گرافی دندان چیست و چه مزایایی دارد؟ 

بررسی بیماری های دهان و دندان با رادیوگرافی دندان امکان پذیر است

در مورد عوارض اشعه ایکس در گرافی دندان نگران هستید، مطالعه این پست می‌تواند به نگرانی شما پایان دهد. گرافی دهان و دندان که در نزد کارشناسان حوزه سلامت، به (OPG) نیز معروف است، نوعی عکس‌برداری است. در این عکس‌برداری، نمایی از دندان، ریشه و تاج به نمایش گذاشته می‌شود. این تصویر به دندانپزشک کمک می‌کند تا بهتر بیماری را تشخیص داده و درمان را شروع کند. 

شما با خواندن این مقاله، ضمن آشنایی با گرافی دهان و دندان اطلاعات مفیدی در این زمینه به دست خواهید آورد. انواع گرافی دهان و دندان، مزایا، نحوه عکس‌برداری از دندان و موارد دیگر از جمله اطلاعاتی است که از این طریق بدست خواهید آورد. در انتها نیز با جدیدترین متدهای عکس‌برداری دهان و دندان می‌پردازیم. 

گرافی دندان چیست ؟ 

گرافی دندان، عکس‌برداری با کمک اشعه ایکس است. این نوع تصویربرداری که انواع مختلفی دارد، به دندانپزشک کمک می‌کند تا بیماری‌های مربوط به حفره دهان، لثه، ریشه و ساختمان دندان کاملا شناسایی شوند. با کمک گرافی دهان و دندان و تشخیص به موقع می‌توان از پیشروی بیماری جلوگیری کرد.  

گرافی دندان در چه شرایطی توصیه می‌شود؟

گرافی دندان، بر مبنای ویژگی‌های فردی بیمار صورت می‌گیرد. این ویژگی شامل سن، سلامت عمومی فرد، یافته‌های بالینی و سابقه بیماری است. وجود بیماری‌های دهان و دندان در سطحی وسیع باعث شده تا از این روش برای تشخیص این بیماری استفاده شود. 

ضمن اینکه معاینه دندان و لثه، معمولا هر شش ماه یک بار ضروری است. مسلما تشخیص کامل آسیب‌های دندانی با معاینه چشمی امکان پذیر نیست. برای کنترل دقیق از وضعیت لثه، دندان و ریشه‌ها لازم است از گرافی دهان و دندان استفاده شود. 

گرافی دندان چه آسیب‌هایی را نشان می‌دهد و چگونه انجام می‌شود؟

گرافی دندان، ناهنجاری و آسیب‌های موجود در دهان و دندان را بررسی می‌نماید. در این گرافی که توسط دستگاه (OPG) انجام می‌شود، کلیه بیماری‌های دندانی مانند آبسه، شکستگی فک، دندان‌ها و موارد دیگر قابل مشاهده هستند. همچنین با کمک رادیوگرافی می‌توان به وجود ناهنجاری‌های فک، آسیب‌های استخوانی و … نیز پی برد. برای عکس‌برداری از دندان به شیوه پرتوگرافی از اشعه X استفاده می‌کنند. 

نحوه گرفتن عکس رادیوگرافی دندان به این شکل است که بیمار روی یونیت قرار می گیرد. سپس، چانه خود را بر لبه دستگاه رادیوگرافی می گذارد. دندانپزشک دستگاه را باید به نحوی تنظیم نماید که تمام فک بیمار اسکن شود. با روشن شدن دستگاه و تابش اشعه ایکس، اسکن دندان ها شروع می شود. این شیوه از عکس برداری فاقد هر گونه درد بوده و عملی بسیار ساده است. مدت زمان عکس برداری تنها نه الی بیست ثانیه زمان می برد. 

رادیوگرافی دهان و دندان

آشنایی با انواع گرافی دندان 

گرافی دندان، به دو صورت داخل دهانی و خارج از دهان انجام می‌شود. هر یک از این شیوه‌ها دارای مزایایی است و از نظر تکنیک عکس‌برداری با هم متفاوت هستند. هر دو روش یک سری امکاناتی را به دندانپزشک می‌دهد تا بتواند به خوبی بیماری را معاینه کرده و آن را تشخیص دهد. 

در ادامه به صورت مجزا هر یک از دو روش توضیح داده می شود. 

1. رادیوگرافی داخل دهانی 
2. عکس برداری خارج دهانی 

در ادامه این دو روش را توضیح داده‌ایم. 

۱. معرفی رادیوگرافی داخل دهانی 

رادیوگرافی داخل دهانی، از متداول‌ترین نوع تصویربرداری از این ناحیه است. این نوع تصویربرداری قابلیت به نمایش گذاشتن جزئی‌ترین مشکلات و بیماری‌های مربوط به دهان و دندان را دارد. کاربرد این نوع گرافی، تشخیص پوسیدگی و مشاهده ریشه دندان است. 

دندانپزشک از طریق گرافی داخل دهانی می تواند سلامت قسمت استخوانی اطراف دندان را بررسی کند. همچنین از این طریق می توان به وضعیت دندان های در حال رشد نیز پی برد. در ادامه به انواع رادیوگرافی داخل دهانی اشاره می کنیم. 

۳ نوع گرافی داخل دهانی 

گرافی داخل دهانی 

گرافی دندان و داخل دهانی دارای انواع مختلفی است. معروف ترین روش های تصویربرداری داخل دهانی عبارت هستند از :

۱. (Bitewing) عکس برداری دندان بایت وینگ

در رادیوگرافی دندان بایت وینگ(Bitewing)، بیمار یک قطعه کاغذ مخصوصی را بین دندان گرفته و عکس برداری انجام می شود. با این تکنیک، دندانپزشک قادر به دیدن تاج دندان خواهد بود. از این روش برای مشاهده و بررسی حفره های دندان ها استفاده می کنند.

۲. تصویربرداری دندان اکلوزال (Occlusal)

 در این عکس برداری دندان، با یک شات می توان کلیه دندان ها را مشاهده کرد. این تکنیک زمانی انجام می شود که فک بیمار بسته شده باشد. با این نوع عکس برداری می توان روی هم قرار گرفتن دندان‌های بالایی و پایینی را به خوبی بررسی کرد. چنانچه ناهنجاری آناتومیکی در کف یا سقف دهان وجود داشته باشد، با این شیوه قابل مشاهده خواهند بود. 

۳. عکس برداری دندان پری اپیکال (تک دندان)

رادیوگرافی دندان پری اپیکال (تک دندان) نیز همه قسمت های یک دندان از فک بالایی گرفته تا ریشه و تاج دندان را به نمایش می گذارد. با این شیوه از عکس برداری می توان هر نوع تغییر غیر عادی را که در ساختار فک و دندان ها به وجود آمده است، مشاهده کرد. 

معرفی عکس برداری خارج دهانی 

عکس برداری خارج دهانی نیز دارای انواع مختلفی است. رادیوگرافی دندان پانورامیک، تصویربرداری دندان توموگرافی، عکس‌برداری دندان سفالومتری و تصویربرداری دندان سیالوگرام از جمله آنها هستند. در ادامه به صورت جداگانه درباره انواع عکس برداری توضیح داده می‌شود. 

۴ نوع گرافی خارجی دهان

این روش ها در ادامه معرفی شده‌اند.

۱. گرافی دندان پانورامیک

در این نوع عکسبرداری، دستگاه گرد سر بیمار آرام می‌چرخد. در این شیوه، فقط یک بار اشعه از تمام محیط دهان عبور می‌کند. در این عبور، تمامی دندان‌ها اعم از فک بالا و پایین عکس برداری می‌شوند. در این تکنیک، دندانپزشک، آسیب‌های وارد شده به دندان را بررسی می‌کند. حتی دندان‌های عقل نیز قابل مشاهده هستند. دندانپزشک با این روش می‌تواند برای کاشت ایمپلنت نیز برنامه‌ریزی نماید. همچنین با کمک گرافی دهان و دندان پانورامیک، تشخیص تومورها و دیگر بیماری‌های مربوط به فک، امکان پذیر خواهند بود. 

۲. توموگرافی دندان 

توموگرافی دندان، با محو کردن سایر لایه‌ها و ایجاد یک لایه خاص از دهان، آن لایه را برجسته تر نشان می‌دهد. این شیوه کمک می‌کند تا دندانپزشک بتواند به ساختارهایی بپردازد که امکان دیده شدن در آن‌ها بسیار کم است. در واقع توموگرافی یک نوع عکس سه بعدی است که طول، پهنا و عمق دندان را نشان می‌دهد. 

۳. رادیوگرافی دندان به شیوه سفالومتری

در گرافی دندان به شیوه سفالومتری، تنها از یک طرف سر بیمار عکس برداری می‌شود. در این شیوه، ارتباط دندان‌ها با فک و مشخصات و ویژگی‌های هر دندان به خوبی قابل مشاهده است. دندانپزشک در صورت تجویز  ارتودنسی می‌تواند از تصاویر به دست آمده، اطلاعات کاملی از ساختار دندانی بیمار به دست آورد. 

۴. رادیوگرافی دندان به شیوه سیالوگرام

در این عکس برداری، یک ماده رنگی به ترشحات بزاق اضافه می‌شود. این ماده به خوبی می‌تواند غدد بزاق را در فیلم رادیوگرافی نشان دهد. خوب است بدانید، این غدد جزء بافت‌های نرم به شمار می‌رود و بدون مواد حاجب یا رنگی دیده نمی‌شود.

 بررسی مشکلات غدد بزاقی نظیر انسداد، از نظر درمان و تشخیص نوع پوسیدگی دندان‌ها اهمیت بسیاری دارند. گاه انسداد غدد بزاقی باعث می‌شود تا خشکی دهان روی داده و در نتیجه پوسیدگی دندان اتفاق بیفتد. 

انسداد غدد بزاق با پوسیدگی دندان‌ها ارتباط دارند

رادیوگرافی دندان توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن دندان) چیست؟

در این نوع رادیوگرافی، نمای داخلی دندان به شکل سه بعدی قابل نمایش است. در این تصویربرداری، اگر مشکلاتی در ساختار استخوان‌های فک، صورت و موارد دیگر وجود داشته باشد، قابل بررسی خواهند بود. همچنین کیست، تومور و شکستگی‌های استخوان نیز با کمک این تکنیک قابل تشخیص و بررسی هستند.  

مزایای رادیوگرافی دندان به صورت دیجیتال 

گرافی دندان را می‌توان با صورت دیجیتال نیز انجام داد. در این شیوه که برتری آن به اشعه ایکس اثبات شده است، مزایای بسیاری وجود دارد؛ به عنوان مثال، می‌توان مناطق مخفی را که در پوسیدگی بین دندان‌ها مشاهده نمی‌شوند، بررسی کرد. عفونت‌های استخوانی، بیماری‌های مربوط به لثه مانند پریودنتال، آبسه، کیست ها و موارد دیگر را نیز می‌توان با این شیوه تشخیص داد. 

 مزیت دیگر رادیوگرافی دیجیتال مشاهده فوری نتیجه آن در مانیتور کامپیوتر است. دندانپزشک می‌تواند کنتراست تصویر را کم یا زیاد کند. جزئیات تصویر با آپشن‌هایی که کامپیوتر در اختیار می‌گذارد، قابل تنظیم و بزرگنمایی است. 

تشخیص به موقع و درمان مشکلات دندان، لثه و دیگر قسمت‌های دندان با این روش امکان پذیر است. این شیوه از عکس برداری، در زمان و بودجه بیمار نیز صرفه‌جویی می‌کند. این نوع تصویربرداری، فاقد هر گونه درد و احساس ناراحتی است. همچنین، این فناوری به راحتی می‌تواند حجم زیادی از اطلاعات را در درایوهای کوچک ذخیره نماید. 

عکس برداری دیجیتالی از دندان

نتیجه گیری 

گرافی دندان و دهان یکی از ابزارهای متداول برای تشخیص و بررسی بیماری‌های مربوط به دهان و دندان است. دستگاه‌های مختلفی برای ارزیابی سلامت دهان و دندان به کار گرفته می‌شوند. با کمک اشعه ایکس می‌توان انواع بیماری‌ها، ناهنجاری‌ها و وجود کیست و تومور در دهان، دندان، فک و صورت را مشاهده کرد. ناگفته نماند، این شیوه از تشخیص، گرانقیمت نیست و هزینه‌های زیادی را به بیمار تحمیل نمی‌کند. 

سوالات متداول 

آیا رادیوگرافی دهان و دندان برای سلامت بیمار مضر است؟ 

خوشبختانه اگر بیمار در معرض تابش اشعه ایکس قرار بگیرد، مشکلی برای سلامت او به وجود نمی‌آورد. میزان دوز این اشعه بسیار ناچیز است و کارشناسان حوزه سلامت آن را نادیده می‌گیرند. گرافی دندان و دهان با رادیوگرافی پزشکی تفاوت دارد. 

اشعه ایکس چیست؟ 

اشعه ایکس انرژی است که از اجسام سخت عبور کرده و توسط آنها به دام می‌افتد. از همین رو، در تصاویر به دست آمده، شما شاهد قسمت‌های سفید رنگی هستید که در ناحیه‌ای تیره رنگ قرار دارند. ناحیه سفید، همان جسم سخت است که از بافت‌های نرم اطراف خود متمایز شده است. 

تفاوت سی تی اسکن دندانی با سی تی اسکن معمولی یا مخروطی در چیست؟ 

در سی تی اسکن دندانی، دستگاه دور سر بیمار به چرخش در می‌آید. با بازتابش اشعه ایکس، تمامی حفره دهان، دندان‌ها، فک بالا و پایین و حتی صورت نیز در تصویر حضور خواهند داشت. این شیوه از عکس برداری در مطب نیز قابل انجام است، اما در سی تی اسکن معمولی تصاویر گرفته شده، امکان بررسی کامل را به دندانپزشک نمی‌دهند. 

منابع 

• https://www.radiologymarkazi.ir/article/30061/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86
• https://manadent.com/blog/154-how-to-take-dental-radiograph
• http://nooraradiology.com/Page/?id=2950