دندانپزشکی با کمک لیزر شاید یک روش نوین و امروزی به نظر برسد. اما استفاده از پرتوهای لیزر برای تسهیل درمانهای دندانپزشکی سابقهای طولانی دارند و میتوان گفت که قدمت آن به ۳۰ سال قبل باز میگردد. امروزه لیزر در درمانهای مختلف دندانپزشکی بیشتر از گذشته مورد استفاده قرار میگیرد و با توجه به مزیتهای فراوانی که نسبت به روش سنتی و معمولی دارد، دارای طرفداران بسیاری است. اگر میخواهید با کاربرد لیزر در دندانپزشکی بیشتر آشنا شوید پیشنهاد میکنیم تا پایان این مطلب از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس با ما همراه باشید.
لیزر چیست؟
لیزر (Laser) مخفف عبارت light amplification by the stimulated emission of radiation و به معنی تقویت نور به روش گسیل القایی تابش است. در واقع لیزر به دستگاه خاصی اشاره دارد که پرتوهای نور یا انرژی را از منبع خارجی میگیرد و با استفاده از روشهای خاصی در درون خود آن را چندین برابر تقویت میکند و به صورت پرتوهای نوری باریک و موازی با هم که دارای طول موج مشخصی هستند می تاباند. این پرتوها به صورت تابش خطی نور قابل مشاهده هستند. پرتوهای لیزری کاربردهای بسیاری در صنایع مختلف به ویژه پزشکی و دندانپزشکی دارند.
لیزر دندانپزشکی چیست؟
دستهای از لیزرها به صورت اختصاصی جهت انجام درمانهای دندانپزشکی طراحی و تولید شدهاند. به این نوع از لیزرها، لیزر دندان یا لیزر دندانپزشکی میگویند. لیزرهایی که در دندانپزشکی مورد استفاده قرار میگیرند کاملا بیخطر و ایمن هستند و با لیزرهای صنعتی متفاوتاند. بهطوریکه پرتوهای آنها دارای طول موجهای متفاوتی با لیزرهای صنعتی بوده و آسیبی به لثه و دهان بیمار وارد نخواهد کرد.
با توجه به اینکه طول موج لیزر دندانپزشکی در چه محدوده ای است، این لیزرها به دو نوع لیزر بافت سخت و لیزر بافت نرم تقسیمبندی میشوند که هر یک کاربردهای متفاوتی دارند. ازاینرو هنگام صحبت از کاربرد لیزر در دندانپزشکی منظور استفاده از لیزرهای بافت سخت و نرم است.
لیزر بافت نرم
به دستگاه های لیزری که فقط بر روی بافتهای نرم داخل دهان مثل لثه تاثیر دارند لیزر بافت نرم میگویند. این لیزرها دارای هیچگونه تاثیری بر روی بافتهای سختی مانند دندانها نیستند. از این رو عمدتا از آنها برای درمان مشکلات لثه استفاده میکنند. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین کاربردها و تواناییهای لیزر بافت نرم در تسهیل درمانهای دندانپزشکی اشاره میکنیم.
کاربرد لیزر بافت نرم در دندانپزشکی
- فرنکتومی
فرنومها در قسمتهای مختلف بدن موجود هستند و وظیفه آنها محدود نمودن حرکت اندامها و اعضای بدن است. فرنکتومیها ساختار نرمی دارند و در برخی مواقع میتوانند حجیمتر و بزرگتر از حالت نرمال باشند و مشکلاتی را به وجود آورند. به عنوان مثال در صورتی که فرنوم لب پایین یا بالا از حد طبیعی بزرگتر باشد میتواند موجب دیاستم یا فاصله بین دو دندان جلویی گردد. برای از بین بردن و بستن این فاصله نیاز است که فرنوم اضافی با استفاده از لیزر یا تیغ جراحی برداشته شود و بعد ارتودنسی و یا سایر درمانهای مورد نیاز مانند لمینت یا ونیر کامپوزیت صورت گیرد. امروزه فرنکتومی یا همان برداشتن فرنوم معمولا به کمک لیزر انجام میشود.
گاهی اوقات دندانها دچار تغییر رنگ میشوند و مسواکزدن و استفاده از خمیر دندانهای سفید کننده تاثیری بر روی رنگ آنها ندارد. در چنین مواقعی بلیچینگ دندان در مطب دندانپزشک میتواند بسیار موثر باشد. آفیس بلیچینگ با لیزر یا همان سفید کردن دندانها در مطب دندانپزشکی پروسهای است که در آن از ترکیبات شیمیایی سفید کننده جهت سفید کردن دندانها استفاده میکنند. در این فرایند بعد از ایزولهکردن دندانها و اطمینان حاصل نمودن از ایمنی بافت لثه، ژل هیدروژن پراکسید یا کاربامید پراکسید با غلظت بالا را بر روی دندانها قرار میدهند.
لازم است که اشاره کنیم این ژل به تنهایی موجب سفیدشدن دندانها نمیشود و با استفاده از یک عامل خارجی مانند نور فعال شده و قابلیت سفید کنندگی پیدا می کنند. معمولا از دستگاه لایتکیور برای فعال نمودن این ژل استفاده میشود. درصورتیکه این کار با استفاده از لیزر بافت نرم ( لیزر دیود) انجام شود به آن بلیچینگ با لیزر میگویند. بلیچینگ با لیزر دیود از رایجترین کاربردهای لیزر در دندانپزشکی محسوب میشود.
- آسان نمودن حرکات ارتودنسی
یکی از طولانیترین پروسههای درمانی در دندانپزشکی ارتودنسی است که معمولا ۱.۵ الی ۲ سال طول میکشد. طولانی بودن درمان موجب شده که بعضی از افرادی که نیازمند به ارتودنسی هستند از انجام آن صرف نظر کنند. اما با کمک کاربرد لیزر در دندانپزشکی درمان ارتودنسی سریعتر انجام شده و میتوان در مدت زمان کوتاهتری به نتایج دلخواه دست یافت.
در واقع لیزر به صورت غیر مستقیم باعث تسریع حرکات دندانها میشود. البته لازم است که اشاره کنیم عبارت ردیف کردن دندانها با لیزر بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و لیزر تنها میتواند طول دوره درمان را تا حدودی کاهش دهد. بیمارانی که دارای صبر و تحمل کمی هستند و به هر علتی نمیخواهند که دستگاههای ارتودنسی ثابت به صورت طولانی مدت بر روی دندانهایشان باشد میتوانند با ۳ الی ۴ مرتبه مراجعه به ارتودنتیست و استفاده از درمان ارتودنسی با لیزر این مدت زمان را کاهش دهند.
- بهبود رنگ لثه و رفع سیاهی آن
گاهی اوقات افراد با وجود روشن بودن رنگ پوستشان لثه تیره رنگی دارند. بهطوریکه قسمتهایی از لثه آنها سیاه و یا قهوهای است. این لکهها میتوانند به دلیل استفاده از بعضی داروها، ژنتیک و یا خالکوبی آمالگام ایجاد شده باشند. این مشکل در گذشته درمانی نداشت اما امروزه با کاربرد لیزر در دندانپزشکی لکهها به خوبی از بین میروند. به این صورت که دندانپزشک پرتوهای لیزر را به روی لثه می تاباند و رنگدانههای غیرطبیعی لثه مورد حمله قرار میگیرند.
- از بین بردن و حذف ضایعات بافت نرم
از رایجترین ضایعات بافت نرم داخل دهان میتوان به آفت دهان اشاره نمود. آفتها مرکزی سفید و روشن و حاشیهای قرمز یا زرد دارند. از جمله علائم ناخوشایند آفت دهان میتوان به مشکل در جویدن، سوزش دهان و مشکل در صحبت کردن اشاره نمود. هر فردی ممکن است در طول عمر خود بارها آفت دهان را تجربه کند و بدون نیاز به درمان پس از چند روز کاملا از بین رود. اما برخی از افراد به صورت مکرر آفتهای بزرگی میزنند که در چنین مواردی میتوانند از لیزر دندانپزشکی برای درمان آنها استفاده کنند. به این صورت که به کمک پرتوهای کم توان لیزر بافت نرم آنها را کاملا بر میدارند.
- نمایان کردن دندان نهفته و نیمه نهفته (اکسپوز)
برخی از بیماران دارای دندان نهفته و نیمه نهفته هستند. معمولا به دلیل کمبود فضا و رشد ناکافی فک و یا شلوغی سایر دندانها، دندان نمیتواند از لثه خارج شود. برای درمان ارتودنسی دندانپزشک لازم است که این دندانها را بیرون آورد. پس از خارج نمودن این دندانها نیز درگیر نیروهای ارتودنسی شده و با سایر دندانها حین درمان منظم میشود. البته گاهی اوقات نیز با توجه به شرایط بیمار دندانپزشک تصمیم میگیرد این دندان را از دهان بیمار خارج کند. امروزه این فرایند از طریق لیزر دندانپزشکی انجام میشود. به عبارتی میتوان گفت که آشکارسازی دندان نهفته از مهمترین کاربر لیزر در دندانپزشکی است و این فرایند بدون درد و خونریزی انجام میشود.
- اصلاح لبخند لثهای به کمک لیزر
مشخص بودن بخش زیادی از لثه حین لبخند زدن از جمله مشکلات شایع در میان برخی از مراجعهکنندگان به کلینیکهای دندانپزشکی است. این مسئله زیبایی طرح لبخند فرد را تحتتاثیر قرار میدهد. به عبارتی میتوان گفت این افراد دارای لبخند لثهای هستند و اصلاح این نوع لبخندها از مهمترین کاربردهای لیزر در دندانپزشکی محسوب میشود. به این صورت که بافت اضافه لثه با لیزر برداشته شده و خط لثه کمی عقبتر میرود. به اصلاح لبخند لثهای در دندانپزشکی، کانتورینگ لثه، لیفت لثه و یا ژنژیوکتومی نیز میگویند.
- کاهش دوره نقاهت پس از جراحی کاشت ایمپلنت
بهترین روش جایگزین دندانهای از دست رفته ایمپلنت است. برای استفاده از این روش باید در بافت لثه با استفاده از تیغ جراحی یک شکاف ایجاد شود تا ایمپلنت داخل استخوان فک قرار بگیرد. در واقع پیش از کاشت ایمپلنت متخصصان با ایجاد برش در بافت لثه و دریل کردن استخوان، پیچ ایمپلنت را داخل فک قرار داده و پس از کاشت پایه ایمپلنت در استخوان فک بافت برش خورده را بخیه میزنند. از اینرو دوره نقاهت بعد از ایمپلنت کمی طولانی است.
اما با استفاده از لیزر در دندانپزشکی دوره نقاهت کاشت ایمپلنت کمتر میشود. لیزر با برداشتن بافت اضافی لثه از عفونت و خونریزی لثه جلوگیری میکند و موجب اتصال بهتر لثه خواهد شد. از اینرو بهبودی بیمار در مدت زمان کوتاهتری اتفاق میافتد.
- بهبود یافتن هایپرپلازی لثه با لیفت لثه
تورم بافت لثه یکی از مشکلات برخی از مراجعهکنندگان است. این عارضه در بیمارانی که برای درمان ارتودنسی اقدام کردهاند بیشتر دیده میشود. در تورم لثه، لثه بیشتر از حد نرمال دندانها را پوشش میدهد. به همین دلیل نصب براکتهای ارتودنسی خیلی سخت میشود. در واقع وجود بافت اضافی لثه نمیگذارد که براکتها در جایگاه واقعی خود قرار بگیرند. ازاینرو دندانپزشک برای نصب براکتها باید بافت اضافی لثه را بردارد و به این پروسه درمانی لیفت لثه یا ژنژیوکتومی میگویند. گاهی اوقات تورم بافت لثه یا هایپرپلازی لثه در دوره درمان ارتودنسی اتفاق میافتد، اما اصلا جای نگرانی وجود ندارد و میتوان از لیزر بافت نرم برای رفع این مشکل استفاده کرد.
- کاهش یا از بین بردن تجمعات باکتریایی
زیر خط لثه گاهی اوقات به محلی برای تجمع باکتری ها تبدیل می شود، به این قسمت از دهان پاکت پریودنتال می گویند. معمولا قبل یا بعد از پروسه جرمگیری دندان برای از بین بردن و یا کاهش باکتری های زیر خط لثه که عامل شکل گیری بیماری های لثه هستند از لیزر درمانی استفاده می شود. با استفاده از لیزر می توان ریسک ایجاد بیماری مجدد لثه را به مقدار قابل توجهی کاهش داد.
- ترمیم کلاس V دندانها
دندانهای فک بالا و پایین میتوانند دچار پوسیدگی شوند. این پوسیدگی میتواند قسمتهای متفاوت دندان را درگیر کند و تنها در قسمت سطوح جونده شاهد پوسیدگی دندانها نیستیم. بر اساس اینکه پوسیدگی در کجای دندان رخ داده، پوسیدگی دندانها و ترمیم آنها در ۶ کلاس از I تا VI قرار میگیرد. پوسیدگیهای قسمت گردن یا طوق دندان که از نوع کلاس V یا ۵ هستند ترمیم آنها دشوارتر است. به منظور آسانتر نمودن پروسه ترمیم پوسیدگی این دندانها دندانپزشک قسمتی از بافت لثه موجود روی پوسیدگی را برش داده تا فضای بهتری برای ترمیم دندان پوسیده به وجود آید.
کاربرد لیزر بافت سخت در دندانپزشکی
لیزر بافت سخت نیز نوع دیگری از لیزر دندانپزشکی است. این لیزرها بر خلاف لیزرهای بافت نرم تنها به روی بافتهای سخت مثل مینای دندان موثر هستند. از کاربردهای لیزر بافت سخت در دندانپزشکی میتوان به نمونههای زیر اشاره نمود.
- تشخیص دقیق مشکلات دهان و دندان
امروزه با وجود اسکنرهای لیزری خاصی که تولید شدهاند تصاویر سه بعدی با کیفیت فوقالعاده بالا گرفته میشود.. تصاویر سه بعدی از ساختار دهان و دندان که از اسکنرهای لیزری به دست میآید میتوانند برای تحلیل و ارزیابی نتایج بالینی در درمانهایی مانند ارتودنسی و جراحی فک نیز بسیار موثر باشند. همچنین به کمک لیزر دندان دندانپزشک میتواند مشکلات مختلف دندان مانند پوسیدگی را تشخیص دهد و به موقع برای درمان آن ها اقدام کند.
- درمان و از بین بردن حساسیتهای حاد دندانی
اگر مینای دندان دچار تحلیل و سایش شود حساسیت شدید دندانی به وجود میآید. تحلیل مینای دندان علائم مختلفی دارد که از جمله آنها میتوان به حساس شدن دندانها اشاره نمود که حاصل بیرون زدن لایه نازک عاج دندان است.
لایه عاج در زیر مینا دندان قرار گرفته و دارای کانالهای باریکی به نام توبول است. هنگامی که هوای سرد یا گرم و یا مواد غذایی با دماهای متفاوت به این توبولها برخورد میکنند حساسیت شدیدی در دندان به وجود میآید. با استفاده از لیزر دندانپزشکی میتوان این حساسیت و درد دندانی را کاهش داد. معمولا این فرآیند با استفاده از لیزر دندان اربیوم انجام میشود.
- آسان نمودن فرایند پر کردن دندان
از دیگر کاربردهای لیزر در دندانپزشکی ترمیمی میتوان به ساده کردن درمان دندانهای پوسیده اشاره نمود. در روش معمولی پوسیدگی دندانها از طریق ابزارهای دستی مانند مته دندانپزشکی برداشته و ترمیم میشود. اما در روش لیزری، به جای مته و دریل از پرتوهای لیزر بافت سخت برای تراشیدن و حذف پوسیدگیها استفاده میکنند. پس از اتمام این فرایند دندانپزشک میتواند از مواد پرکنندهای مانند آمالگام، کامپوزیت و سرامیک استفاده کند. لیزر اربیوم- یاقوت پرکاربردترین لیزری است که برای این منظور مورد استفاده قرار میگیرد و دقت بالایی دارد، بهطوریکه کوچکترین آسیبی به پالپ دندان وارد نمیکند.
- جلوگیری از ایجاد پوسیدگی در دندانها
از لیزر در دندانپزشکی همچنین برای فعالکردن مواد پرکننده دندان و سخت شدن آنها در حفره دندان استفاده میکنند. به عنوان مثال لیزر میتواند خمیر کامپوزیت دندان را داخل حفره به خوبی سفت و سخت کند. علاوه بر این لیزر آرگون با توجه به قدرتی که در تغییر خواص سطحی عاج و مینای دندان دارد میتواند از دندانها در مقابل پوسیدگی جلوگیری کند و یا اینکه ریسک پوسیدگی آنها را کمتر نماید. از اینرو در ترمیمهای انجام شده با لیزر احتمال پوسیدگی دندان خیلی کمتر است.
- از بین بردن لکههای سفید بعد از ارتودنسی
جدا از لیزرهای بافت نرم، لیزرهای بافت سخت نیز پس از درمان ارتودنسی کاربرد جزیی دارند. معمولا بعضی از بیماران پس از برداشتن براکتهای ارتودنسی لکههای سفید رنگی بر روی دندان خود مشاهده میکنند. این اتفاق به دلیل برداشته شدن مواد معدنی از مینای دندان رخ میدهد و با استفاده از لیزر به راحتی میتوان این لکهها را برطرف نمود.
- راحت تر شدن پروسه روت کانال یا عصبکشی دندان
روت کانال تراپی یا ترمیم و درمان ریشه دندان از رایجترین اقدامات درمانی در دندانپزشکی است. هنگامی که پالپ (مغز دندان) دچار عفونت میشود عصبکشی دندان نیاز است. در روش معمولی برای دسترسی به پالپ دندان از دریلها و ابزارهای دستی استفاده میشود اما در روش لیزری این کار به راحتی و در کوتاهترین زمان ممکن انجام میشود. در واقع کاربرد لیزر در دندانپزشکی و درمان ریشه دندان موجب شده برداشتن عفونت و پالپ آلوده، شکل دادن به دندان و پرکردن آن به راحتی و بدون درد و خونریزی انجام شود.
- اپولیس یا چینهای بافت نرم
با استفاده از لیزر دندانپزشکی میتوان بدون آنکه به بخیه نیاز باشد چینهایی که به دلیل نامناسب بودن دندان مصنوعی در بافت نرم به وجود آمدهاند را بدون هیچگونه دردی درمان کرد.
- افزایش طول دندان
دندانپزشکان از لیزر در تغییر شکل بافت لثه (بافت نرم) و استخوان (بافت سخت) استفاده میکنند تا ساختار دندانی سالم بیشتر نمایان شود. به عنوان مثال عمل جراحی افزایش طول عاج دندان با لیزر با تغییر شکلی که ایجاد میکند موجب تقویت پایه دندان میشود.
- تومورهای خوش خیم
از دیگر کاربردهای لیزر در دندانپزشکی میتوان تومورهای خوش خیمی که در کام، لثه، اطراف گونه و لبها به وجود میآید را بدون درد و خونریزی و بدون نیاز به بخیه از بین برد.
استفاده از لیزر در دندانپزشکی چه مزایایی دارد؟
- فرایندهای دندانپزشکی با استفاده از لیزر با کمترین میزان تهاجم انجام میشوند.
- پرتوهای لیزری هیچگونه آسیبی به دندان، لثه و سایر بافتهای داخل دهان وارد نمیکنند.
- در دندانپزشکی با لیزر هیچگونه خونریزی و آثار بخیه وجود ندارد.
- دوره بهبود پس از درمان خیلی کوتاه است.
- ناراحتی، تورم و درد کمتری در درمانهای لیزری وجود دارد.
- ابتلا به عفونت دندان و لثه با لیزر به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
معایب و خطرات لیزر در دندانپزشکی
بهطورکلی لیزر درمانی دارای خطرات خیلی کمتری در مقایسه با درمانهای معمولی است. البته نمیتوان از هر نوع لیزری برای هر درمانی استفاده نمود و هر فرایند درمانی در دندانپزشکی به لیزر خاصی نیاز دارد و در صورتی که از لیزر مناسب استفاده نشود میتواند عوارضی را برای فرد به دنبال داشته باشد.
هزینه درمان دندانپزشکی با لیزر چقدر است؟
با توجه به اینکه از کدام کاربرد لیزر در دندانپزشکی و برای چه نوع درمانی میخواهید استفاده کنید هزینهها متفاوت است. بنابراین نمیتوان قیمت دقیقی را برای خدمات درمانی دندانپزشکی با لیزر ارائه نمود. اما بهطورکلی هزینه دندانپزشکی با لیزر به عوامل مختلفی مانند نوع لیزر، نوع آسیب و مشکل دهان و دندان، تعداد دندانهایی که به درمان نیاز دارند، تخصص و مهارت دندانپزشک، هزینههای کلینیک بستگی دارد. ازاینرو برای اطلاع از قیمت دقیق هزینهها باید به کلینیکهای دندانپزشکی معتبر مراجعه کنید تا پس از بررسی وضعیت دهان و دندان شما و خدماتی که نیاز دارید هزینه نهایی به شما اعلام شود.
جمع بندی
کاربرد لیزر در دندانپزشکی و استفاده از آن در کنار روشهای سنتی و معمولی موجب شده که فرایندهای درمانی ترمیمی و زیبایی دندانپزشکی با دقت و سرعت بالاتری انجام شوند. ازاینرو بیمار با استفاده از دندانپزشکی لیزری میتواند در مدت زمان کوتاهتری، با احساس درد و ناراحتی و حتی خونریزی کمتر به نتایج مطلوب خود دست یابد و دندانهایی زیبا و سالم داشته باشد.
اگر میخواهید خدمات دندانپزشکی لیزری را برای درمان بیماریهای دهان و دندان خود استفاده کنید پیشنهاد میکنیم که به کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی زاگرس مراجعه کنید. این کلینیک مجهز و پیشرفته از جدیدترین تجهیزات و تکنولوژیهای روز دنیا استفاده میکند.
سوالات متداول
اهمیت لیزر در دندانپزشکی چیست؟
با استفاده از لیزر در دندانپزشکی خطر ابتلا به عفونت خیلی کاهش مییابد. در روشهای معمولی استفاده از ابزارهای فلزی موجب ساییدگی در لثه و بروز عفونت میشود. این در حالی است که لیزر بر روی استریلکردن ناحیه مد نظر تمرکز دارد و موجب میشود که باکتریهای آن ناحیه بهطورکامل از بین بروند.
در جراحی دندان از کدام لیزر استفاده میشود؟
معمولا از لیزرهای خانواده اربیوم Er:YAG2940nm و Er,Cr:YSGG 2790nm برای آمادهسازی حفره دندانها استفاده میشود.
از کدام لیزرها بیشتر در دندانپزشکی استفاده میکنند؟
لیزر آرگون نور آبی مرئی با شدت بالا تولید نموده و میتواند فتوپلیمریزاسیون مواد ترمیمی دندان با نور را آغاز نماید و معمولا از این لیزر نسبت به سایر لیزرها بیشتر در دندانپزشکی استفاده میشود.
چرا از لیزر Nd:YAG در درمان ریشه استفاده میشود؟
مهمترین مزیت این لیزر در ضدعفونی کانال ریشه، اثر ضدباکتریایی قابل توجه آن است که تا عمق ۱ میلیمتری عاج دندان نفوذ میکند.
آیا میتوان از لیزر برای دندانهای پرکننده استفاده کرد؟
از لیزر نمیتوان برای دندانهایی که دارای پرکردگی، حفره بین دندانی یا روی تاج آسیب دیده هستند استفاده نمود. همچنین دندانپزشکان از استفاده از لیزر بر روی دندانهایی که پوسیدگی شدید دارند نیز میپرهیزند. زیرا خطر آسیب به لثه وجود دارد و برای تکیل این روش به مته و روشهای معمولی نیاز است.