماس با بزاق، مدفوع یا مایعات تاول یک فرد آلوده پخش میشود.
ویروس اپشتین بار (EBV)
این ویروس باعث مونونوکلئوز عفونی یا مونو میگردد. بروز این ویروس با تب، گلودرد و تورم غدد لنفاوی همراه است و به وسیله بزاق فرد آلوده پخش میشود.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
این ویروس میتواند باعث ایجاد زگیل در دهان یا گلو شود. از طریق تماس با پوست یا مایعات بدن فرد آلوده منتشر میشود.
سیتومگالوویروس (CMV)
این ویروس در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به HIV/AIDS یا تحت شیمیدرمانی، شایع است. میتواند باعث زخم دهان، تب و خستگی شود.
ویروس سرخک
این ویروس میتواند باعث ایجاد لکههای کوچک و سفید در داخل دهان، همراه با تب و بثورات پوستی شود. بسیار مسری است و از طریق قطرات موجود در هوا پخش میشود.
بیشتر عفونتهای ویروسی در دهان خود محدود شونده هستند و در عرض چند روز یا چند هفته به خودی خود از بین میروند. درمان ممکن است شامل داروهایی برای تسکین علائم، مانند درد یا تب، یا داروهای ضد ویروسی برای تسریع بهبودی باشد. رعایت بهداشت، از جمله شستن مرتب دستها و اجتناب از تماس نزدیک با افراد آلوده، میتواند به جلوگیری از گسترش این عفونتها کمک کند.
علت بوجود آمدن بیماری های ویروسی دهان چیست؟
بیماریهای ویروسی در دهان میتوانند توسط انواع ویروسها از جمله ویروس هرپس سیمپلکس، ویروس پاپیلومای انسانی، ویروس کوکساکی و آدنوویروس ایجاد شوند. این ویروسها به راحتی از طریق تماس با بزاق، مخاط یا سایر مایعات بدن منتقل میشوند.
راه های رایج انتقال بیماری ویروسی دهان
بوسیدن، استفاده از ظروف یا مسواک مشترک و انجام رابطه جنسی دهانی. عفونتهای ویروسی همچنین میتواند در اثر تنفس قطرات مایعات آلوده در هوا یا لمس سطوح آلوده به ذرات ویروسی ایجاد شود. در برخی موارد، عفونتهای ویروسی در دهان ممکن است نتیجه یک سیستم ایمنی ضعیف باشد که به ویروس اجازه میدهد تا خود را حفظ کند و علائم ایجاد کند.
انواع بیماری های قارچی دهان
بیماریهای قارچی در دهان عموماً به دلیل رشد بیش از حد نوعی قارچ به نام کاندیدا آلبیکنس ایجاد میشود که به طور طبیعی در دهان وجود دارد. با این حال، زمانی که بیش از حد رشد کند، میتواند منجر به انواع عفونتهای قارچی زیر در دهان شود:
برفک
در این عفونت لکههای سفید یا زرد روی زبان، لثهها، گونههای داخلی و سقف دهان پدید میآید. این لکهها با درد و مشکل در بلع مشخص میشوند. برفک دهان در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به HIV/AIDS، سرطان یا کسانی که آنتی بیوتیک مصرف میکنند، شایعتر است.
شیلیت زاویه ای
این نوع عفونت در گوشههای دهان ایجاد میشود که منجر به ترکخوردگی، قرمزی و تورم دردناک میشود. این میتواند توسط طیف وسیعی از عوامل از جمله عفونتهای قارچی، عفونتهای باکتریایی و کمبودهای تغذیهای ایجاد شود.
کاندیدیازیس دهان
کاندیدیازیس شدیدتر از برفک است که میتواند به سایر نواحی دهان مانند لثهها، لوزهها و پشت گلو گسترش یابد. اغلب افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف یا کسانی که تحت شیمی درمانی قرار میگیرند را تحت تاثیر قرار میدهد.
عفونت قارچی زبان
این نوع عفونت معمولاً زبان را تحت تأثیر قرار میدهد و میتواند باعث قرمزی، تورم و لکههای سفید شود. در افراد مبتلا به دیابت، HIV/AIDS یا افرادی که از استنشاقهای استروئیدی استفاده میکنند، شایعتر است.
کاندیدیازیس اریتماتوز
این نوع عفونت با لکههای قرمز و دردناک مشخص میشود که ممکن است هنگام لمس خونریزی کند. این در افرادی که از دندان مصنوعی استفاده میکنند یا دیابت دارند شایع است.
به طور کلی، عفونتهای قارچی در دهان میتواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله ضعف سیستم ایمنی، برخی داروها و بهداشت نامناسب دهان باشد. درمان معمولاً شامل داروهای ضد قارچ، همراه با تغییر شیوه زندگی برای کمک به پیشگیری از عفونتهای آینده است.
آفت دهان چیست؟
زخمهای دهان که به عنوان آفت نیز شناخته میشوند، زخمهای دردناک و باز هستند که در داخل دهان ایجاد میشوند. آنها میتوانند روی زبان، گونههای داخلی، سقف دهان، لثهها و لبها ایجاد شوند.
- تروما: آسیب فیزیکی به دهان، مانند گاز گرفتن داخل گونه، زبان یا وجود دندان تیز میتواند باعث ایجاد زخم شود.
- استرس یا اضطراب: استرس عاطفی، اضطراب و افسردگی میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و فرد را مستعد ابتلا به آفت شود.
- رژیم غذایی: برخی غذاها مانند مرکبات، غذاهای تند یا اسیدی و آجیل میتوانند باعث ایجاد زخم در برخی افراد شوند. کمبود ویتامین، به ویژه B12، روی و اسید فولیک نیز میتواند باعث پدید آمدن آفت دهانی شود.
- تغییرات هورمونی: نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی میتواند احتمال ابتلا به آفت را افزایش دهد.
- ژنتیک: برخی از افراد به دلیل ساختار ژنتیکی خود بیشتر در معرض ابتلا به آفت هستند.
- واکنشهای آلرژیک: برخی از افراد ممکن است در نتیجه واکنش آلرژیک به برخی غذاها، محصولات دندانی یا مواد دیگر دچار آفت شوند.
- بیماریهای زمینه ای: برخی از شرایط سلامتی مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک و HIV/AIDS میتوانند خطر ابتلا به زخمهای شانکر را افزایش دهند.
- داروها: برخی داروها مانند آنتی بیوتیکها، آسپرین یا شیمی درمانی
صرف نظر از علت، زخمهای آفت معمولاً به صورت زخمهای کوچک، گرد یا بیضی شکل با رنگ سفید یا زخم ظاهر میشوند.
درمان آفت دهان
- پرهیز از غذاهای تند، اسیدی یا محرک
- استفاده از مسکنهای خوراکی مانند بنزوکائین برای کاهش درد
- شستشوی دهان بدون نسخه برای کاهش التهاب
- داروهای ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها برای موارد شدید
- رسیدگی به شرایط پزشکی زمینه ای، مانند کم خونی یا بیماری سلیاک
- کاهش استرس با تکنیکهای تمدد اعصاب یا مشاوره
اگر زخمهای دهان بزرگ هستند، بیش از دو هفته طول میکشند، یا همراه با تب، مشکل در بلع یا ناراحتی شدید هستند، مهم است که با پزشک یا دندانپزشک مشورت کنید.
تبخال چیست؟
تبخال نوعی از عفونت ویروسی است. ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) سبب بروز آن میگردد. ویروس HSV دو نوع دارد: HSV-1 اغلب سبب تبخال دهان شده و HSV-2 اغلب سبب تبخال تناسلی میگرددد.
ویروس تبخال میتواند از ارتباط نزدیک با افردیکه شیوع فعال عفونت در بدن دارند، منتقل شود. این ویروس ممکن است از طریق بوسیدن، تماس جنسی یا حتی اشتراکگذاری وسایل شخصی مانند حوله یا تیغ انتقال یابد.
درمان تبخال
درمان شناخته شدهای برای تبخال تا بحال معرفی نشده است. اما داروهای ضد ویروسی میتوانند به کاهش دفعات و شدت شیوع بیماری کمک کنند. افرادیکه به تبخال دچار میشوند همچنین میتوانند اقداماتی را برای کاهش خطر انتقال ویروس به دیگران انجام دهند. این اقدامات شامل استفاده از کاندوم در طول فعالیت جنسی و اجتناب از تماس جنسی در هنگام شیوع تبخال در بدن است. مهم است که توجه داشته باشید که تبخال همچنان میتواند منتقل شود حتی اگر هیچ زخم یا علائم قابل مشاهدهای وجود نداشته باشد.
زبان جغرافیایی چیست؟
بیماری زبان جغرافیایی که به عنوان زبان جغرافیایی یا گلوسیت مهاجرتی خوش خیم نیز شناخته میشود، وضعیتی است که زبان را درگیر میکند. زبان جغرافیایی نامیده میشود زیرا باعث ایجاد لکههایی بر روی زبان میشود که شبیه نقشه هستند.
علت دقیق زبان جغرافیایی ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که به ژنتیک و اختلالات خود ایمنی مرتبط است. برخی محرکها مانند استرس، تغییرات هورمونی و برخی غذاها نیز ممکن است علائم را تشدید کنند.
علائم زبان جغرافیایی شامل لکههای نامنظم، صاف و قرمز روی زبان است که میتواند در طول زمان مکان و اندازه را تغییر دهد. لکهها ممکن است حاشیه سفید داشته باشند و هنگام خوردن یا نوشیدن غذاهای اسیدی یا تند باعث ناراحتی و حساسیت شوند. در برخی موارد، بیماران ممکن است بوی بد دهان و تغییرات چشایی را نیز تجربه کنند.
درمان بیماری زبان جغرافیایی
درمان خاصی برای زبان جغرافیایی وجود ندارد، زیرا این یک بیماری خوش خیم است که معمولاً خود به خود برطرف میشود. با این حال، بیماران میتوانند علائم خود را با اجتناب از غذاهای محرک، حفظ بهداشت دهان و دندان و استفاده از دهان شویههای غیر الکلی یا بیحسکنندههای موضعی برای کاهش درد و ناراحتی کنترل کنند.
در موارد شدید، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها یا سایر داروها را برای کاهش علائم تجویز کند. به عنوان یک مدل زبان هوش مصنوعی، هیچ طرح درمانی را توصیه نمیکنم. لطفاً برای مشاوره پزشکی شخصی با یک متخصص مراقبتهای بهداشتی واجد شرایط مشورت کنید.
جمع بندی
تشخیص بیماریهای دهان فرآیند پیچیدهای است که نیاز به درک کامل علائم، مکانیسمهای بیماری و ابزارهای تشخیصی پیشرفته دارد. تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر بیماریهای دهان میتواند از عوارض شدید جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. بنابراین، متخصصان دندانپزشکی در کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس از آخرین پیشرفتها در تشخیص بیماریهای دهان برای ارائه خدمات عالی در زمینه مراقبتهای بهداشتی و بهبود نتایج درمان بیماران مطلع هستند. متخصصان این مرکز با ادغام فناوریهای پیشرفته و استراتژیهای نوآورانه، میتوانند بیماریهای دهان را به طور دقیق، سریع و کارآمد شناسایی و درمان کنند. همین حالا با شمارههای کلینیک تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.
سوالات متداول
- بیماری های دهان چگونه تشخیص داده می شوند؟
معاینه فیزیکی از نظر سلامت و بیماریهای دهان و دندان شامل غدد لنفاوی، لبها، زبان، پوشش مخاط گونه، کف و سقف دهان، لثه (لثه)، بزاق، دندانهای طبیعی، دندانهای مصنوعی و رعایت پاکیزگی دهان است.
- سه نوع رادیوگرافی تشخیص در دندانپزشکی چیست؟
سه نوع رادیوگرافی تشخیصی در مطبهای دندانپزشکی امروزی گرفته میشود – پری اپیکال (همچنین به عنوان داخل دهانی یا دیواری نیز شناخته میشود)، پانورامیک و سفالومتریک.
- در بررسی پاتولوژی دهان از چه روش های تشخیصی استفاده می شود؟
برای تشخیص ضایعات دهان، بیوپسی بافت استاندارد طلایی در نظر گرفته میشود. بیوپسی از دهان برای تشخیص قطعی بیماریهایی که در مخاط دهان رخ میدهد ضروری است. در ابتدا، دقت گرفتن شرح حال و معاینه بالینی میتواند بر دقت بیوپسی تأثیر بگذارد.
- تست تشخیصی در دندانپزشکی چیست؟
یک معاینه تشخیصی، پایه و اساس تمام درمانها و توصیههای آینده را میگذارد. این شامل معاینه عمیق دندانها، لثه، فک و عضلات بیمار است. یک معاینه تشخیصی جامع فقط تمیز کردن یا ارزیابی منظم دندانها نیست، بلکه شامل یک دید کلی از سلامت دهان و فک شما میشود.
- پاتولوژی دهان چیست؟
پاتولوژی دهان مطالعه و درمان اختلالات و بیماریهای دهان، بافتهای نرم و فک است. این اختلالات میتواند شامل سرطان دهان، بیماری پریودنتال (لثه)، زخم، کاندیدیاز (برفک دهان) و موارد دیگر باشد.