over  شدن در عصب کشی دندان

فرآیند پر کردن کانال ریشه در عصب کشی یکی از مهمترین فرآیندهای این عمل است؛ اما پر کردن بیش از حد یک عامل مهم در شکست درمان ریشه است و باید از پر کردن بیش از حد کانال ریشه در طول فرآیند عصب کشی پرهیز کرد. عوامل زیادی می‌تواند سبب پر شدن بیش از حد در عصب ‌کشی شود که باعث ایجاد احساس ناخوشایند برای بیمار می‌شود. برخی از این عوارض شامل درد شدید، ضایعه پری اپیکال، تغییر رنگ لثه، شکستگی رباط پریودنتال یا حتی پارستزی است. راه‌های مختلفی شامل درمان ریشه معمولی و حتی جراحی ریشه برای غلبه بر پر شدن بیش از حد کانال ریشه وجود دارد. 

ما در کلینیک دندانپزشکی شبانه‌روزی زاگرس علاوه بر خدمات تخصصی دندانپزشکی، مقالات تخصصی این حوزه را ارائه می‌دهیم تا نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان و خدمات دندانپزشکی ایفا نماییم. هدف این مقاله ارائه اطلاعات مفیدی در مورد علت پر شدن بیش از حد کانال ریشه یا اصطلاحا overfilling در عصب کشی و عواقب ناشی از آن، نحوه مدیریت پر شدن بیش از حد و کلیه اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از پر شدن بیش از حد است.

عصب کشی موفق

هدف کلی از عصب کشی یا درمان ریشه حفظ ماندگاری دندان‌ها تا حد امکان در دهان است. درمان ریشه سه مرحله را طی می‌کند:

·        آماده سازی بیومکانیک فضای پالپ

·        استریل کردن کانال ریشه

·        پر کردن کانال ریشه

اگر مرحله قبل از پر کردن به درستی و کافی انجام شود، نمی‌توان مانع از موفقیت عمل درمان کانال ریشه شد. هدف از پرکردن کانال ریشه پر کردن یا مسدود کردن تمام کانال ریشه و ایجاد یک مهر و موم محکم بر روی سوراخ اپیکال دندان است؛ به طوری که از هر گونه احتمال بروز عفونت ثانویه ناشی از حفره دهان یا نشت بافت اطراف رادیکولار به داخل سیستم کانال ریشه جلوگیری نمود. از نظر بالینی، موفقیت درمان ریشه را می‌توان با عکس برداری، علائم بالینی و یا بررسی‌های بافت شناسی و ایمونوپاتولوژیک تعیین کرد. در حالت ایده‌آل، مرحله پر کردن کانال ریشه باید به پر کردن هرمتیکی برسد که مرحله مهمی برای دستیابی به یک درمان ریشه موفق است.

اشتباهات رایج در عصب کشی

پس از آمارگیری از تمام عمل‌های عصب کشی، اغلب مواردی از شکست درمان ریشه به دلیل عفونت باکتریایی یا به دلیل روش‌های اشتباه در طول فرآیند درمان ریشه مشاهده می‌شود. اشتباه‌های رایج را می‌توان به دو گروه طبقه‌بندی کرد. اولین گروه شامل استفاده ناکافی از آرسنیک در حین پاکسازی پالپ دندان است که باعث بروز پریودنتیت می‌شود. اشتباه دوم شامل عوارض پیش آمده در طول فرایند درمان ریشه نظیر سوراخ شدن ناحیه دو شاخه یا سه شاخه شدن دندان خلفی در حین کاوش کانال ریشه، شکسته شدن ابزار در کانال ریشه یا استفاده بیش از حد ماده پرکننده و عبور بیش از حد از سوراخ آپیکال است.

تحقیقات نشان می دهد که ۶۰ درصد از شکست درمان ریشه ناشی از پرکردن کانال ریشه است. همچنین دیگر تحقیق انجام شده، نشان می دهد که شکست درمان ریشه به دلیل پر کردن غیر هرمتیک تا ۶۷ درصد است.

پر کردن بیش از حد، علل و نتایج

در حال حاضر مشخص شده است که میزان موفقیت درمان‌های ریشه با پر کردن بیش از حد کاهش می‌یابد. ماده پرکننده کانال ریشه به صورت خمیری یا به صورت جامد است. عوامل متعددی وجود دارد که باعث پر شدن بیش از حد کانال ریشه می‌شود که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

·      استفاده بیش از حد از ماده پر کننده در کانال ریشه، اندازه گیری نادقیق طول کانال

·      عدم عکسبرداری قبل، در طول و بعد از فرآیند درمان

·      فشار دادن بیش از حد به ماده پرکننده

·      از بین رفتن مقاومت به دلیل آماده سازی ناکافی کانال ریشه

·      استفاده از تکنیک تزریق برای پر کردن کانال ریشه

·      مهر و موم نامناسب آپیکال

·      عدم مهارت دندانپزشک

اثر پرکردن دندان بیش از حد متفاوت است و بر اساس نوع ماده پرکننده، مقدار ماده پرکننده که از سوراخ آپیکال عبور می‌کند، و میزان فراتر رفتن ماده پرکننده از سوراخ آپیکال تعیین می‌شود. بر اساس این سه عامل، شایع ترین عوارض پرکردن بیش از حد و واکنش التهابی بافت پری اپیکال است که باعث درد شدید همراه با تورم بافت، شکستگی رباط پریودنتال و ضایعه پری اپیکال می‌شود. اثرات دیگر نکروز استخوان آلوئولار در ناحیه پری آپیکال غشای مخاطی تغییر رنگ پوشش دهنده آپکس دندان یا حتی یک عارضه عصبی مانند پارستزی است.

درمان پر کردن بیش از حد

امروزه چندین درمان برای غلبه بر پر شدن بیش از حد در طول درمان ریشه دندان وجود دارد. این روش‌ها شامل ۱) بدون جراحی، ۲) درمان معمولی ریشه یا ۳) انجام جراحی ریشه هستند که در ادامه هر کدام را توضیح خواهیم داد:

۱)   روش بدون جراحی

در موارد خاص، بسته به نوع ماده پرکننده استفاده شده و میزان عبور ماده پرکننده از سوراخ آپیکال، نیاز است تا اقدام اصلاحی انجام گیرد. اگر ماده پرکننده زیست سازگار باشد، به عنوان مثال تیتانیوم، و بیش از ۱ میلی متر از سوراخ آپیکال عبور نکند، هیچ اقدام یا اقدامات اصلاحی لازم نیست. اگر ماده پرکننده بتواند به شکل خمیر دوباره جذب بدن ما شود، همین رویکرد اعمال می‌شود.

۲)   درمان معمولی ریشه

اگر ماده پرکننده ای که از سوراخ آپیکال می‌گذرد نتواند دوباره جذب شود یا زیست سازگار باشد اما از سوراخ اپیکال بیش از ۱ میلی‌متر عبور کند، اقدامات محافظه کارانه مانند درمان معمولی ریشه قابل اعمال است. این درمان شامل عکس برداری از دندان و خارج کردن تمام مواد پرکننده از کانال ریشه است. اگر ماده پرکننده زیست سازگار باشد، می‌توان از پخش‌کننده ریشه استفاده کرد. اما اگر خارج کردن ماده پرکننده هنوز دشوار است، می‌توان با دادن کلروفرم در کانال ریشه کمک کرد. همچنین می‌توان با استفاده از پنس یا هموستات آن را از کانال ریشه خارج کرد، در حالی که برای مواد پرکننده خمیری می‌توان از ریمور استفاده کرد. سپس، نوبت به آماده سازی مجدد کانال ریشه با اقدامات دقیق و کافی باید انجام شود و پس از پر کردن مجدد کانال ریشه با استفاده از ماده پرکننده جدید، و عکس برداری برای مشاهده دقت پر کردن می‌رسد.

۳)   جراحی ریشه

درمان پر کردن بیش از حد را می‌توان با انجام جراحی ریشه انجام داد. این یک اقدام سخت و شدید است که هر زمان که درمان محافظه کارانه با شکست مواجه شد، به عنوان آخرین گزینه توسط دندانپزشک انتخاب می‌شود. نشانه تشخیص شکست درمان ریشه معمولی، محو نشدن عارضه‌های پیشین قبل از درمان و ناتوانی دندانپزشک در دفع ماده پرکننده تحریک کننده بافت پری آپیکال کانال ریشه است. جراحی ریشه می‌تواند کورتاژ (اپیکو کورتاژ) یا اپیکو کتومی باشد. آپیکو کورتاژ اقدامی برای بیرون آوردن بافت‌ها در ناحیه اپیکال است و اپیکو کتومی یک اقدام جراحی برای بریدن آپکس دندان و خارج کردن برخی از بافت‌های اطراف است. پرکردن کانال ریشه را می‌توان قبل یا بلافاصله بعد از برش آپکس دندان انجام داد.

جلوگیری از پر شدن بیش از حد

برای جلوگیری از پر شدن بیش از حد در حین درمان ریشه، دندانپزشک‌ها باید با تاکید بر کار منظم و اصولی، موارد متعددی از جمله محاسبه دقیق طول کانال ریشه، استفاده صحیح از دستگاه‌ها داخل کانال و محاسبه مقاومت در حین آماده سازی کانال ریشه را رعایت نمایند. همچنین با عدم فشار بیش از حد به ابزار داخل کانال در طول فرآیند آماده سازی و به سمت ماده پرکننده در حین پرکردن کانال ریشه و استفاده به اندازه از ماده پرکننده، اقدامات محتاطانه انجام دهند. علاوه بر این، ماده پر کننده اعمال شده باید حداقل سطح سمی و مضر بودن را داشته باشد تا از آسیب بیشتر در هنگام پر شدن بیش از حد جلوگیری شود. چرا که از استفاده از مواد پرکننده حاوی فرمالدئید یا پارافرمالدئید می تواند اثرات مخربی برای بیمار ایجاد کند. همچنین دندانپزشک باید در انتخاب جنس خمیری برای ماده پرکننده دقت کند، زیرا کنترل آن در حین ریختن آن به کانال ریشه واقعاً دشوار است.

عوارض عدم درمان over شدن در عصب کشی

پر شدن بیش از حد ناشی از یک ماده پرکننده با جامد/ خمیری سمی می‌تواند اثرات بدی را برای بیماران ایجاد کند. گاهی اوقات، واکنش‌ها خفیف است (مانند التهاب موقت) اما در نهایت می‌تواند اثرات مخرب پر شدن بیش از حد را نیز به همراه داشته باشد، به طوری که به طور اجتناب ناپذیری بافت اطراف را تغییر شکل دائمی می‌دهد.

چندین محقق در مورد پر کردن بیش از حد ریشه کانال با اکسید زینک گزارش داده‌اند که چند بیمار به واکنش‌های التهابی دچار شده‌اند. برخی دیگر از محققان گزارش کردند که دو مکانیسم مهم عامل آسیب رشته های عصبی پس از پر شدن بیش از حد می‌شوند. اولین مکانیسم یک واکنش عصبی- شیمیایی در نتیجه حضور ماده پرکننده است و مکانیسم دوم آسیب و تخریب فیبرهای عصبی ناشی از اثر مکانیکی پس از فشار یا شکسته شدن ماده پرکننده است.

همچنین گزارش شده است که اگر رشته‌های عصبی برای چند هفته در تماس با فنل Phenol (یا مشتقات آن) باشند، آسیب عصبی دائمی رخ خواهد داد. حتی اگر پس از این آسیب درمانی صورت پذیرد، مدت زمان زیادی برای بهبودی نسبی نیاز است. علاوه بر این، فرآیند بهبودی تنها در صورتی می‌تواند اتفاق بیفتد که بافت اعصاب مانع از روند بازسازی رشته‌های عصبی نشود. اکسید زینک یک مشتق از فنل است که برای مدت طولانی در دنیای دندانپزشکی برای بی حسی موضعی استفاده می‌شد. این ماده قادر است به بافت‌ها نفوذ کند و باعث انعقاد پروتئین با غلظت کافی ‌شود. اکسید زینک اگر برای چند هفته در تماس با رشته‌های عصبی باشد، باعث آسیب دائمی عصبی می‌شود. با این حال، گزارش شده است که طی چند ماه در چندین مورد پر شدن بیش از حد با ماده پرکننده حاوی اکسید زینک، روند بهبودی خود به خودی عصبی رخ داده است.

جمع‌بندی

اور شدن در عصب کشی یکی از فاکتورهای شکست درمان عصب کشی است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که از ماده پرکننده در کانال ریشه بیش از حد استفاده شده باشد و یا اندازه گیری نادقیق طول کانال انجام شده باشد. این عارضه در صورتی که به موقع و بلافاصله پس از عصب کشی تشخیص داده نشود، سبب علایمی نظیر واکنش التهابی بافت پری اپیکال، درد شدید همراه با تورم بافت، تغییر رنگ لثه، شکستگی رباط پریودنتال و ضایعه پری اپیکال می‌شود. در صورتی که این عارضه به موقع درمان نشود، اثرات دیگری نظیر از بین رفتن رشته‌های عصبی اطراف ریشه می‌شود. 

کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی با دارا بودن کادری مجرب و استفاده از بهترین مواد و تجهیزات، آماده خدمت رسانی به مراجعان عزیز است. هدف ما پیشگیری از رخ دادن عوارضی نظیر over شدن در عصب کشی برای مراجعان محترم است. اگر هرگونه ناراحتی در دهان و دندان‌های خود پس از عصب کشی حس می‌نمایید، همین حالا با شماره‌های موجود در سایت تماس گرفته و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید تا در اسرع وقت با بالاترین کیفیت و کمترین هزینه، درمان اوور شدن در عصب کشی را آغاز نمایید.

سوالات متداول

علائم عصب کشی ناموفق چیست؟

شایع‌ترین علائم عصب کشی ناموفق، درد کشیدن تا چند روز پس از عصب کشی است. در صورت وقوع این امر، هرچه سریع‌تر با عکس‌برداری، موفقیت عصب کشی را بررسی نمایید.

علل عصب کشی ناموفق چیست؟

برخی از این علل شامل وجود کانال‌های فرعی، توجه نکردن به مجراهای ریشه، پر کردن بیش از حد کانال ریشه و حتی ترمیم نامناسب دندان است.

عوارض عصب کشی دندان چیست؟

به طور معمول عصب کشی عوارضی ندارد اما در صورت ناموفق بودن عصب کشی، عوارضی نظیر درد در اطراف ریشه و تغییر رنگ لثه رخ می‌دهد. در صورت درمان نشدن این عوارض، رشته‌های عصبی اطراف ریشه به طور دائمی آسیب می‌بینند.

درمان over شدن در عصب کشی چیست؟

سه روش برای درمان اوور شدن در عصب کشی وجود دارد که شامل روش‌های غیر جراحی، جراحی معمولی و جراحی سخت وجود دارد که در نهایت باعث خروج ماده پر کننده اضافه از کانال ریشه می‌شود.

آیا دندان عصب کشی عفونت می‌کند؟

در صورتی که کانال ریشه به خوبی مهر و موم نشود، باکتری از طریق بافت اطراف ریشه به ریشه دندان نفوذ می‌کند و باعث بروز عفونت می‌شود. در صورتی که مدتی پس از عصب کشی دچار التهاب در اطراف ریشه دندان شدید، سریعا به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.