دهان انسان از طراحی پیچیده و شگفت انگیزی برخوردار است که هر نوع دندان نقش مشخصی در جویدن، صحبت کردن و حفظ سلامت کلی دهان دارد. دو دسته اصلی دندان‌ها، دندانهای قدامی و دندانهای خلفی هستند که هر کدام در زندگی روزمره ما عملکرد منحصر به فردی دارند و نیاز به مراقبت‌های تخصصی دارند.
دندانهای پشت دهان در بین متخصصان دندانپزشکی به عنوان دندانهای خلفی شناخته می‌شوند. انجمن دندانپزشکی آمریکا ADA دندانهای خلفی را دندان‌ها و بافت‌های پشت دهان تعریف می‌کند. این دندان‌ها شامل دندانهای پرمولر و مولر می‌شوند. دندانهای جلویی که به عنوان دندانهای قدامی نیز شناخته می‌شوند، معمولاً هنگام لبخند زدن کاملا دیده می شوند. با این حال، این بدان معنا نیست که مراقبت از دندان های خلفی اهمیت کمتری دارد.
بیایید در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به دنیای شگفت‌انگیز آناتومی دندان بپردازیم و با دو نوع دندان خلفی و قدامی آشنا شویم.
دندانهای قدامی: خط مقدم لبخند شما
دندانهای قدامی‌دندان‌هایی هستند که در جلوی دهان قرار دارند. آنها شامل ثنایا و دندان نیش هستند. این دندان‌ها به شدت قابل رویت هستند و در عملکردهای مختلف از جمله زیبایی، گفتار و مراحل اولیه هضم غذا نقش بسزایی دارند.
ثنایا
دندانهای ثنایا برجسته ترین دندان‌ها در لبخند شما هستند و در مرکز قوس دندانی قرار دارند. آنها با لبه‌های تیز و صاف خود مشخص می‌شوند و برای بریدن و گاز گرفتن غذا آنها را ایده آل می‌کند. دندانهای ثنایا با شکستن غذا به قطعات کوچکتر و قابل کنترل تر به مراحل اولیه هضم کمک می‌کنند. ثنایا دارای یک لبه تیز است که برای برش غذا استفاده می‌شود.
در مجموع هشت دندان ثنایای وجود دارد: دو دندان ثنایای مرکزی فک بالا، دو دندان ثنایای جانبی فک بالا، دو دندان ثنایای مرکزی فک پایین و دو دندان ثنایای جانبی فک پایین. دندانهای ثنایا دندانهای قدامی هستند. ثنایای مرکزی فک بالا دو دندان جلوی شما هستند. علاوه بر بریدن غذا، برای صحبت کردن نیز استفاده می‌شود.
برخی از افراد بدون یک یا هر دو دندان ثنایای جانبی فک بالا به دنیا می‌آیند. این وضعیتی است که به آن آژنزیس ثنایای خارجی فک بالا (MLIA) می‌گویند. MLIA شایع ترین بیماری است که در آن دندانهای دائمی‌به طور مادرزادی از دست رفته اند.
دندانهای نیش
دندانهای نیش که اغلب به آنها چشم دندان گفته می‌شود، در دو طرف دندانهای ثنایا قرار دارند. آنها شکل نوک تیز دارند و اهداف متعددی را دنبال می‌کنند. دندانهای نیش به پاره شدن و گرفتن غذا کمک می‌کنند و نقشی اساسی در فرآیند جویدن دارند. دندان نیش علاوه بر نقش عملکردی خود، به زیبایی لبخند شما نیز کمک می‌کند. از نیش برای گرفتن و پاره کردن غذا استفاده می‌شود. آنها دندانهای قدامی‌هستند. چهار دندان نیش در هر طرف دندانهای ثنایا در دو طرف قوس دندانی وجود دارد.
در مقایسه با دندانهای ثنایا، دندان نیش قوی تر و بزرگتر است. تاج فراتر از سطوح دیگر دندان‌ها قرار می‌گیرد و نیش بالایی بزرگتر و طولانی‌تر از دندانهای پایینی خود هستند.
دندانهای خلفی: نیروگاه‌های جویدن
دندانهای خلفی به سمت پشت دهان قرار دارند و شامل پرمولرها و مولرها می‌شوند. این دندان‌ها برای آسیاب کردن و جویدن غذا حیاتی هستند و فرآیند هضم را تسهیل می‌کنند.
پرمولرها: دندانهای انتقالی
دندانهای پرمولر که با نام دو لختی نیز شناخته می‌شوند، بین دندان نیش و مولر قرار دارند. آنها دارای یک سطح صاف با یک یا دو کاسه هستند که برای آسیاب کردن و پاره کردن غذا طراحی شده اند. پرمولرها انتقال بین دندانهای دندان تیز و سطوح جویدنی پهن تر دندانهای آسیاب را مشخص می‌کنند.
هشت دندان پرمولر وجود دارد. نام دو لختی از شکل آنها گرفته شده است: تاج آنها دارای دو کاسه است که توسط یک شیار از هم جدا شده اند. پرمولرهای فوقانی بزرگتر از دندانهای پایینی هستند، اگرچه همه آنها کوچکتر از دندان نیش هستند.
واقعیت جالب: دندانهای شیری کودکان شامل پرمولر نمی‌شود.
مولرها: آسیاب و خرد کردن
دندانهای آسیاب بزرگ‌ترین و قوی‌ترین دندانهای دهان شما هستند که برای انجام سخت‌ترین کارهای جویدن طراحی شده‌اند. آنها دارای کاسه‌های متعدد و سطح جویدنی وسیعی هستند که به آسیاب و خرد کردن غذا به ذرات کوچکتر برای هضم کمک می‌کند. دندانهای آسیاب در پشت دهان قرار دارند و به سه نوع آسیاب اول، آسیاب دوم و آسیاب سوم که به عنوان دندان عقل شناخته می‌شوند، طبقه‌بندی می‌شوند. دندان آسیاب برای جویدن استفاده می‌شود. تاج دندان آسیاب پهن و مسطح است و در بین تمام دندان‌ها، بیشترین سطح را برای جویدن دارد.
دوازده مولر وجود دارد که به صورت جفت مولر اول، دوم و سوم فک بالا و مولر اول، دوم و سوم فک پایین می‌آیند. دندانهای آسیاب بالایی دارای پنج کاسپ و سه ریشه و دندانهای آسیاب دوم و سوم دارای سه کاسپ و سه ریشه هستند. دندانهای آسیاب پایینی اول دارای پنج کاسپ و دندانهای آسیاب دوم و سوم پایین دارای چهار یا پنج کاسپ هستند.
دندان آسیاب سوم به عنوان دندان عقل شناخته می‌شود و اغلب رویش نمی‌کند. ریشه‌های آنها کم و بیش به هم جوش خورده است. در دهان دوازده دندان آسیاب وجود دارد، اما برخی از افراد دندانهای آسیاب سوم دارند یا اصلاً وجود ندارند.
مقایسه ظاهری دندان خلفی و قدامی
در حالی که متخصصان دندانپزشکی اغلب از اعداد برای شناسایی دندانهای مختلف در دهان استفاده می‌کنند، یک راه ساده تر برای شناسایی دندانهای خلفی بر اساس ویژگی‌های آنهاست. این دندان‌ها که شامل دندانهای آسیاب و پرمولر شما می‌شود، سطوح جویدنی صاف تری دارند. در مقایسه با دندانهای قدامی، سطح صاف تر، حفره‌ها، شکاف‌ها و شیارهای بیشتری نیز دارند. این ویژگی‌ها دندانهای عقب را برای جویدن ایده آل می‌کند.
نگرانی‌های دندانی برای دندانهای پشتی
دندانهای پشت دهان مستعد ابتلا به برخی بیماری‌های دندانی هستند، به همین دلیل است که رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. در ادامه برخی از مسائل احتمالی وجود دارد که باید به آنها توجه داشت.
پوسیدگی دندان
منطقی است که دندانهای عقبی بیشتر در معرض پوسیدگی هستند. ذرات غذا می‌توانند به راحتی در چاله‌ها و شکاف‌ها به دام بیفتند. به علاوه، مسواک زدن کامل دندانهای عقب می‌تواند یک چالش باشد. شکل و نحوه قرارگیری این دندان‌ها دستورالعملی برای افزایش خطر پوسیدگی دندان است.
ناهماهنگی دندان‌ها
نامرتبی دندان‌ها می‌تواند نتیجه بسیاری از مسائل مختلف باشد. از دست دادن دندان‌ها یا فک‌هایی که برای همه دندان‌ها بسیار کوچک هستند، می‌تواند باعث کج شدن و شلوغ شدن دندان‌ها شود. همچنین خاطرنشان می‌کند که استعداد ژنتیکی گاهی اوقات می‌تواند در کراس بایت و ناهماهنگی نقش داشته باشد. مسائلی مانند شلوغی، فاصله و کراس بایت می‌تواند دندانهای قدامی یا خلفی را تحت تاثیر قرار دهد.
ضربه زدن به دندان عقل
دندان عقل آخرین دندان عقبی است که از لثه بیرون می‌زند. اگر جایی برای ورود آنها نباشد، ممکن است فقط تا حدی بیرون بیایند. این به عنوان نهفتگی جزئی شناخته می‌شود. از طرف دیگر، آنها ممکن است در یک زاویه نادرست رشد کنند و هرگز از لثه خارج نشوند، که به عنوان نهفتگی کامل شناخته می‌شود. این می‌تواند منجر به تورم، درد و نیاز به جراحی دندان عقل شود.
حفظ سلامت دندانهای خلفی
در حالی که دندانهای عقبی در معرض خطر بیشتری برای برخی مسائل هستند، یک روال مراقبت از سلامت دهان و دندان قوی و معاینات منظم دندانپزشکی می‌تواند آنها را سالم نگه دارد. برای محافظت از دندانهای پرخطر در برابر پوسیدگی، دندانپزشک شما ممکن است سیلانت‌های دندانی را توصیه کند. علاوه بر این، اگر در دندان عقل خود دچار شلوغی یا مشکلات احتمالی هستید، دندانپزشک شما می‌تواند ارتودنسی، کشیدن دندان عقل یا ترکیبی از هر دو را توصیه کند.
نگه داشتن دهان در فرم خوب به معنای مراقبت از تمام دندانهای خود است، حتی دندان‌هایی که به سختی دیده می‌شوند. حتما سالی دو بار به دندانپزشک خود مراجعه کنید و مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید تا دندانهای عقبی سالم و قوی بمانند.
ساختارهای دندان
هر دندان دارای ساختارهای مشخصی است که ترکیب کلی آن را تشکیل می‌دهد. این اجزای اصلی به نام‌های تاج، ریشه، سطح، کاسپ، سینگولوم، برجستگی‌ها، شیارهای رشدی، برآمدگی‌ها و ماملن‌ها شناخته می‌شوند.
ساختار تاج در بالای گردن دندان قرار دارد، ناحیه ای که به عنوان محل اتصال سیمان مینا نیز شناخته می‌شود. به طور کامل توسط بافت محافظ مینا پوشانده شده است. تاج محفظه پالپ داخلی را احاطه کرده است. پس از بیرون زدگی دندان‌ها به داخل دهان، تاج نمایان می‌شود.
در پایین محل اتصال سیمان مینا، ریشه دندان قرار دارد. ریشه آناتومیک با سیمان پوشیده شده و بیشتر از عاج تشکیل شده است. کانال‌های پالپ نیز بخشی از آرایش ریشه هستند. برخی از دندان‌ها یک ریشه دارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است چندین ریشه داشته باشند. ریشه با پریودنتیوم در ارتباط است تا به حمایت و اتصال دندان در استخوان کمک کند.
سطوح به دو شکل صورت و زبانی مشخص می‌شوند. سطوح صورت دندان‌ها در نزدیک‌ترین نقطه به گونه‌ها قرار دارند، در حالی که سطوح زبانی نزدیکتر به زبان هستند. در دندانهای خلفی (پرمولر و مولر)، سطوح اکلوزال به جویدن کمک می‌کند. در دندانهای قدامی(ثنایا و نیش) به سطوحی که عملکرد یکسانی دارند انسیزال می‌گویند. سطح اپیکال در نزدیکی راس ریشه قرار دارند. سطوح مزیال به میانه صورت نزدیکتر هستند و سطوح دیستال دورتر هستند.
دندانهای خلفی و دندان نیش بر روی سطح اکلوزال برآمدگی‌هایی دارند که کاسپ نامیده می‌شود. دندانهای پرمولر اول فک بالا و فک پایین تمایل به دو کاسپ دارند، در حالی که دندان نیش فقط یک کاسپ دارند. معمولاً سه کاسپ روی پرمولرهای دوم فک پایین یافت می‌شود، مولرهای فک بالا معمولاً چهار کاسپ دارند. هنگامی‌که کاسپ پنجم روی مولر اول فک بالا تشکیل می‌شود، کاسپ کارابلی نامیده می‌شود.
سینگولوم یک برجستگی است که در پایه دندان و سطح زبانی تاج دندانهای ثنایای بالایی قرار دارد. این می‌تواند به شکل U یا W باشد. بیشتر سطح زبانی ثنایای سوم از سینگولوم تشکیل شده است.
فضاهای مثلثی بین سطوح مجاور دندانهای مجاور را امبراسور می‌نامند. هدف از امبراسور محافظت از لثه در برابر غذا و ضربه ناشی از اصطکاک و همچنین به عنوان یک مکانیسم خود پاکسازی است.
ویژگی‌های قابل توجه دندانهای خلفی و قدامی
هشت دندان ثنایا در دندانهای قدامی قرار دارند که به طور مساوی بین فک بالا و پایین تقسیم می‌شوند. هدف اصلی ثنایا کمک به بریدن غذا در حین جویدن است. دندانهای ثنایا حاوی کاسپ نیستند، اما دارای برجستگی‌های انسیزالی در سطح خود هستند. دو دندان جلوی بالایی به عنوان دندانهای ثنایای مرکزی فک بالا شناخته می‌شوند و در دندانهای دائمی‌عریض ترین دندانهای مجموعه قدامی هستند. همتای آنها در فک پایین، ثنایای مرکزی فک پایین نامیده می‌شود. دندانهای دو طرف دو دندان جلویی بالا را دندانهای ثنایای جانبی فک بالا و در فک پایین، دندانهای دو طرف ثنایای جانبی را دندانهای ثنایای جانبی فک پایین می‌نامند.
دندان نیش در سه دندان دورتر از مرکز در هر دو مجموعه فک بالا و فک پایین قرار دارد. آنها ثنایا را از دندانهای آسیاب جدا می‌کنند و به عنوان کمکی برای هر دو در حین جویدن عمل می‌کنند. هدف اصلی نیش‌ها پاره کردن غذاست. هر نیش یک کاسپ دارد. دندان نیش فک بالا بلندترین دندان در دهان است.
دندانهای پرمولر در قسمت انتهایی دندان نیش قرار دارند و به دو دسته اول یا دوم تقسیم می‌شوند. بسته به نوع پرمولر، اهداف مختلفی دارند. پرمولر اول فک بالا و پرمولر اول فک پایین دارای دو کاسپ هستند و عمدتاً برای پاره کردن غذا استفاده می‌شوند. وظیفه اصلی پرمولر دوم فک بالا، آسیاب کردن در حین جویدن است. آنها همچنین دارای دو کاسپ هستند، اما از نظر شکل کدرتر از کاسپ‌های پرمولر اول هستند. روی پرمولرهای دوم فک پایین سه کاسپ وجود دارد و وظیفه اصلی آنها کمک به مولرهای اول فک پایین در جویدن است.
خلفی ترین دندان‌ها دندانهای آسیاب هستند و از نظر ظاهری متفاوتند. هدف دندان خلفی آسیاب کردن غذا است. مولرها می‌توانند اول، دوم یا سوم باشند. دندان آسیاب سوم معمولاً به عنوان دندان عقل شناخته می‌شود.
اصطلاحات مختلف برای سطوح دندان
دهان معمولی ۳۲ دندان دارد و نه تنها به ما در گاز گرفتن و آسیاب کردن غذا کمک می‌کند، بلکه حتی به ما کمک می‌کند تا صحبت کنیم.
- سطح زبانی همان سطحی است که به زبان نزدیکتر است.
- سطح باکال نزدیک ترین سطح به گونه است.
- سطح دیستال سطحی است که از خط میانی صورت فاصله دارد.
- سطح مزیال سطح نزدیک به خط میانی صورت است.
- سطح انسیزال لبه‌های برش دندانهای قدامی هستند.
- سطوح اکلوزال سطوح جونده و پاره کننده دندانهای خلفی هستند.
آناتومی بیرونی دندان
بیایید با نگاهی بیرونی به آناتومی‌دندان شروع کنیم، از ریشه، گردن و تاج شروع کنیم.
- ریشه دندان بیشتر از عاج تشکیل شده است که از سمنتوم پوشیده شده است. سیمان ماده ای کلسیفیه است که به رباط پریودنتال (PDL) متصل می‌شود، که از بافت همبند ساخته شده است که ریشه دندان‌ها را به استخوان می‌چسباند. فیبرهای PDL همچنین از فشرده شدن بیش از حد دندان در حین جویدن محافظت می‌کند. انواع مختلف دندان‌ها دارای تعداد ریشه‌های متفاوتی هستند.
- بین ریشه و تاج، گردن دندان قرار دارد. این خط بین ریشه و تاج به عنوان خط دهانه یا اتصال سیمان مینا شناخته می‌شود. لثه از طریق رشته‌های لثه به گردن متصل می‌شود. مانند ریشه، تاج عمدتاً از عاج ساخته شده است، اما بر خلاف ریشه، به جای سیمان با مینای دندان پوشیده شده است.
- Cusps نقاط مینای دندان را مطرح می‌کند. تعداد کاسپ‌ها به نوع دندان بستگی دارد. دو نوع اصلی کاسپ وجود دارد: کاسپ لینگوال (که در سمت زبان قرار دارد) و کاسپ باکال (در نزدیکی گونه قرار دارد). برخی از دندان‌ها سینگولا دارند که برجستگی‌هایی در نزدیکی پایه تاج دارند.
- حفره‌ها فرورفتگی‌هایی هستند که معمولاً روی سطح اکلوزال (سطح جویدن) دندان قرار می‌گیرند. دندانهای ثنایا و نیش دارای حفره‌های لینگوال هستند. حفره‌های آنها در سمت رو به زبان دندان قرار دارند.
آناتومی داخلی دندان
حالا بیایید نگاهی به داخل دندان بیندازیم.
- ما قبلاً در مورد اینکه چگونه بیشتر دندان از عاج تشکیل شده است صحبت کرده ایم و عاج از مینای دندان در تاج و سیمان در ریشه پوشیده شده است. عاج چیزی است که حفره پالپ را احاطه کرده است.
- حفره پالپ در مرکز تاج قرار دارد و به صورت کانال‌های پالپ تا ریشه‌های دندان امتداد می‌یابد. عملکرد اصلی پالپ ایجاد عاج بیشتر است. زمانی که دندان پوسیده می‌شود، پالپ برای جایگزینی عاج از دست رفته کار می‌کند. پالپ از بافت همبند ساخته شده است و رگ‌های خونی، اعصاب و رگ‌های لنفاوی موجود در آن بافت به دندان‌ها مواد مغذی، حس و محافظت می‌دهد.
- در پایه ریشه‌ها سوراخ‌های آپیکال قرار دارند که دهانه‌هایی به قطر ۰.۳ تا ۰.۴ میلی متر هستند. این منافذ به اعصاب و عروق خونی اجازه می‌دهد تا وارد دندان شده و پالپ را تامین کنند.
لثه
وقتی در مورد دندان صحبت می‌کنید، باید در مورد لثه نیز صحبت کنید. لثه یک بافت مخاطی است که استخوان آلوئولی و ریشه‌های دندان را احاطه کرده است. در واقع سه نوع لثه وجود دارد:
- لثه حاشیه ای دندان را احاطه کرده است.
- لثه متصل به پریوستئوم (بافت همبند) که فک بالا و فک پایین را احاطه کرده است.
- لثه بین دندانی که بین دندان‌ها مهر و موم ایجاد می‌کند.
جمع بندی
در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به بررسی معرفی دندان های خلفی و قدامی پرداختیم. برای هر گونه چکاپ و درمان می توانید با شماره کلینیک تماس بگیرید و نوبت مشاوره رایگان خود را دریافت نمایید.
سوالات متداول
دندان ۴ قدامی است یا خلفی؟
دندانهای جلو یا دندانهای قدامی در بالای دهان ۶-۱۱ و در پایین دهان ۲۲-۱۷ شماره گذاری می‌شوند. دندان های خلفی یا عقبی دارای ۴ قسمت هستند. آنها ۱-۵ و ۱۲-۱۶ در بالای دهان و ۱۷-۲۱ و ۲۸-۳۲ در پایین دهان هستند.
قدامی ترین دندان کدام است؟
دندانهای ثنایای دائمی هشت دندان قدامی دندانهای دائمی هستند که در هر قوس دندانی چهار دندان وجود دارد. این دو نوع ثنایای مرکزی و ثنایای جانبی هستند. سانترال ها به خط وسط نزدیک تر و لترال ها دندان های دوم از خط وسط هستند.
موقعیت دندان خلفی چگونه است؟
دندان های خلفی در اکلوژن مرکزی محکم قرار می گیرند. دندانهای فک پایین در لبه اکلوژن مومی بر روی برجستگی باقی مانده در موقعیت باکو-لینگوال ایده‌آل خود قرار می‌گیرند. دندانهای فک بالا بدون توجه به موقعیت باکو-لینگوالی خود در اکلوژن مرکزی محکم با آنها قرار می‌گیرند.
نقطه مقابل دندان های قدامی چیست؟
جهت به سمت جلوی سر یا لب ها، بر خلاف جهت خلفی، که به جهت های پشت سر یک فرد اشاره دارد. اصطلاح دندان های قدامی به دندان های ثنایا و نیش اطلاق می شود، در مقابل دندان های پرمولر و مولر که دندانهای خلفی هستند.
