اشعه ایکس از آن دسته از تکنولوژی‌های پزشکی است که از دهه‌ها پیش در تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف به کار گرفته شده است. از ابتدای کشف آن توسط ویلهلم رونتگن در سال ۱۸۹۵، این فناوری به عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در حوزه پزشکی شناخته شد. عکسبرداری از دندان با استفاده از اشعه ایکس یکی از کاربردهای گسترده این فناوری است که در تشخیص و درمان بیماری‌های دندان، فک و صورت مؤثر بوده و به دندانپزشکان امکان مشاهده دقیق و دسترسی به اطلاعات اساسی در مورد ساختارهای داخلی دندان و بافت‌های اطراف را می‌دهد.
در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس به معرفی انواع مختلف اشعه ایکس موجود برای دندان و استفاده از اشعه PA در دندانپزشکی می‌پردازیم. همچنین، اهمیت این تکنیک در تشخیص امراض دندان و نحوه مفید و دقیق بررسی ساختارهای دندان با استفاده از اشعه ایکس را بررسی خواهیم کرد.
تصویر PA در دندانپزشکی چیست؟
اشعه ایکس پری اپیکال (PA) به یک اشعه ایکس منفرد اشاره دارد که برای نشان دادن یک منطقه خاص نگران کننده از دندان گرفته می‌شود. اگر دندان درد دارید، دندانپزشک شما احتمالاً یک فیلم PA را برای دیدن کل دندان از جمله ریشه توصیه می‌کند. توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی یا اشعه ایکس سه بعدی از روش‌های گرفتن این عکس هستند.
انواع اشعه ایکس
جرمگیری کردن و معاینه منظم بخشی از مراقبت سلامت دهان و دندان است. با این حال، اشعه ایکس معمولاً برای تشخیص مشکلات قبل از بروز آنها و برای تشخیص مشکلات موجود استفاده می‌شود. البته، انواع مختلفی از اشعه ایکس وجود دارد که دندانپزشک شما می‌تواند ارائه دهد. اگر می‌خواهید برای اشعه ایکس بعدی خود آمادگی بهتری داشته باشید، باید انواع مختلف اشعه ایکس و زمانی که ممکن است به آنها نیاز داشته باشید را بدانید.
برای دستیابی به دقیق ترین و پیچیده ترین تصویر دهان بیمار، استفاده از ترکیبی از قالب‌ها و انواع اشعه ایکس رایج است. در ادامه لیستی از انواع مختلف اشعه ایکس مورد استفاده در دندانپزشکی زیبایی، ایمپلنت و ترمیمی، دلیل استفاده از آنها و تعداد دفعات مورد نیاز آن را با هم بررسی می‌کنیم.
اشعه ایکس اکلوزال Occlusal X-Ray
اشعه ایکس اکلوزال برای تصویربرداری از آنچه در داخل سقف یا کف دهان می‌گذرد طراحی شده است که به دندانپزشک کمک می‌کند تا رشد و قرارگیری کامل دندان را ببیند. از این اشعه برای کشف اینکه چرا دندان‌ها هنوز رویش نیافته‌اند یا برای تشخیص دندان‌های اضافی که می‌توانند به دندان‌های دائمی سالم آسیب برسانند، استفاده می‌شود.
این نوع اشعه ایکس برای تشخیص شکاف کام یا شکستگی نیز کاربرد دارد. کیست‌ها، آبسه‌ها یا توده‌های سخت یافت شده را نیز می‌توان با اشعه ایکس اکلوزال تشخیص داد.
اشعه ایکس رادیوگرافی پانورامیک ، ارتوپانتوموگرام (OPG x-ray)
اشعه ایکس پانوراما از دستگاه خاصی استفاده می‌کند که یک تصویر از کل دندان‌های بالا و پایین شما می‌گیرد. نتیجه یک تصویر دو بعدی از دهان سه بعدی شماست. اگر از عوارض مکرر پوسیدگی دندان رنج می‌برید یا در گذشته کارهای عمده دندانپزشکی انجام داده اید، ممکن است دندانپزشک شما هر از چند گاهی یک عکس برداری با اشعه ایکس پانورامیک (OPG) را توصیه کند تا مطمئن شود که همه چیز درست عمل می‌کند.
اشعه ایکس پانورامیک ممکن است به عنوان یک روش رایج اشعه ایکس مورد استفاده قرار گیرد و اغلب برای آماده سازی برای اقدامات دندانپزشکی بزرگ مانند گرفتن بریس استفاده می‌شود. همچنین دندانپزشکان معمولاً از آن برای تشخیص عوارض عمده ای مانند تومورهای فک، کیست و سینوزیت استفاده می‌کنند.
رادیوگرافی پانورامیک، یک معاینه با اشعه ایکس دندان دو بعدی است که کل دهان شامل دندان‌ها، فک بالا و پایین، ساختارهای اطراف و بافت را در یک تصویر می‌گیرد.
تعداد دفعات مورد نیاز این اشعه معمولا هر سه تا پنج سال یا بسته به نیاز بیمار در نظر گرفته می‌شود. رادیوگرافی پانورامیک یک نمای کلی از کل دهان بیمار ارائه می‌دهد. به ویژه برای تشخیص مشکلات دندان عقل، ساختار فک و انحراف حفره بینی مفید است.
اشعه ایکس بایت وینگ (Bitewing X-Ray)
اشعه ایکس بایت وینگ بسیار رایج است و اغلب برای مقاصد پیشگیرانه گرفته می‌شود زیرا راهی عالی برای مشاهده هرگونه پوسیدگی بین دندان‌ها یا زیر خط لثه است. اصطلاح bitewing از نحوه گاز گرفتن بیماران از فیلم اشعه ایکس ناشی می‌شود. این نوع اشعه ایکس را می‌توان درست روی صندلی دندانپزشکی گرفت.
اشعه ایکس بایت وینگ نیز معمولا برای تعیین محل منبع ناراحتی دندان استفاده می‌شود. بسیاری از مطب‌های دندانپزشکی مدرن دیگر از فیلم استفاده نمی‌کنند. در عوض، آنها از یک سنسور استفاده می‌کنند که اشعه ایکس را برای بررسی توسط دندانپزشک به کامپیوتر می‌فرستد. این نوع عکسبرداری روند را کمی سریعتر می‌کند زیرا مجبور نیستند فیلم را ظاهر کنند.
گرفتن این تصاویر یک فرآیند دو مرحله‌ای ساده است که در آن به بیماران پانل‌های لایه نازکی داده می‌شود تا آنها را گاز بگیرند و سپس دوربین را خارج از ناحیه‌ای که در حال عکسبرداری است قرار می‌دهند.
دفعات مورد نیاز معمولا یک بار در سال یا در صورت نیاز برای درمان تعداد بیشتری است. بایت وینگ‌ها موثرترین رادیوگرافی برای تشخیص پوسیدگی و تحلیل استخوان هستند. همچنین برای بررسی وضعیت و کیفیت روکش‌های موجود و سایر ترمیم‌های دندان استفاده می‌شوند.
اشعه ایکس پری اپیکال (PA)
بایت وینگ‌ها بیشتر دندان را نشان می‌دهند، اما اگر دندانپزشک شما نیاز به بررسی کامل کل دندان یا استخوان فک دارد، اشعه ایکس پری اپیکال Periapical X-Ray انتخاب بهتری است. این نوع اشعه ایکس تصویری از کل دندان و قسمت اندکی از ریشه دندان را می‌گیرد.
اشعه ایکس معمولاً کل ردیف بالایی یا پایینی دندان‌ها را در یک تصویر می‌گیرد. اگر دندانپزشک شما مشکوک به آسیب به نوک ریشه دندان یا مشکلات استخوان فک باشد، ممکن است از این نوع اشعه ایکس استفاده کند. رادیوگرافی پری اپیکال یک نوع اشعه ایکس است که برای هدف قرار دادن دندان‌های خاص استفاده می‌شود. آنها کل دندان را از تاج تا انتهای ریشه و استخوان‌هایی که دندان را نگه می‌دارند نشان می‌دهند.
تعداد دفعات مورد نیاز PA با توجه به نیاز بیمار تعیین می شود. به احتمال زیاد زمانی که بیمار در یک منطقه خاص از دندان احساس درد و نگرانی دارد از این نوع اشعه استفاده می‌شود. اشعه ایکس پری اپیکال برای یافتن مشکلات دندانی زیر خط لثه یا در فک، مانند دندان‌های نهفته، آبسه‌ها و تغییرات استخوانی مانند برخی بیماری‌ها مفید است.
پروجکشن سفالومتری Cephalometric Projection
پروجکشن سفالومتری یک عکس اشعه ایکس از یک طرف کل سر است. این نوع اشعه معمولا توسط متخصصان ارتودنسی استفاده می‌شود. بنابراین آنها می‌توانند نحوه تناسب دندان‌ها و استخوان‌های فک را برای ایجاد یک برنامه درمانی که کل دهان را درگیر می‌کند، ببینند.
دندانپزشک شما همچنین ممکن است این نوع اشعه ایکس را برای تشخیص هرگونه عارضه گلو مانند توده یا سرطان پیشنهاد کند. در آخر، اگر از آپنه خواب رنج می‌برید، دندانپزشکان می‌توانند به شما کمک کنند. اما دندانپزشک شما ممکن است ابتدا عکسبرداری سفالومتریک را پیشنهاد کند تا ساختار گلوی شما را به وضوح ببیند و علت آپنه خواب را مشخص کند.
اشعه ایکس پرتو مخروطی Cone Beam X-ray
اشعه ایکس CBCT، cat-scan یاcone beam یک روش تصویربرداری است که از فناوری کامپیوتری برای تبدیل تصاویر دو بعدی به یک تصویر سه بعدی (۳ بعدی) استفاده می‌کند. در مقایسه با اشعه ایکس دو بعدی سنتی که یک تصویر صاف را نشان می‌دهد، تصویر سه بعدی تمام ابعاد و جنبه‌های دندان و استخوان اطراف را نشان می‌دهد.
معنای این امر برای بیمار، تشخیص دقیق یک منطقه نگران کننده است که بدون این فناوری امکان پذیر نبود. همچنین برای بیمارانی که جایگزینی دندان‌های از دست رفته را انتخاب کرده اند و قصد ایمپلنت کردن را دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اشعه ایکس سری تمام دهان (FMS)
یک FMS از ترکیبی از تمام اشعه ایکس که قبلا ذکر شد تشکیل شده است. تعداد دفعات مورد نیاز FMS هر سه تا پنج سال یکبار است. سری Full Mouth نمای عمیقی از کل دهان بیمار می‌دهد. این مجموعه ایده‌آل رادیوگرافی برای بیماران جدید است.
اشعه ایکس پری اپیکال (PA) چیست و چه زمانی به آن نیاز داریم؟
اشعه ایکس پری اپیکال معمولاً به عنوان بخشی از یک مجموعه کامل از اشعه ایکس دندان یا برای جداسازی یک دندان منفرد انجام می‌شود. برای تشخیص مشکلی است که به نظر می‌رسد از یک دندان منفرد یا بافت اطراف دندان بیرون می‌آید از اشعه ایکس پری اپیکال استفاده می‌کنند.
اگر بخواهید کلمه peri-apical را به مشتقات لاتین آن تجزیه کنید، peri- تقریباً به (در اطراف) ترجمه می‌شود و apical به نوک یا راس ریشه دندان اشاره دارد. اساساً، اشعه ایکس پری اپیکال، کل محیط دندان را تا نوک ریشه اسکن می‌کند.
اشعه ایکس پری اپیکال برای تشخیص چه مشکلاتی استفاده می‌شود؟
اشعه ایکس پری اپیکال برای دندانپزشکی مفید است که به دنبال یافتن و تشخیص مشکل دندان است. اشعه ایکس کل دندان از تاج تا نوک ریشه را اسکن می‌کند. اشعه ایکس پری اپیکال در تشخیص دندان نهفته، بیماری پریودنتال، تومورها، شکستگی و آبسه‌ها مفید است.
فرآیند عکسبرداری با اشعه ایکس پری اپیکال چگونه است؟
اشعه ایکس پری اپیکال نوعی اشعه ایکس داخل دهانی است. به این معنی است که فیلم اشعه ایکس به داخل دهان وارد می‌شود. در ادامه مواردی که در حین عکس برداری با آن رو به رو می‌شوید را با هم بررسی می‌کنیم.
- اول ایمنی
قبل از انجام عکسبرداری با اشعه ایکس، تکنسین پیش بند سربی و یقه تیروئید را به شما می‌دهد. اینها برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس استفاده می‌شوند.
- آماده سازی فیلم اشعه ایکس
دستیار دندانپزشک یک قطعه فیلم را در کیت XCP قرار می‌دهد. قسمت دارای فیلم دارای صفحه گزش عمودی خواهد بود. فیلم و نگهدارنده در کنار زبان قرار می‌گیرند و بیمار روی صفحه را گاز می‌گیرد تا فیلم ثابت و در موقعیت صحیح بماند.
- اشعه ایکس فعال می‌شود
هنگامی‌که کیت XCP در جای خود قرار گرفت و به طور محکم صفحه گزش را گاز می‌گیرید، تکنسین از اتاق خارج می‌شود و دستگاه اشعه ایکس را فعال می‌کند. آنها به سرعت برمی‌گردند و فیلم و کیت XCP را از دهان شما خارج می‌کنند.
- دندانپزشک یافته‌های خود را به اشتراک می‌گذارد
پس از بررسی تصاویر رادیوگرافی، دندانپزشک تشخیص نهایی را انجام می‌دهد و برنامه درمانی را توصیه می‌کند.
در اشعه ایکس پری اپیکال چه چیزی نشان داده می‌شود؟
این نوع اشعه ایکس کل دندان از تاج تا ریشه و همچنین بافت استخوانی اطراف و دندان‌های مجاور را نشان می‌دهد.
خطرات عکس PA چیست؟
همه اشکال تشعشع با درجاتی از خطر همراه هستند. خوشبختانه، اشعه ایکس دندان کم خطر در نظر گرفته می‌شود. یک رادیوگرافی پری آپیکال استاندارد فقط ۵ میکروسیورت تابش می‌دهد. در مقایسه، اشعه ایکس قفسه سینه ۱۰۰ میکروسیورت پرتو می‌دهد. در بیشتر موارد، هنگامی‌که یک پرتو ایکس پری اپیکال دریافت می‌کنید، نصف دوز تشعشعی را دریافت می‌کنید که فقط در یک دوره ۲۴ ساعته روی زمین دریافت می‌کنید.
جمع بندی
اشعه ایکس روشی مطمئن برای تشخیص بسیاری از عوارض دهانی است. زمانی که نیاز به عکس از یک دندان دارید و دندانپزشک می خواهد تمام ساختار دندان تا ریشه را بررسی کند از عکس PA استفاده می کند. اگر می‌خواهید درباره اشعه ایکس دندان بیشتر بدانید، یا اگر فکر می‌کنید نیاز به عکس‌های اشعه ایکس دهان دارید با کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس تماس بگیرید.
سوالات متداول
استفاده از عکس در دندانپزشکی چیست؟
اشعه ایکس دندان (رادیوگرافی) تصاویر داخلی دندان‌ها و فک شما هستند. دندانپزشکان از اشعه ایکس برای بررسی ساختارهایی مانند استخوان فک، اعصاب، سینوس‌ها و ریشه دندان‌ها استفاده می‌کنند.
هدف از تصاویر رادیوگرافی دندان چیست؟
دندانپزشکان از اشعه ایکس برای کمک به تشخیص آسیب‌ها و بیماری‌هایی که در طول معاینه بالینی دندان قابل مشاهده نیستند، استفاده می‌کنند. اینکه هر چند وقت یکبار باید عکسبرداری با اشعه ایکس یا رادیوگرافی انجام شود به عوامل خاصی مانند سلامت فعلی دهان، سن، خطر ابتلا به بیماری و هرگونه علائم یا نشانه‌های بیماری دهان بستگی دارد.
اشعه ایکس دهان چه نام دارد؟
انواع مختلفی از اشعه ایکس دندان وجود دارد که می‌توان آنها را با گیرنده (فیلم، سنسور یا صفحه) داخل دهان گرفت که به آن اشعه ایکس داخل دهانی یا خارج از دهان به نام اشعه ایکس خارج دهانی می‌گویند.
در اشعه ایکس دندان چه مواردی مشخص می‌شود؟
در بزرگسالان، از اشعه ایکس دندان می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد: نشان دادن نواحی پوسیدگی که ممکن است با معاینه دهانی قابل مشاهده نباشند، به خصوص نواحی کوچک پوسیدگی بین دندان‌ها استفاده می‌شود. پوسیدگی را که در زیر پر کردن موجود رخ می‌دهد شناسایی می‌کند. از دست دادن استخوان همراه با بیماری لثه را آشکار کنید.
اشعه ایکس پری اپیکال چیست؟
اشعه ایکس پری اپیکال کل دندان را از تاج در معرض دید تا انتهای ریشه و استخوان‌هایی که از دندان حمایت می‌کنند نشان می‌دهد. این اشعه ایکس برای یافتن مشکلات دندانی زیر خط لثه یا در فک مانند دندان‌های نهفته، شکستگی دندان، آبسه، تومور و تغییرات استخوانی مرتبط با برخی بیماری‌ها استفاده می‌شود.
