خطرات و عوارض رادیولوژی OPG؛ بررسی مزایا و معایب و نکات مراقبتی
آیا تا به حال برای درد و مشکلات دندان به مطب دندانپزشکی مراجعه کرده‌اید که نیاز باشد عکس OPG بیندازید؟ با خطرات و عوارض رادیولوژی OPG آشنا هستید؟ متخصصان دندان برای بررسی دقیق‌تر ساختار نهفته از عکس‌های رادیولوژی کمک می‌گیرند. این روش تصویربرداری با کمک اشعه ایکس انجام می‌شود و نمای کلی از دو فک بالا و پایین دهان را به تصویر می‌کشد. به همین راحتی وضعیت دندان‌ها و آسیب‌های وارد شده نمایان و روند درمانی با اطمینان کامل آغاز می‌شود.
بیشتر مواقع بدون هیچ استرسی این عکس برداری را انجام و خود را در برابر این اشعه قرار می‌دهیم. غافل از اینکه هر روش درمانی با عوارض و خطراتی همراه است. پس برای درک بهتر اینکه خطرات رادیولوژی تا چه حد جدی است؟ آیا سلامتی بدن را تهدید می‌کند یا خیر؟ در ادامه همراه ما باشید تا به پاسخ تمامی این سوالات بپردازیم و همچنین به بررسی نحوه انجام و آمادگی قبل از آن می‌پردازیم.
رادیولوژی OPG چیست؟
قبل از بررسی خطرات رادیولوژی OPG، خوب است با عملکرد و کاربرد آن آشنا شوید. OPG مخفف عبارت Ortho Pantomo Gram است که بر پایه اشعه ایکس کار می‌کند. اشعه ایکس یکی از مهم‌ترین کشفیات بشر و پیشرفته‌ترین تجهیزات دندانپزشکی است که برای تشخیص بیماری‌ها و ناهنجاری‌های دهان و دندان کاربرد دارد. مراحل عکسبرداری با میزان ناچیزی از اشعه ایکس در محدوده‌ی دهان انجام می‌شود.
هدف دندانپزشک از رادیولوژی OPG مشاهده مشکلات و آسیب‌هایی است که به‌روش عادی قابل دیدن نیستند. داخل این عکس جزئیات فک بالا و پایین در قالب پانوراما به طور گسترده مشاهده می‌شود. دندانپزشک با بررسی آن، موقعیت دقیق و پوسیدگی دندان‌ها را حدس می‌زند. همچنین دندان‌های نهفته، وضعیت سلامتی ریشه، فک و لثه‌ها به‌طور کامل قابل تشخیص است.
عوارض رادیولوژی OPG؛ آیا واقعاً خطرناک است؟
اینکه به نتیجه برسیم، عکس برداری به‌روش OPG خطرناک است یا خیر، باید سطح قدرت اشعه را بدانیم. تشعشعات این تصویربرداری بسیار پایین و در اندازه‌ای گرفته شده است که سلامتی کودکان و بزرگسالان را به خطر نمی‌اندازد. اما خانم‌های باردار بهتر است از این اشعه دوری کنند. زیرا احتمال بروز اختلال در رشد جنین وجود دارد. پس اگر فکر می‌کنید باردار هستید، حتماً این موضوع را با پزشک یا اپراتور دستگاه در میان بگذارید.
معمولاً توصیه می‌شود عکس رادیولوژی را به بعد از دوران زایمان موکول کنید. در دوران شیردهی نیز انجام این عکس برداری پیشنهاد نمی‌شود. اما در مواقع ضروری، با استفاده از محافظ‌های سربی احتمال برخورد اشعه به جنین کاهش می‌یابد.
موضوع دیگری که در مورد خطرات عکس OPG مطرح می‌شود، احتمال سرطان‌زا بودن آن است. براساس مشاهدات، در تماس بودن با اشعه ایکس موجب جهش DNA می‌شود و در آینده احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد. اما از آنجا که قرار نیست در طولانی مدت زیر اشعه قرار گیرید، رخ دادن این عارضه بسیار نادر است.
کاربرد و فواید رادیولوژی OPG
آلت: مزایای رادیولوژی OPG
- بررسی وضعیت فک‌های بالا و پایین برای ایمپلنت و دندان مصنوعی
- مشاهده ناهنجاری‌های مادرزادی، شکستگی‌ها، در رفتگی‌های فک و آسیب‌های ناشی از اتفاقات مشاهده و معاینه بعضی صدمات ورزشی وارد شده به دندان مخصوصاً در بچه‌ها که پنهان است و قابل دیدن نیست.
- دیدن پوسیدگی دندان‌ها، ارزیابی رشد دندان‌ها و معاینه دندان عقل قبل از کشیدن
- مشکلات مربوط به مفصل گیجگاهی
- مشکلات لثه از قبیل آبسه، تومور و کیست و غده‌های سرطانی
- احتمال وجود سینوزیت و عفونت دندان‌ها
- مشاهده و معاینه دندان‌هایی که هنوز رشد نکرده و از لثه بیرون نیامده‌اند.
- مراحل عکسبرداری در زمان بسیار کوتاهی و بدون هیچ‌گونه درد و ناراحتی برای بیمار انجام می‌پذیرد و عوارض جانبی ندارد.
- پس از انجام عکسبرداری دیگر هیچ‌گونه اشعه ای روی سر و صورت و بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
آمادگی قبل از گرفتن رادیولوژی OPG
رعایت موارد زیر از بروز خطرات عکس رادیوگرافی دندان پیشگیری می‌کند:
- قبل از گرفتن عکس OPG نیاز به آمادگی خاصی نیست. عکسبرداری سریع، آسان و بدون درد است و مستلزم اعمال مراقبتی زیادی نیست.
- تکنسین دندانپزشکی از شما می خواهد هر گونه جواهرات فلزی و تزیینی مثل گردنبند، گوشواره، پیرسینگ، سنجاق مو و هر وسیله دارای قطعه‌ای فلزی مثل عینک و سمعک را از سر و صورت خود جدا کنید. (این کار به دلیل این است که قطعات فلزی باعث ایجاد سایه روی دندان‌ها می‌شود.)
- در حالی که بدون حرکت مقابل دستگاه ایستاده‌اید، دهان خود را روی قطعه کاملاً استریل شده یا با وسیله پلاستیکی محافظت شده، بگذارید و آن را به آرامی گاز بگیرید.
- حدوداً نیم دقیقه صبر کنید تا عکس برداری از دهان و دندان‌های شما انجام شود.
پس از پایان مراحل برای رعایت بهداشت از شما خواسته می‌شود پوشش پلاستیکی را داخل سطل بیندازید.
نکات مهم برای عکسبرداری OPG
همان طور که متوجه شدید، خطرات و عوارض رادیولوژی OPG نسبت به کارکردهای مفید آن بسیار کم و ناچیز است. با این حال، توجه به نکات زیر ضروری است:
- در مرحله نخست، برای اطمینان از حاصل کار بهتر است به مکان‌هایی که هنوز از دستگاه‌های قدیمی استفاده می‌کنند مراجعه نکنید.
- زنان باردار قبل از انجام عکس رادیولوژی دندان باید برای اطمینان از عدم بروز هرگونه خطر برای جنین در حال رشد، با پزشک خود مشورت نمایند.
- مراجعه کنندگان دارای مشکل تیروئید، به دلیل حضور غده تیروئید در گردن آنها رادیولوژی را از دهان انجام می‌دهند. زیرا غده در فاصله بسیار اندکی از دهان قرار دارد و احتمال پرتوگیری تیروئید از این دستگاه (به‌ویژه در کودکان) بالاست. به همین دلیل، بهتر است هنگام انجام مراحل عکس برداری از محفاظ مخصوص روی تیروئید و گردن استفاده شود.
- برخی ویژگی‌های ژنتیکی در برابر اشعه، متفاوت عمل می‌کنند. برای مثال، افرادی دارای سیستم ایمنی ضعیف در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگر افراد قرار دارند.
وظایف تکنسین برای پیشگیری از عوارض اشعه رادیولوژی
همان طور که مراجعه کننده باید یک سری نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت کند، تکنسین رادیولوژی نیز مستلزم رعایت نکاتی برای دستیابی به نتیجه رضایت بخش است. توجه به این وظایف احتمال بروز خطرات و عوارض رادیولوژی OPG را نیز کاهش می‌دهد.
وظایف رادیولوژیست به‌قرار زیر است:
- رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مواقعی که مراجعه کننده فعلی یا مراجعه کننده قبلی آثار بیماری واگیردار یا قابل انتقال در آنها مشاهده می‌شود.
- رعایت و پیروی درست از پروتکل‌های پزشکی برای مواقع خونریزی، اورژانسی و اضطراری و…
- بررسی دقیق سوابق و پرونده پزشکی بیمار برای اطمینان از این که انواع روش‌های عکسبرداری برای بیمار آسیب یا ناراحتی ایجاد نمی‌کند.
- در جریان قرار دادن مراجعه کننده درباره نحوه و مراحل انجام عکسبرداری برای مواقعی که او دارای سابقه بیماری‌های قلبی یا اختلال اعصاب و روان است.
- تکنسین رادیولوژی باید به‌دقت سر بیمار را در محل مورد نظر قرار دهد و از نبودن هر گونه وسیله فلزی در سر بیمار اطمینان کامل حاصل کند.
عکس OPG دندان چه مدت اعتبار دارد؟
به‌طور کلی، هر عکس OPG شش ماه اعتبار دارد و همچنین این عکس با نظر پزشک در بیماران مختلف با توجه به نوع درمان و مراقبت‌های مورد نیاز، متفاوت است.
سخن پایانی
دندانپزشکان و دندان سازان برای تشخیص دقیق‌تر و عملکرد بهتر در حرفه خود احتیاج به ابزار امکان‌هایی بیش از اختیارات در مطب و کلینیک دندانپزشکی خود دارند. اینجاست که از اهمیت تکنولوژی و پیشرفت در انواع عکس‌برداری‌ها پرده برداشته می‌شود. این عکس‌ها مشکلات و آسیب‌هایی را برای پزشک و دندانساز قابل مشاهده و قابل دسترسی آسان می‌کنند که بدون آنها هیچ‌وقت امکان‌پذیر نیست.
سوالات رایج
تفاوت عکس OPG با عکس رادیولوژی دندان چیست؟
عکس OPG شامل تمام دندان ها و استخوان فک است. اما عکس معمولی از یک یا چند دندان گرفته می شود.
آیا عکس OPG برای کودکان خطرناک است؟
حساسیت کودکان نسبت به بزرگسالان برای قرارگیری در برابر اشعه بیشتر است. توصیه می شود کودکان ۳ سال و بزرگتر هر ۶ الی ۱۲ ماه در برابر اشعه قرار گیرند.
